علی شاه‌محمدی در گفت‌وگو با پانا مطرح کرد
پیچیدگی‌های پژوهش برای ساخت مستندی درباره تختی
تهران (پانا) - کارگردان مستند «شهسوار» با اشاره به پیچیدگی‌های پژوهش این مستند، تاکید کرد که در ایران تاریخ مکتوب وجود ندارد و چرایی این مساله نیز بخش مغفول تاریخ ایران زمین است.
علی شاه‌محمدی فیلمنامه‌نویس و کارگردان در گفت‌وگو با پانا درباره لزوم پژوهش پیش از ساخت فیلم گفت: «پژوهش در سینمای مستند و داستانی کشور ما تقریبا وجود ندارد. باید گفت چون بخش عمده‌ای از فیلم داستانی براساس تخیل نویسنده شکل می‌گیرد، کم‌تر از حوزه مستند نیاز به پژوهش دارد، البته از این امر بی‌نیاز نیست و برای تسلط بهتر نویسنده بر شخصیت‌ها پژوهش و تحقیق الزامی‌ست. از طرف دیگر سینمای مستند به دلیل استناد بر چیزی که از آن صحبت می‌کند، بیشتر از سینمای داستانی وابسته به پژوهش است.»
وی ادامه داد: «متاسفانه در سینمای ما فیلم مستند این‌گونه تعریف می‌شود که برخی فیلم‌سازان تصاویری تحت عنوان راش را ضبط می‌کنند، مقداری تصاویر آرشیوی مربوط به موضوع را نیز تهیه می‌کنند، گفتار متنی برای آن‌ها می‌نویسند درنهایت آن‌ها را به تدوینگر تحویل می‌دهند و می‌خواهند از مجموع این‌ها یک فیلم مستند ایجاد شود درصورتی‌که این‌گونه نیست؛ سینمای مستند روز جهان، ۱۰ یا ۱۵ سال است که به سمت دراماتورژی و فیلم‌نامه‌نویسی رفته است، از طرف دیگر نمی‌توان برای فیلم مستند فیلمنامه نوشت بدون آنکه پژوهش کافی برای آن صورت گرفته باشد.»
این فیلمنامه نویس در پاسخ به این پرسش که آیا پژوهش در سینمای ورزشی متفاوت از دیگر موضوعات سینماست، بیان کرد: «سینمای مستند ورزشی جدا از انواع دیگر مستند نیست؛ می‌توان در نوع نگاه و رویکردی که به مستند داریم، ساخت آن را به گونه‌های مختلف گزارشی، تاریخی، شاعرانه، پرتره و... تقسیم کنیم اما هیچ‌کدام این مساله را نقض نمی‌کند که فیلم مستند به نویسنده نیازمند است و نویسنده، یا خود باید پژوهش‌های لازم را انجام دهد یا به منابع غنی پژوهش‌شده مرتبط با سوژه دسترسی داشته باشد. بنابراین تفاوتی میان فیلم ورزشی یا دیگر موضوعات وجود ندارد، نیاز جدی به پژوهش در همه انواع فیلم دیده می‌شود.»
شاه محمدی تاکید کرد: «برای سینمای مستند به فیلمنامه نیاز داریم و در همین راستا پژوهش مورد نیاز فیلمنامه‌نویس است پس در قراردادهای یک فیلم مستند باید فیلمنامه و پژوهش به عنوان ۲ بخش جدا گنجانده شوند و حداقل دستمزد پژوهش و نویسندگی فیلمنامه نباید کم‌تر از دستمزد کارگردان باشد، این بخش مغفول مانده رویکرد ما به سینمای مستند است.»
کارگردان «شهسوار» که مستندی درباره پهلوان تختی‌ست و در دوازدهمین دوره جشنواره فیلم‌های ورزشی جایزه بهترین تحقیق و پژوهش ملی را کسب کرده بود، درباره مراحل تحقیق این مستند ورزشی خاطرنشان کرد: «از آنجا که پهلوان غلامرضا تختی شخصیتی معاصر است و محبوبیت، شهرت و ویژگی‌های شخصی‌اش که هم قهرمان کشتی ایران، آسیا، جهان و هم قهرمان کشتی باستانی بود و در میان مردم شناخته شده است به نظر می‌رسید که منابع زیادی درباره او وجود داشته باشد. که اینطور نیست و منابع بیشتر روزنامه هاست و افواه و تقریبا هیچ تحقیق آکادمیکی مبتنی بر روش شناسی صحیح تحقیق درباره ایشان صورت نگرفته. از طرف دیگر تختی زندگی و مرگ بسیار مناقشه‌برانگیزی داشته است؛ او در طول دوران زندگی‌اش هم طرفدار دکتر فاطمی و جبهه ملی بوده و هم طرفدار نواب صفوی، هم عضو جبهه ملی بوده و هم در برخی مهمانی‌های برگزار شده توسط شاه شرکت و جایزه دریافت می‌کرده است. تختی در خانواده‌ای سنتی و مذهبی به دنیا آمده بود اما با زنی ازدواج کرد که خاستگاهش به هیچ وجه با پایگاهی که تختی در آن به دنیا آمده بود، ارتباطی نداشت. این‌ها به نظر می رسد جمع اضداد است اما در واقع به شخصیت کاریزماتیک و روحیه جوانمردی او باز می گردد.»
وی افزود: «گوناگونی ویژگی‌های تختی باعث شده است که شخصیت مناقشه‌برانگیزی داشته باشد به همین دلیل صحبت‌ها درباره او بسیار زیاد بوده است، هرکس سعی می کند از ظن خود تحقیق را مصادره کند که همین مساله پژوهش درباره‌اش را سخت می‌کند چراکه پژوهشگر باید تصمیم بگیرد که از چه منظری به تختی نگاه کند و بداند که کدام روایت درست و کدام‌یک غلط است. به قول دکتر شریعتی تاریخ همچون کوهی می‌ماند که محقق آن را شکل می‌دهد به همین دلیل تختی‌ای که من می‌سازم با تختی یک مستندساز دیگر متفاوت است.»
شاه محمدی تاکید کرد: «پژوهش فیلم «شهسوار» به دلایل گفته شده بسیار سخت بود و ما هنوز به یک سند مکتوب علمی درباره غلامرضا تختی نرسیده‌ایم؛ هرچه که درباره این شخصیت وجود دارد مصاحبه‌هایی است که با حلقه اول، دوم و سوم مرتبط با او گرفته شده و همین مصاحبه‌ها به متن تبدیل شده‌اند. خیلی خوشحالم که هیات داوران دوره گذشته جشنواره فیلم‌های ورزشی به این نکته رسیدند که فیلم بر پایه تحقیق‌های دامنه‌دار، ریشه‌دار و گسترده شکل گرفته است.»
این پژوهشگر در پایان درباره دشواری‌های پژوهش مطرح کرد: «اصولا هرچه به سمت ۲۰۰، ۳۰۰ سال قبل می‌رویم به منابع قابل اتکای مکتوبی نمی‌رسیم یعنی به‌طور کلی تاریخ مکتوب نداریم. قدیمی‌ترین دست‌نوشته‌های ما که قابل اتکاست به بیش از ۳۰۰، ۴۰۰ سال قبل نمی‌رسد و هرچیزی که درباره قرن سه یا چهار می‌دانیم، بدون نسخه کتبی آن زمان هستند، چرایی این مساله نیز بخش مغفول تاریخ ماست. با این وجود اگر پژوهشگر به دنبال هدف خود برود به آن خواهد رسید.»
بر اساس این گزارش، سیزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های ورزشی ایران و پنجمین جشنواره بین‌المللی عکس ورزشی ایران، تیرماه ۱۴۰۱ همزمان با هفته المپیک برگزار می‌شود و دریافت آثار همچنان ادامه دارد.
ارسال دیدگاه