آیت الله درچه ای؛ مرجعی که مبارزه با خرافات را فریاد می زد

در برنامه ضیافت شبکه قرآن و معارف سیما به مرور سیره و آثار فقیه عالیقدر "آیت الله سیدمحمدباقر موسوی درچه ای" از مراجع قرن چهاردهم هجری با حضور "حجت الاسلام سید محمدعلی موسوی درچه ای" از نوادگان مرحوم درچه ای و امام جمعه درچه اصفهان مورد بررسی قرار گرفت.

حجت الاسلام موسوی درچه ای در خصوص فعالیت های علمی این مرجع عالیقدر اظهار داشت: آیت الله درچه ای در سال ۱۲۶۴ قمری در خانه ای محقر و ساده اما غرق صفا و معنویت به دنیا آمد. پدرش سید مرتضی وبردرانش از عالمان دین بودند. ایشان ادبیات عرب را نزد پدرش آموخت و به آموزش فقه و اصول روی آورد که به خواست پدر به حوزه علمیه اصفهان رفته و زیر نظر برادر بزرگش سیدمحمدحسین بقیه دوران تحصیل را گذراند.

وی افزود: ایشان در ۱۳ سالگی در حوزه صاحب نام می شود و وقتی دوران مقدماتی و عالی را طی می کند به دلیل اینکه حوزه اصفهان را پاسخگوی عطش خود نمی بیند، با وجود سختی و تنگی معیشت راهی نجف می شود. ایشان در ۲۵ سالگی در محضر درس علمای بزرگ نجف زانوی ادب می زند و از کلاس و درس و بحث اساتیدی همچون آیت الله میرزای شیرازی، آیت الله کوه کمره ای و آیت الله میرزا حبیب الله رشتی بهره می برد.

تربیت شاگردان برجسته؛ از آیت الله بروجردی تا شهید مدرس

نوه آیت الله درچه ای بیان کرد: آقاسید محمد باقر در سال ۱۳۰۳ قمری به اصفهان بر می گردد و در مدارس "نیماورد" و "مسجد نو بازار" مشغول به تدریس می شود و شاگردان برجسته ای همچون سیدابوالحسن اصفهانی، سید حسین طباطبایی بروجردی، سیدحسن مدرس، حاج آقا رحیم ارباب، آقا ضیاءالدین عراقی و سید جمال الدین گلپایگانی را تربیت می کند. شاگردانی که به درجه های بالایی در عصر و دوران خودشون رسیدند و به گفته آیت الله بروجردی هر یک از آنها در هر نقطه ای، جزو سرآمدان بودند.

وی با بیان اینکه از ایشان ۱۷ جلد کتاب به یادگار مانده است، گفت: نقل است که در دورانی وبا در نجف شیوع پیدا می کند و علما و طلاب برای در امان مانده از ابتلا، شهر را ترک می کنند؛ اما آقاسیدمحمد باقر در حجره اش مانده بود و به کتابت مشغول بود. وقتی به ایشان می گویند شما چرا به نقطه دیگری نمی روید تا در امان باشید گفته بودند که من تا حد امکاناتی که بلدم رعایت بهداشت را می کنم و مشغول نوشتن هستم و تا زمانی که عزرائیل بیاید و قلم را از دستم بگیرد، به کارم ادامه می دهم.

ملاک تعین تراز علما، شاگردی آیت الله درچه ای بود

موسوی درچه ای با اشاره به شرایط سخت معیشتی در دوران تدریس و تحقیق این عالم وارسته اظهار داشت: تدریس ایشان در نجف و اصفهان زبانزد بوده است چرا که هم بیان خوبی داشته است و هم قلم خوبی. وقتی به مناسبت صدمین سالگرد شهادت ایشان با برخی از علمای و بزرگان کشور صحبت می کردیم همگی بر وجهه والای علمی و فقهی ایشان و تبحر او در تدریس و بیان صحه گذاشتند.

وی افزود: آیت الله سبحانی در مورد ایشان معتقد بودند که دلیل تربیت شاگردان طراز اول توسط ایشان، قدرت و نفوذ بیان و قلم ایشان بوده است که در کنار نفوذ معنوی که داشتند، بسیار فائق آمده است.

موسوی درچه ای ادامه داد: آیت الله نوری همدانی نیز گفتند که آیت الله عظمای بروجردی گاهی با مناسبت و بی مناسبت در جلسات درس شان اشاره ای به استادش آیت الله درچه ای می کرد. ایشان از آیت الله بروجردی روایتی را به نقل از آقاسید محمدباقر بیان کرد که ایشان گفته بود "در جلسات درس علامه آخوند خراسانی که شرکت می کردم چون شاگردان آخوند مسن بودند و من خیلی جوان، همیشه پشت ستونی می نشستم تا علامه مرا نبیند. ولی یک روزی اشکالی دیدم و مجبور شدم از پشت ستون خارج شوم و به اطلاع استاد برسانم. علامه آخوند وقتی اشکالم را شنید گفت دوباره بگو و من دوباره بیان کردم. سپس ایشان از منبر پایین آمد و پیشانی مرا بوسید و گفت احسنت؛ شما از اصفهان آمده اید".

امام جمعه درچه گفت: نقل است که آیت الله بروجردی در خصوص سطح بالای تدریس آیت الله درچه ای گفته بودند که وقتی از خدمت آقاسیدمحمد باقر به به نجف رفتم، صاحب مبنا بودم ـ یعنی مجتهد بودم ـ و در نجف خیلی چیزی عایدم نشد یعنی نجف مبانی مرا تغییر نداد.

موسوی درچه ای خاطرنشان کرد: همچنین چنین مشهور است که وقتی می خواستند ملاک و معیار عالمی را مشخص کنند می گفتند وی از شاگردان آیت الله درچه ایست و آیت الله بروجردی بارها فرموده بود که موفقیت هایم را مدیون استادم آیت الله درچه ای هستم.

رابطه نوع رحلت آقاسید باقر با بی اعتنایی به رضاشاه

نوه آیت الله سیدمحمدباقر درچه ای در مخالفت این سید مجاهد با رژیم منحوس پهلوی اظهار داشت: روزی رضاشاه به اصفهان می رود و برخی علمای شهر به دیدار او می روند. اما آقاسید امتناع میکند. شاه گروهی را به دیدار ایشان می فرستد تا وقت ملاقات بگیرند وهدایایی نیز با خود می برند.

وی افزود: آقاسیدمحمدباقر صحبت آنها را که می شنود می گوید من وقت برای ملاقات ندارم و همه برنامه های من از قبل تنظیم شده و منظم است. آنها اصرار می کنند که هدایا را بپذیرند که ایشان آنها را هم قبول نمی کند و آنها رفتار سرد ایشان را که می بینند، مجبور به ترک مجلس می شوند اما ظاهرا شاه باشنیدن موضوع خیلی آشفته می شود و چند ماه بعد سیدمحمدباقر رحلت می کند. این از جمله مسائلی است که مسأله شهادت آیت الله درچه‌ای را تقویت می‌کند. به ادعا و اذعان بسیاری، این برخورد با عمال رضاشاه در نحوه رحلت ایشان بی تأثیر نبوده است.

امام جمعه درچه گفت: حجت الاسلام سید حسین بهشتی اصفهانی می‌گوید شخصا از آیت الله جمال سحری شنیدم که به روی منبر قسم می‌خورد که آیت الله درچه ای را شهید کردند.

اگر ثقلین هم جمع شوند درس را تعطیل نمی کنم

این مدرس و محقق علوم دینی با بیان اینکه آیت الله درچه ای در برنامه شبانه روز خودش بسیار نظم داشته است، گفت: حتی نقل است یکی از بزرگان دستجرد اصرار میکند که در مسیر تردد از درچه به اصفهان به منزل ایشان بروند که آقاسیدمحمد باقر می گوید درس و نماز دارم. آن دوست به ایشان می گوید یکی از جلسات درس را تعطیل کنید که آقا می گوید اگر ثقلین هم جمع شوند درس را تعطیل نمی کنم!

موسوی درچه ای افزود: حتی خبر فوت برادرشان، آیت الله سید محمدحسین موسوی درچه ای را که به ایشان می دهند، چون در جلسه درس بوده اند، کلاس را تعطیل نمی کند ولی وقتی می گویند ایشان وصیت کرده شما نماز میت را بخوانید، دیگر چون چاره ای نبوده راهی تخت فولاد می شود ولی در مسیر باز هم درس را ادامه می دهد تا زمان بیهوده نگذشته باشد.

منشأ اتهامات علیه آیت الله درچه ای

نوه آیت الله درچه ای تصریح کرد: اتهاماتی در مورد ایشان مطرح می کنند که آقا سید محمدباقر نسبت به اهل بیت کمتر توجه داشته است؛ در صورتی که اقدامات بسیاری همچون تقید ایشان به قرائت زیارت عاشورا یا تبرک کتابهایشان به نام حضرت حجت (عج) نشان می دهد که اینطور نبوده است.

وی ریشه این اتهامات را تذکر شدیدالحن آیت الله درچه ای به یک واعظ اصفهانی دانست و بیان داشت: روزی این واعظ در منبر مثالی مطرح می کند و آن را به مقام آخرتی حضرت اباعبدالله (ع) ربط می دهد که آیت الله درچه ای بسیار برآشفته می شود و در همان جلسه فریاد می زند که تو از کجا میدانی چنین است؟ این حرفها را از کجا می گویی؟

موسوی درچه ای گفت: بعد از جلسه آن واعظ به آقا می گوید که این تذکر را در خفا به من می گفتید که ایشان پاسخ می دهد تو داری در عموم مطرح می کنی و مردم را منحرف می کنی، چطور من در خصوصی به شما تذکر دهم؟! و آن واعظ بعد از آن در جلسات، علیه آیت الله درچه ای موضع می گرفت و شایعاتی مطرح می کرد.

گفتنی است، "ضیافت" عنوان برنامه ایست که در ماه مبارک رمضان به مدت سی شب با اجرای سیدعلی قوامی، نود دقیقه پیش از افطار مهمان خانه مخاطبان شبکه قرآن و معارف سیما خواهد بود.