علی نصیریان: ممکن است کارآکتر مبارک برآمده از یک شخصیت برده باشد

اعظم پویان - آنچه از علی نصیریان بیش از همه در ذهن‌های مردم کوچه و بازار مانده نقش «آقابزرگ» در سریال «شهرزاد» است و علاقه‌مندان به سینما که پیگیرترند بازی ماندگار در فیلم «گاو» و جرقه‌های اولیه بازیگری نصیریان در سینما را مرور می‌کنند اما کمتر کسی به یاد دارد که «آقابزرگ» سینمای ایران قبل از بازیگر شدن، نویسنده بوده است.
اولین تجربه نوشتاری‌اش در همان سال‌های نوجوانی در مدرسه پیرنیا اتفاق افتاد. نمایشنامه اشتباه را از روی سوءتفاهم آلبرکامو نوشت و اجرا کرد. آثار هدایت را دوست داشت و اولین اثر حرفه‌ای و ماندگارش را به نام افعی طلایی از روی آثار همین نویسنده به نام داش آکل تحریر کرد. نصیریان با نمایشنامه‌هایی که در دهه ۴۰ برای تلویزیون نوشت و آن‌ها را کارگردانی و بازی کرد، مردم را با مفهوم نمایش ایرانی آشنا کرد. به مردم فهماند تئاتر با آنچه در لاله‌زار در قالب شعبده‌بازی و آواز مردم را سرگرم می‌کند، فاصله دارد. در آن زمان نصیریان معتقد بود تئاتر ایران با کمبود متن مواجه است و ترجیح می‌داد جای این که نقش هملت را بازی کند، در لباس یک ایرانی، نقش نقال، معرکه‌گیر، سیاه، کارمند دفتری را بازی کند.
نصیریان یکی از ستون‌های هنرهای نمایشی ایرانی را شخصیت «مبارک» می‌داند و معتقد است باید این کارآکتر را حفظ کرد و به‌روزرسانی کرد.
شخصیت مبارک را در تخته حوضی‌ها بازی کرده‌ام
نصیریان در گفت‌وگو با پانا در پاسخ به اینکه اگر می‌خواستید در قصه‌های ایرانی بازی کنید کدام شخصیت را بازی می‌کردید، گفت: «من شخصیت‌های بسیار زیادی بازی کرده‌ام و شخصیت مبارک را در تخته حوضی بازی کرده‌ام اما آنچه الان مهم است این است که مبارک در تئاتر امروز گره بخورد.»
وی درباره منابع مکتوب قابل استناد برای شناخت بیشتر مبارک گفت: «من از منابع مکتوبی که بتواند برای درام نویسان ما مرجع باشد و شخصیت مبارک را از دل روایات وارد درام کند، اطلاعی ندارم اما قطعاً چنین منابعی را با مراجعه به هنرمندانی فعال در این عرصه مانند داوود فتحعلی‌بیگی می‌توان پیدا کرد.»
کارآکتر مبارک باید احیا شود
علی نصریان گفت: «در صحبتی که با داوود فتحعلی‌بیگی داشتم وی چند منبع برای همین موضوع عنوان کرد ولی درباره شیوه اجرای نمایش‌های تخت‌حوضی و دیگر نمایش‌های سنتی کتاب‌های بسیاری وجود دارند که می‌توانند منابع مفیدی برای نسل جوان درام‌نویس باشد. درواقع دغدغه‌مندان این حوزه می‌توانند با رجوع به این آثار برای احیای کارآکتر مبارک و نگارش نمایشنامه‌هایی امروزی با محوریت قرار دادن این کاراکتر از این منابع استفاده کنند.»
علی نصیریان با اشاره به جای خالی مبارک امروزی در جامعه تئاتر گفت: «مبارک بارها در نمایش‌های تخت حوضی اجرا شده و ما در این زمینه آثار متعددی را می‌توانیم نام ببریم اما دغدغه من این است که این کاراکتر در تئاتر امروز و مدرن ما وارد شود و این اتفاقی است که هنوز به‌اندازه کافی در تئاتر رخ نداده است.»
ممکن است کارآکتر مبارک برآمده از یک شخصیت برده باشد
نصیریان درباره شایعه‌ای که نوروز امسال درباره حاجی فیروز در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شد با طرح این موضوع که آیا مبارک تعبیر و نماد برده‌داری است یا خیر، گفت: «درباره این موضوع همه جور می‌توان فکر کرد و می‌توان تعبیرهای مختلف داشت. اسنادی تاریخی وجود دارد که در دوره قاجار از مکان‌های زیارتی مثل کربلا، مکه و غیره افرادی به‌عنوان کنیز و غلام خریدوفروش می‌شدند و یا از قبایل آفریقایی مثل ساحل‌عاج غلامانی از سوی تجار به اشراف ایران فروخته می‌شد زیرا این کشورها از طرق مختلف مثل راه‌های دریایی برای تجارت با ایران در ارتباط بودند و برده و الاغ به اشراف می‌فروختند. شخصیت مبارک هم ممکن است برگرفته از همین‌ها باشد.»
وی افزود: «ذبیح‌الله ماهری می‌گفت علت این‌گونه صحبت کردن مبارک که تا حدودی نامفهوم است برای این بود که زبان را نمی‌دانست.»
تغییر چهره مبارک به صلاح نیست
وی درباره تغییر چهره عروسک مبارک و امروزی شدن چهره‌اش عنوان کرد: «شخصیت عروسک مبارک و تغییر چهره عروسک چقدر قابلیت تغییر کند. باید سنتی باشد مگر اینکه فرم دیگری خود نویسنده در نظر بگیرد.»