درمانیفست تلویزیون شاملو که می‌گوید من ضدیت با دین دارم، نباید تبلیغ شود

نشست پنجمین جشنواره تلویزیونی مستند امروز سه شنبه ۲۲ تیرماه با حضور محسن یزدی مدیر شبکه مستند و اهالی رسانه در حوزه هنری برگزار شد.

یزدی در ابتدای این نشست درباره حوزه مستند عنوان کرد: تلویزیون خانه مستند است. این سخنی است که معمولاً هم گفته می‌شود اما مستند تلویزیونی شأنی که باید داشته باشد را ندارد.

وی ادامه داد: فضای تبلیغات عمدتاً در اختیار مستندهای جشنواره‌ای است و انصافاً مستندهای خوب و درجه یک داریم اما مستندهایی که بی کیفیت است به عنوان مستند تلویزیونی شناخته می‌شود. مستندساز حتی گاهی می‌گوید مستندم تلویزیونی نیست تا نشان دهد از کیفیت لازم برخوردار است!

در همکاری با مستندسازان سیاسی نیستیم

یزدی تصریح کرد: نسبت به گذشته اتفاق بهتری برای مستند رخ داده است. از هر گرایشی امروز در حوزه مستند کار می‌کنند. فرض کنید من به یکی رای داده باشم و آن شخص به دیگری رای داده باشد اما با هم کار می‌کنیم چون بحث ما سیاسی نیست. بحث بر سر اشتراکات است. اختلاف سلیقه‌ها را کنار گذاشته‌ایم و سر آنها که اشتراک داریم به نتیجه می‌رسیم.

وی افزود: اکنون لیست بلند بالایی از مستندسازان درجه یک کشور با تلویزیون کار می‌کنند و این را امتیاز می‌دانیم. تلویزیون خانه مستند است و خط قرمزی جز منافع ملی نداریم.

مدیر شبکه مستند با اشاره به رویکرد تلویزیون یادآور شد: امروز تلویزیون به جهت تولید و پخش در کشور رقیب ندارد. مراکز متعدد در کشور در راستای تولید کار می‌کنند و تلویزیون از آنها بالاتر است. تلویزیون قدرت پخش و دیده شدن دارد. این قدرت را پلتفرم‌ها بافاصله ندارند. دوست داریم با مستندسازان دیگر هم کار کنیم بسته به بضاعتی که داریم. البته کرونا به شرایط ما ضربه‌زده است.

امروز تلویزیون به جهت تولید و پخش در کشور رقیب ندارد. مراکز متعدد در کشور در راستای تولید کار می‌کنند و تلویزیون از آنها بالاتر است. تلویزیون قدرت پخش و دیده شدن دارد. این قدرت را پلتفرم‌ها بافاصله ندارندوی تصریح کرد: ما در تلویزیون گونه‌ای از مستند را که قبلاً وجود نداشت ایجاد کردیم به نام حیات وحش ایرانی و دوست داریم آن را گسترش دهیم.

عدد و رقم‌های مستندهای محیط زیستی بالاتر است

یزدی عنوان کرد: حتماً با مستندسازان حیات وحش ارتباط بهتری خواهیم گرفت به دلیل شرایط سخت تولید و عدد و رقم‌هایی که بالاتر است و ویژگی‌های اقلیمی توجه کمتری شده است با این حال باز هم تلویزیون در این زمینه پیشرو است.

وی با اشاره مستندهای آرشیوی عنوان کرد: به نظرم به مستندهای آرشیوی ظلم شده است، آرشیو پدیده جذابی است و گونه مستند آرشیوی در تلویزیون طرفدار دارد و ما هم پیگیری‌های زیادی برای تولید این مستندها داشته‌ایم و بازخورد خوبی هم گرفته است.

یزدی در بخش دیگر درباره مجموعه‌های مستند یادآور شد: امیدواریم سال بعد در جشنواره به مجموعه‌ها هم توجه بیشتری کنیم.

وی درباره زمان پخش مستندهای حاضر در جشنواره مستند از تلویزیون هم عنوان کرد: فراخوان جشنواره از خرداد شروع شده است و تا پایان تیرماه دریافت اثر داریم همچنین ابتدای شهریور تا مهرماه نمایش آثار منتخب را در تلویزیون خواهیم داشت.

حق پخش مستندهای کوتاه و بلند چقدر است؟

یزدی درباره حق تالیف مستندهای پخش شده و همچنین جوایز عنوان کرد: حق تالیف برای یک بار پخش هم پرداخت می‌شود. مستندهای کوتاه تا دو میلیون نیمه بلند چهار میلیون و مستند بلند هفت میلیون اهدا می‌شود. امسال جایزه‌ها هم افزایش داشته است و مستند کوتاه ۶ میلیون، نیمه بلند ۱۵ میلیون و بلند ۲۰ میلیون تومان شده است.

وی اضافه کرد: همچنین امسال بخش ویژه کرونا را داریم که هفت میلیون تومان جایزه نقدی آن است. پیش از این کارهای جشنواره‌ای زیادی وجود داشته است و حالا در این جشنواره ویژه‌تر خواهد بود. در سه بخش جایزه ارایه خواهد شد که در بخش فیلم هفت میلیون، عکس پنج میلیون و مستندنگاری سه میلیون خواهد بود.

این جمله دیگر تکراری شده است که بخش مستند با بخش داستانی رقابت می‌کند. اگر بشود همه ما مراکز دوستدار منافع کشور و منافع ملی دور هم جمع شویم و ارتباط منسجم‌تری در تولید داشته باشیم اتفاق بهتری محقق خواهد شدیزدی با اشاره به همکاری و تعامل با نهادهای مختلف در حوزه مستند تصریح کرد: برادران ما در سازمان اوج و حوزه هنری از ابتدا کمک کردند. ما دوست داریم همه مراکز تولید، دور یک میز همراه تلویزیون باشند و یک روند درست تولید و پخش شکل بگیرد.

وی افزود: امروز ما در حوزه مستند وضعیت خیلی خوبی داریم و هر شکلی از مستند را که بخواهیم می‌توانیم تولید کنیم. این جمله دیگر تکراری شده است که بخش مستند با بخش داستانی رقابت می‌کند. اگر بشود همه ما مراکز دوستدار منافع کشور و منافع ملی دور هم جمع شویم و ارتباط منسجم‌تری در تولید داشته باشیم اتفاق بهتری محقق خواهد شد.

یزدی با اشاره به یک فرصت از طرف حوزه هنری تصریح کرد: دوستان حوزه هنری شرایطی را برای آثار برتر جشنواره ایجاد کرده‌اند که به نظرم اتفاق خوبی است و طی آن پنج فیلم برتر در سینما سپیده و یا سینما آزادی نمایش داده می‌شود که فرصت خوبی است. نمایش مستند در سینما شکلی از تجربه است که باید در ادامه تکمیل شده و دایم تراشیده شود ولی به نظرم امکان مناسبی است.

وی اضافه کرد: در طول جشنواره هم جلسه‌ای به شکل پیچینگ که افراد طرح‌های خود را ارایه دهند و سرمایه گذاران روی آنها نظر دهند خواهیم داشت.

یزدی در بخش دیگر در پاسخ به سوالی درباره تفاوت‌های جشنواره از سال گذشته تا امسال بیان کرد: تفاوت چندانی وجود ندارد و با همان رویه ادامه می‌دهیم.

ممیزی سخت‌گیرانه نخواهیم داشت

مدیر شبکه مستند همچنین درباره ممیزی مستندها بیان کرد: ممیزی خیلی سخت‌گیرانه‌ای نیست و به نسبت شبکه‌ای که داریم، باز نگاه می‌کنیم. مگر صحنه قتلی باشد و یا تصاویر منزجر کننده‌ای باشد که نتوانیم پخش کنیم. درواقع خط قرمز ما کیفیت فرمی است.

یزدی در ادامه درباره رویکرد جشنواره نسبت به پخش مستندهایی درباره معضلات اجتماعی تصریح کرد: ما نگاهی دراز مدت داریم که بر این اساس قایم کردن مشکلات لزوماً کمکی به حل شدن آن‌ها ندارد. باید نوری به تاریکخانه معضلات بیندازید که تا مطالبه عمومی نباشد نمی‌توان به حل موضوعات کمک کرد. ولی نمی‌توان گفت هر مستند معضل اجتماعی قابل پخش است. گاهی مسایلی می‌بینید که احساسات عمومی جریحه‌دار می‌شود مستند اثر هنری است وقتی درست و خوب ساخته نمی‌شود ممکن است نتیجه را نرساند.

باید نوری به تاریکخانه معضلات بیندازید که تا مطالبه عمومی نباشد نمی‌توان به حل موضوعات کمک کرد. ولی نمی‌توان گفت هر مستند معضل اجتماعی قابل پخش است. گاهی مسایلی می‌بینید که احساسات عمومی جریحه‌دار می‌شود مستند اثر هنری است وقتی درست و خوب ساخته نمی‌شود ممکن است نتیجه را نرساندوی در ادامه یادآور شد: چرا فکر می‌کنید هر آنچه که ساخته می‌شود قابل پخش است ممکن است در جایی هم در ممیزی اشتباه کرده باشیم اما رویکرد ما این است که صادقانه نگاه کنیم چقدر پخش به نتیجه و به حل معضل کمک می‌کند.

مدیر شبکه مستند با اشاره به نداشتن جبهه‌گیری تصریح کرد: من با آدم‌هایی با گرایش انتهای این طرف و آن طرف مشورت می‌کنم حتماً آنچه را که با مشورت و تامل به نتیجه برسیم در نظر می‌گیرم.

وی در ادامه در پاسخ به سوال دیگری درباره احترام به مستندساز و گلایه‌هایی که پیش از این مستندسازان داشته‌اند، عنوان کرد: حتماً باید این احترام وجود داشته باشد، نباید مقهور هنرمند شد و نباید او را تحقیر کرد. این را هم خواسته‌ام که مستندساز حتی در پیچ‌های اداری هم به مشکلات نخورند و تحقیر نشوند. من تلاشم را کرده‌ام و از خودشان باید بپرسید که این‌طور بوده است یا خیر.

وی در پاسخ به سوال دیگری درباره صراحت داشتن مستندها بیان کرد: ما در این زمینه مشکل سخت افزاری نداریم مشکل پخش داریم. مشکل تولید نداریم بلکه مشکل دیده شدن و پخش داریم. من معتقدم آزادی بیان در جمهوری اسلامی وجود دارد و برخی چیزها هم که این آزادی را تهدید می‌کند حاکمیتی نیست. چون این مسائل برای خودم مهم است وقتی نگاه می‌کنم می‌بینم ممکن است کسی از حرفی که می‌خواهیم بزنیم خوشش نمی‌آید، از این حیث تلویزیون خیلی تحت فشار مشکلات بیرون است اما در عین حال من معتقد نیستم که ما صراحت نداریم و برعکس فکر می‌کنم صراحت داریم من خودم راضی نیستم ولی سعی کردیم صراحت داشته باشیم. از طرفی باید نیت، نیت اصلاح باشد نه جناحی و فردی باشد و صادقانه مشکل را بگویند. از این نگاه شبکه مستند را غیرصریح نمی‌دانم ولی باید بهتر هم شود.

مدیر شبکه مستند در بخش دیگر در پاسخ به انتقادی از پوستر جشنواره که می‌تواند جنسیت زده یا حتی جناحی تعبیر شود بیان کرد که چنین نیتی نبوده است.

به ممیزی اعتقاد دارم اما درست، نه سلیقه‌ای

یزدی در ادامه در پاسخ به سوالی درباره تاکید شبکه بر امیدوارانه بودن مستندها عنوان کرد: مستندی را سیاه می‌دانم که در آن جبر جامعه وجود دارد و گویی معضل برطرف شدنی نیست اما ماله کشی هم منظورم نیست. مثلاً وقتی مستندی درباره حاشیه نشینی است اما برخی هم به این مساله کمک می‌کنند، من اصلاً این را قبول ندارم که چون این مستند امیدوارانه است، بد است.

مدیر شبکه مستند در پاسخ به سوال دیگری درباره اینکه برخی چهره‌ها یا موضوعات اساساً امکان مستندسازی درباره آن‌ها در تلویزیون وجود ندارد، یادآور شد: من به ممیزی اعتقاد دارم بحث اعتقادی نیست بحث این است که ممیزی درست انجام شود و سلیقه‌ای نباشد. ما کارهایی در شبکه مستند پخش می‌کنیم که شاید شما ببینید بگویید اینها از تلویزیون پخش شدنی نیست.

وی به یک ذهنیت غالب اشاره و عنوان کرد: تلویزیون تریبون رسمی حاکمیت است و هر نکته‌ای که گفته می‌شود حرف رسمی نظام است. من خودم خیلی چیزها را پخش کرده‌ام و کسی هم به من حرفی نزده است اما چون تلویزیون موضع رسمی نظام محسوب می‌شود و برخی نسبت به مواردی احتیاط می‌کنند و در کل این حرف شما درست است.

یزدی درباره شخصیت‌ها و کارگردانانی مثل بیضایی گفت: من فکر نمی‌کنم بیضایی مشکلی داشته باشد ما هم درباره خیلی از کارگردانان و چهره‌ها مستند ساخته‌ایم.

مستند «شاملو» تحریف‌شده نبود

وی در پاسخ به سوال دیگری درباره مستندی که چند سال پیش درباره شاملو از تلویزیون پخش شد، گفت: این مستند تحریف شده نبود. کارگردان هم اگر گفته بود مستندش سانسور شده است بعداً سخنان دیگری هم بیان کرد. آن مستند چون در بعضی لحظاتش صدا مشکل داشت و ریتم هم مشکل داشت دچار حذفیاتی شد که البته من با کارگردان صحبت کرده بودم. درباره شاملو و آن مستندی که ساخته شد هیچ کسی نتوانست به محتوا ایراد بگیرد و فقط کانون روشنفکری به ما رکیک‌ترین فحش را داد اما نگفتند مشکلش کجاست. این مستند اگر مشکل تاریخی دارد کسی حرفی نزد و فقط می‌گویند غلط یا تند است. درباره آقای شجریان هم مستندی را شبکه افق پخش کرد، آن مستند هم مشکل تاریخی ندارد. ممکن است شما تحلیل و آن را نپسندید اما غلط تاریخی ندارد.

مدیر شبکه مستند عنوان کرد: تلویزیون مانیفستی دارد، در این تلویزیون شاملو که خودش می‌گوید من ضدیت با دین دارم باید تبلیغ شود؟ آقای شاملو به شجریان، فردوسی و… فحش می‌دهد نه اینکه نقد کند و همین‌ها در آن مستند آمده بود.

وی در ادامه درباره حق دیگران برای روایت‌های مختلف تصریح کرد: من این را قبول دارم که مخاطب باید خودش را در تلویزیون ببیند درباره آن بحث شود و آزادانه جواب بگیرد و حتی اگر چیزی را قبول ندارد باید جواب بحث خود را بگیرد. البته اینها جدای از این است که تلویزیون باید اصول خود را حفظ کند. شاید جاهایی زیادی سخت‌گیری کرده و یا حتی سهل گیرانه عمل کرده است.

مدیر شبکه مستند در پاسخ به آرشیوی که بسیاری از مستندسازان در دسترسی به آن محدودیت دارند بیان کرد: تلویزیون اداره کل آرشیو را دارد که جداگانه تصمیم می‌گیرند اگرچه مشکلاتشان را هم می‌دانم و زیرساخت‌هایی برای در اختیار گذاشتن این آرشیو مورد نیاز است. اگر آرشیو را بدهند و یک نفر به شبکه ای مثل من و تو ببرد مسأله می‌شود. این مشکلات هست اما لطمه‌اش را می‌خوردیم و البته آقایان هم نکته‌های خود را دارند.