بلاتکلیفی اخذ مجوز پخش اثر نمایشی در فضای مجازی

به گزارش روزنامه ایران، بهمن‌ماه سال ۱۳۹۹ و همزمان با برگزاری جشنواره تئاتر فجر، تلویزیون تئاتر ایران با هدف «توجه به مستندنگاری»، «جلوگیری از نابودی گنجینه‌های هنری»، «ایجاد سازوکاری قانونی برای عرضه آثار در فضای مجازی»، «ضبط باکیفیت نمایش‌ها در حد استاندارد»، «برقراری امکان ارتباط هنرمندان با مخاطبان خود در ایران و همه فارسی‌زبانان دنیا» و «رونق اقتصادی تئاتر» کار خود را آغاز کرد و همان زمان هم سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در حاشیه بازدید از دبیرخانه سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر درباره این پلتفرم گفته بود: «تلویزیون تئاتر ایران امکان ارتباط هنرمندان با مخاطبان خود در ایران و همه فارسی‌زبانان دنیا را فراهم می‌کند و می‌تواند برای تئاتر ایران رونق اقتصادی نیز به همراه داشته باشد.» حالا بعد از گذشت حدود شش ماه از آغاز به کار این پلتفرم مروری داشته باشیم به آن‌چه امروز در این پلتفرم قابل دسترسی و تماشاست و البته چالش‌هایی که بر سر راهش قرار دارد.
فاز سوم، توقعات برآورده می‌شود
«رضا بصیرت» مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی ایران درباره فعالیت تلویزیون تئاتر ایران و عمر چندماهه‌اش می‌گوید: «اوایل بهمن ماه ۱۳۹۹، «تلویزیون تئاتر ایران» به‌منظور فراهم آوردن امکانی که در آن محصولات ویدئویی تئاتر عرضه شود راه‌اندازی شد و در مرحله اولیه کاری خود، ۲۶۰ محتوای ویدئویی مربوط به تئاتر، اعم از سیمنارهای علمی و پژوهشی، کارگاه‌های آموزشی، نشست‌های تخصصی و اختتامیه‌های مربوط به ادوار مختلف جشنواره تئاتر فجر، جشنواره نمایش‌های عروسکی تهران-مبارک، جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی و همین‌طور جشنواره‌ تئاتر کودک و نوجوان را به رایگان در دسترس علاقه‌مندان به تئاتر قرار داد. محتواهایی که در این فاز از فعالیت تلویزیون تئاتر ایران عرضه شدند، محتواهایی بودند که دسترسی به آنها به‌طور عموم و فراگیر فراهم نبود و در بخش تلویزیونی مرکزهنرهای نمایشی نگهداری می‌شدند. تلویزیون تئاتر ایران در فاز دوم فعالیت خود در بهمن و اسفند ۱۳۹۹ دو جشنواره ملی تئاتر کشور یعنی سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر و هجدهمین جشنواره نمایش عروسکی تهران-مبارک را پوشش داد. در این فاز از فعالیت تلویزیون تئاتر ایران، مطابق با نظر ستاد جشنواره‌های نامبرده، تعداد ۱۱۲ نمایش (۴۵ نمایش در جشنواره فجر و ۶۷ نمایش در جشنواره تهران-مبارک) در دسترس علاقه‌مندان به تئاتر در سراسر ایران قرار گرفت.»
بصیرت درباره فاز جدید تلویزیون تئاتر ایران هم می‌گوید: «این سامانه ویدئو درخواستی، در فاز سوم فعالیت خود در فروردین ۱۴۰۰ به مناسب سال نو، تعداد ۱۰ فیلم از آیین‌های نوروزی اقوام مختلف ایرانی را به طور رایگان در دسترس علاقه‌مندان به تئاتر قرار داد و درحال حاضر علاوه بر عرضه‌ رایگان محتواهای آموزشی و پژوهشی تئاتر برای دانشجویان، پژوهشگران و فعالان هنر نمایش، به پخش فیلم تئاترهای تولید شده در سال‌های اخیر روی آورده است. این سامانه به منظور حمایت از تولیدکنندگان تئاتر، در این مرحله از فعالیت‌های خود به سراغ گروه‌ها و آثار برگزیده خارج از تهران که در پلتفرم‌های اینترنتی دیگر فرصت و امکان کافی برای عرضه ویدئوی آنها فراهم نیامده رفته است. به گفته رضا بصیرت مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی و صاحب امتیاز تلویزیون تئاتر ایران «این پلتفرم، تنها یک پلتفرم برای عرضه‌ و پخش محصولات ویدئویی تئاتر است و این سامانه در حوزه تولید اختصاصی نمایش‌های ویدئویی برای عرضه در تلویزیون تئاتر ایران فعالیتی نخواهد داشت». او به این نکته هم اشاره می‌کند که «تلویزیون تئاتر ایران در نظر دارد فضایی فراهم آورد که در آن تمام محصولات تئاتر ایران اعم از نمایش‌های صحنه‌ای، میدانی، آیینی، عروسکی و... عرضه شوند و به این واسطه با فروش بلیت مربوط به ویدئوی این نمایش‌ها، فضایی نو جهت کسب و کار فعالان تئاتر فراهم آید. تلویزیون تئاتر ایران تا امروز با بیش از ۱۰۰ صاحب اثر (آثار صحنه‌ای، محیطی، عروسکی و...) برای پخش آثارشان در تلویزیون تئاتر ایران مذاکره کرده که از این تعداد ۴۸ اثر در مرحله عقد قرارداد، ۲۱ اثر در مرحله اخذ مجوز و ۵ اثر درحال پخش هستند. در روزهای آینده قرار است فیلم تئاترهای مختلف تولید شده در سال‌های اخیر جهت پخش در سامانه تلویزیون تئاتر ایران ارائه شوند.»
چالش مجوز پخش
«احسان‌ حاجی‌پور» که قرار بود نمایش «گزارش یک میهمانی» را در تلویزیون تئاتر ایران اکران آنلاین کند بعد از گذشت بیش از سه‌ماه از این کار منصرف شد و پخش آن را به پلتفرم‌های دیگر سپرده است. او درباره مسائل و مشکلاتی که بر سر راه پخش آثار در این پلتفرم وجود دارد می‌گوید: «پیش از هر چیز باید گفت نفس تأسیس و به وجود آمدن امکانات و پلتفرم‌هایی مانند تلویزیون اینترنتی در یک حوزه کاملاً تخصصی مانند تئاتر، اتفاق مبارکی است و تصورم این است که با یک نگاه مدیریتی درست و به‌منظور جذب و استفاده حداکثری از امکانات و ظرفیت‌های بالقوه فضای مجازی به‌سمت تأسیس این پلتفرم گام برداشته شده اما چند مسأله در این بین وجود دارد که تأسیس و مدیریت بر چنین فضاهایی را پیچیده می‌کند.» او در تشریح این پیچیدگی‌ها می‌گوید: «اینکه تلویزیون تئاتر ایران وابسته به انجمن هنرهای نمایشی یعنی بازوی اصلی اجرایی هنر تئاتر در کشور است و به خودی خود می‌تواند ما را در استفاده از ظرفیت‌های فراوان مالی و غیرمالی این مجموعه امیدوار کند. با این حال آنچه که در تفسیر دخالت دولت در تئاتر و حمایت دولتی در پیشبرد تئاتر وجود دارد دو دیدگاه مجزا و متفاوت است و به گمان من تلویزیون تئاتر ایران می‌توانست و می‌تواند نظریه حمایت از تئاتر را بخوبی دنبال و معنا کند.»
او معتقد است: «به‌نظر من رویکرد اداره کل هنرهای نمایشی در برخورد با این پلتفرم باید شفاف و روشن باشد. اینکه آیا این پلتفرم فضایی است برای آرشیو برنامه‌های این مجموعه؟ آیا قرار است محلی برای عرضه گونه‌های جدیدی از تئاتر با استفاده از ظرفیت‌های تصویری باشد؟ آیا قرار است به اقتصاد هنر کمک کند؟ آیا این پلتفرم به سوی برنامه‌سازی و تولید محتوای اختصاصی در حوزه تئاتر هم قدم بر می‌دارد؟ و یا همه این‌ها... پاسخ به این سؤالات می‌تواند چشم‌انداز درست‌تری از فعالیت‌های این پلتفرم ارائه کند.» حاجی‌پور به مشکل صدور مجوز پخش و مسائل اداری آن نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «مسأله اصلی‌تر و اساسی‌تر در مورد تلویزیون تئاتر ایران را باید در جای دیگری جست‌و‌جو کرد و آن هم یک حفره عجیب قانونی است که دوستان هنرمندم و منتقدین وضعیت این پلتفرم به آن توجه ندارند. من منکر تمام برنامه‌هایی که می‌توان برای مدیریت این پلتفرم ارائه داد و چه بسا دوستان هم ارائه داده‌اند نمی‌شوم اما می‌خواهم توجه را به یک حفره اساسی قانونی جلب کنم و آن بلاتکلیفی اخذ مجوز پخش اثر نمایشی در فضای مجازی بین ادارات تابعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. بر اساس قوانین موجود این شورای ارزشیابی سازمان سینمایی است که‌ اجازه پخش یک اثر نمایشی در فضای مجازی را صادر می‌کند نه مجوزهای صادر شده از سوی اداره کل هنرهای نمایشی. در صورتی که هنرمند برای تولید یک اثر جدید در گونه فیلم تئاتر یا تله تئاتر و یا حتی ارائه فیلم اجرای گذشته خود باید مناسبات معمول مانند اخذ مجوز متن و بازبینی و رعایت موارد اصلاحیه را از کانال شورای نظارت و ارزشیابی اداره کل هنرهای نمایشی بگذراند و این حفره بزرگ قانونی تمام فعالیت‌های اداره کل نمایشی را زیر سؤال می‌برد و عملاً این فرایند بررسی اثر را بی‌تأثیر می‌کند.»