آسیب‌شناسی سینمای کودک (۱۱)
حامد جعفری: مخاطب کودک صدایش به‌جایی نمی‌رسد
تهران (پانا) - حامد جعفری معتقد است اگر نظام تولید و عرضه در حوزه فیلم کودک به‌درستی تنظیم و مدیریت شود قطعاً تقاضای جدی موجود را می‌تواند تا حد خوبی پوشش دهد و اگر برای این حوزه چاره‌ای اندیشیده نشود و برای کودکان فیلمی نداشته باشیم، بچه‌ها مجبورند که به تماشای آثار خارجی بنشینند.
اعظم پویان - در این گفت‌وگو حامد جعفری از تجربه ساخت انیمیشن «شاهزاده روم» سخن گفت و اینکه چطور شاهزاده روم در سال۹۳ در جشنواره فیلم فجر و در اکران توانست موفقیت‌هایی زیادی را کسب کند، موضوعی که منجر به حضور ۸ انیمیشن در جشنواره فجر سال بعد از آن شد.
«حامد جعفری»، فیلم‌ساز کودک و انیمیشن‌ساز کشورمان درباره وضعیت سینمای کودک در ایران به پانا گفت: «سینمای کودک مانند بقیه شقوق(گونه‌ها) سینمایی دارای یک نظام تولید، عرضه و تقاضا است. اما در بقیه حوزه‌های سینما، چون شناخت دقیق‌تری از گروه‌های مخاطب وجود دارد و برای آنها فکر و اندیشه مشخص داریم لذا وقتی برای شان فیلم می‌سازیم در جذب مخاطب موفق‌تر خواهیم بود، اما متأسفانه برای بچه‌ها، کمتر دغدغه دنباله‌داری وجود دارد و همین باعث می‌شود که فکر و اندیشه مشخصی برای تولید آثار کودک وجود نداشته باشد و عموماً هم بازخورد درستی از این گروه مخاطب گرفته نمی‌شود، لذا در عمل هم موفقیت‌های محدودتری در اکران کسب شده است. به‌نوعی شاید بتوان گفت که بچه‌ها تنها مخاطبینی از سینمای کشور هستند که صدای شان عملاً به جایی نمی‌رسد و عموما کسی هم خیلی پیگیر حقوق بچه‌ها نیست. البته عده‌ای مدعی این هستند که سینمای کودک خیلی توان رقابت با آثار بزرگسال و کسب موفقیت در سینما را ندارد، ولی حتی مستقل از موفقیت آثار شاخص سال‌های اخیر، اگر به‌درستی به تاریخ سینمای کشور نگاه کنیم، می‌بینیم ما بالاخره در دهه شصت فیلم‌های کودک زیادی داشتیم که استقبال خوبی هم از آنها می شد و همین نشان می‌دهد که اگر زنجیره درستی از تولید، عرضه و تقاضا وجود داشته باشد و تولید و عرضه به‌درستی اتفاق افتاده و درست مدیریت شود، مخاطب هم با ما همراهی خواهد کرد و حتی از برخی از کمبودها و ضعف‌ها عبور می‌کند.»
اگر تولید و عرضه فیلم کودک هدفمند طراحی و مدیریت شود، تقاضای موجود را پوشش می‌دهد
این فیلم‌ساز کودک با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر هستند فیلم‌های کودکی که واقعاً برای کودک ساخته‌شده و علی‌رغم ضعف‌هایی که داشته‌اند، اتفاقاً مورد استقبال مخاطب هم قرارگرفته‌اند، اظهار کرد: «فیلم کودکی که نه فقط به نام کودک، بلکه واقعاً برای مخاطب کودک ساخته‌شده باشد و به‌درستی هم برای عرضه آن برنامه‌ریزی و اقدام شود (صرف‌نظر از ایرادات و اشکالاتی که به هر کاری ممکن است وارد باشد) به نظرم از استقبال کودکان و خانواده‌هایشان برخوردار خواهد شد.»
عموماً فیلم‌هایی که عنوان کودک دارند برای کودک نیست
این فیلم‌ساز حوزه کودک درباره عدم استقبال سینماگران از فعالیت در حوزه فیلم‌سازی برای کودک گفت: «سینماگران ما به سمت فیلم‌سازی در حوزه کودک نمی‌روند چون گردش مالی این حوزه هنوز به‌درستی شکل نگرفته و سینماگران برایشان ورود به این عرصه با توجه به‌وقت و زمان و تلاشی که می‌کنند، مقرون‌به‌صرفه نیست. البته باید به این هم اشاره کنم که این تصور در حالی در ذهن برخی از همکاران ما شکل گرفته است که عموماً فیلم‌های با عنوان کودک که برای کودک نبوده‌اند و برای مخاطب هم جذابیتی نداشته‌اند باعث رکود و عدم شکل‌گیری یک زنجیره درست از عرضه و تقاضا و صدمه به سینمای کودک و نوجوان شده‌اند و یا در برخی موارد هم بااینکه فیلم واقعاً فیلم کودک بوده، اما چون برنامه‌ریزی منطقی، تلاش کافی و مدیریت درست برای عرضه آن نشده نهایتاً باعث عدم موفقیت اثر شده است. به بیان ساده‌تر اگر ما برای کودک به‌درستی فیلم بسازیم و درست هم فرایند عرضه آن را برنامه‌ریزی و مدیریت کنیم، باید منتظر موفقیت باشیم کما اینکه آثار مختلفی همین مسیر را پیموده و موفقیت کسب کرده‌اند. لذا می‌بینیم چون عدم موفقیت‌ها در سال‌های اخیر به دلایلی که ذکر شده از موفقیت‌ها
بیشتر بوده است، نهایتاً این حس را در فیلم‌سازان کودک و سرمایه‌گذاران ایجاد کرده که برآیند سینمای کودک، سینمای موفقی نبوده و همین عامل هم باعث شده است تا دغدغه برخی از همکاران ما نسبت به این عرصه مهم کمتر شود. اما باید توجه داشت که سینما بنا داشته و دارد تا با سرگرم کردن به انسان‌های پیام منتقل کند و در تربیت آنها نقش ایفا کند و طبیعتاً از سینماگران باتجربه که با کارکردهای این صنعت آشنایی بیشتری دارند، توقع بیشتری هم برای ورود به عرصه فیلم‌سازی برای کودک وجود دارد. چراکه کودکان به‌عنوان بخش مهمی از مخاطبان سینما آمادگی بیشتری برای دریافت بهتر و عمیق‌ترپیام دارند، لذا من فکر می‌کنم ما هرروز که فیلمی برای کودکان نمی‌سازیم، درست مثل این است که عملاً یک فرصت مهم را از خودمان سلب کرده باشیم.»
حامد جعفری گفت: «البته انصاف این است که تا حدی به همکارانمان حق هم بدهیم، چون وقتی سینماگران این احساس را داشته باشند که اگر در حوزه کودک فیلم بسازند، احتمالاً فیلم شان به درستی دیده نخواهد شد، طبیعی خواهد بود که با تمام دغدغه‌هایی که دارند به سراغ فیلم کودک نروند و ترجیح بدهند به‌جای ساخت فیلم‌های کودک به سراغ ساخت فیلم‌هایی بروند که در عرف سینمای امروز کشور دارای تعریف، چارچوب و جایگاه ذهنی بهتری است و فعالین عرضه نیز از صنف تبلیغات تا سینماداران و پخش‌کنندگان همه فهم نسبتاً مشترک برای عرضه صحیح و فروش آن دارند.»
باید یک نظام مشخص طراحی کرد تا به بازگشت سرمایه در حوزه کودک کمک کند
تهیه‌کننده «فیلشاه» افزود: «بخشی از این اِشکال که عرض کردم، به نهادهای حاکمیتی فعال در حوزه فرهنگ مربوط است. برخی از این نهادها با سرمایه‌گذاری‌های اشتباهی که داشته‌اند به این موضوع دامن زده‌اند، مثلاً وقتی می‌خواستند انیمیشن بسازند یا فیلم کودک بسازند، به سراغ فردی رفته‌اند که تجربه درستی نداشته یا مملو از تجربه‌های شکست‌خورده بوده، یعنی سراغ اشخاصی رفته‌اند که علی‌رغم هزینه‌های هنگفتی که روی دست سرمایه‌گذار میگذارند، به دلیل بی‌تجربه بودن و یا به دلیل عدم شناخت صحیح (که باعث شکست‌های مختلف ایشان شده) اثری می‌سازند که مورد استقبال مخاطب قرار نمی‌گیرد و آن دستگاه و نهاد فرهنگی هم درنهایت این‌طور نتیجه می‌گیرد که سینمای کودک جواب نمی‌دهد. بخش دیگری از اشکال هم مربوط به سیاست‌گذاری‌های کشور در حوزه فرهنگ است. در همه جای دنیا آفرهای جذابی برای استودیوها و فیلم‌سازانی که در حوزه کودک فعالیت می‌کند در نظر گرفته می‌شود تا هیچ‌وقت سینمای کودک جذابیت‌های اقتصادی خودش را از دست ندهد، اما متأسفانه مسئولین در اینجا برای این موضوعات کمتر برنامه‌ریزی داشته‌اند و همین امر هم سبب شده تا جذابیت اقتصادی سینمای کودک
کمرنگ‌تر باشد. برای مثال می‌شود برای اکران فیلم‌های کودک شرایط ویژه‌ای در نظر گرفت و مثلاً فیلم‌های کودک خارج از صف اکران روی پرده سینما بروند یا مثلاً وقتی سقف تعداد هفته‌ای نمایش وجود دارد، می‌شود برای فیلم کودک تعداد هفته بیشتری در نظر گرفت. و به‌طورکلی باید یک نظام مشخص طراحی کرد تا امید به بازگشت سرمایه فیلم‌سازانی که در حوزه کودک کار می‌کند، بیشتر شود.»
اگر برای کودکان فیلم نسازیم باید بنشینید و آثار خارجی را تماشا کنند
تهیه‌کننده پرفروش‌ترین انیمیشن‌های تاریخ سینمای ایران گفت: «ما باید از اتفاقات مختلف درس بگیریم، مثلاً انیمیشن «شاهزاده روم» که در سال ۹۳ توانست به جشنواره فیلم فجر راه یافته و در این جشنواره موفقیت‌هایی را کسب کند، بعد از مدتی راهی اکران سینمایی شد و توانست موفقیت‌های بسیار خوبی را در اکران سینمایی نیز کسب نماید و نصاب جدیدی را در سینمای انیمیشن کشور ثبت کند و به‌عنوان پرفروش‌ترین انیمیشن‌های تاریخ سینمای ایران شناخته شود. این اتفاق موضوعی بود که به عقیده کارشناسان انگیزه ایجاد کرد تا سال بعد از آن، ۸ فیلم بلند انیمیشن راهی جشنواره فجر شوند. مقصودم از این مثال این بود که اگر سازوکار درست و دقیقی طراحی شود و الگوهای موفقی نیز وجود داشته باشند، دغدغه مندان خودشان به این حوزه ورود می‌کنند و نیازی نیست نهادهای فرهنگی بخواهند خودشان مستقیماً در تولید سرمایه‌گذاری کنند،آن هم سرمایهگذاریهایی که تا امروز عموماً از آنها تجربه خوبی به دست نیامده است و عملاً منابع در اختیار کسانی قرار گرفته که خیلی صلاحیت لازم را نداشته‌اند.»
وی افزود: «اصل ماجرا این است که در شکل‌گیری یک نظام مقرون‌به‌صرفه، نهادهای فرهنگی باید به جای ورود مستقیم به کمپانی‌های بخش خصوصی به سرمایه گذارهای این حوزه کمک کنند و حداکثر اگر می‌خواهند سلیقه موردنظرشان غالب شود، باید از آن سلیقه و جریان به نحو مطلوب حمایت‌های ساختاری مربوط به فرایند تبلیغ و عرضه انجام دهند، نه اینکه خودشان مستقیماً در تولیدات سرمایه‌گذاری کنند و تجربه‌های شکست‌خورده را قبلی را تکرار کرده و ناامیدی را به سینماگران کودک تزریق کنند.»
جعفری عنوان کرد: «به نظر می‌رسد که بعد از دهه ۶۰ مدیران فرهنگی چندان علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری و ایجاد یک نظام و ساختار مشخص برای رونق سینمای کودک ندارند و حتی بعضاً شنیده می‌شود که اگر فیلم کودک نداشته باشیم اتفاق عجیبی رخ نخواهد داد، چون بچه‌ها می‌توانند فیلم خارجی ببینند. متأسفانه به این توجه نمی‌شود که بیش از ۲۵ درصد جامعه ما گروه سنی بین ۵ تا ۱۶-۱۷ سال هستند، درواقع حدود یک‌چهارم جامعه که متأسفانه خیلی در حوزه فرهنگ دیده نمی‌شوند و برای آنها برنامه‌ریزی و اقدام مشخصی وجود ندارد ولی به‌محض اینکه فیلم طنز یا فیلم اجتماعی و غیره کم ساخته شود (که آنها هم البته در جای خودشان مهم است) سریعاً مدیران واکنش نشان می‌دهند و نسبت به سرمایه‌گذاری اصلاح ماجرا اقدام می‌کنند. به نظرم از بین همه مشکلات، بتوانیم همین مشکل را مرتفع کنیم، رفته‌رفته فرایندها به سمت اصلاح و بهبود شرایط پیش خواهد رفت.»
ارسال دیدگاه