برجام بدون آمریکا در چهل روز آینده

«از این لحظه توافق بین ایران و ۵ کشور است. از این لحظه ۵+ ۱ یک را از دست داده است و در این شرایط ما باید منتظر باشیم که شش کشور جهانی نسبت به این توافق چگونه عمل می کند. من به وزارت امور خارجه دستور دادم که ظرف چند هفته آینده در مذاکره با اروپا و روسیه و چین رایزنی های لازم را انجام دهد، اگر در پایان این مهلت به این نتیجه رسیدیم که با همکاری ۵ کشور می توانیم همه آنچه در برجام خواست ملت ایران بوده به دست آوردیم علی رغم میل آمریکا و رژیم صهوینیستی و تلاش های آنها و حرف های بی نزاکت امشب ترامپ برجام پایدار خواهد ماند و می توانیم به نفع صلح جهان قدم برداریم و اگر ببینم منافع ما حاصل نمی شود به زودی با مردم صحبت خواهم کرد و تصمیمات را اعلام می کنم»

همه آنچه حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران شب گذشته در پی خروج رسمی آمریکا از برجام اعلام کرد حاکی از آغاز مذاکراتی با ۵ کشور عضو برجام منهای آمریکا بود که بر اساس آنچه امروز رهبر انقلاب در واکنش به تصمیم دونالد ترامپ در جمع فرهنگیان اعلام کرد تنها با دست‌یابی به یک تضمین از سوی طرف اروپا برای ایران ممکن خواهد بود.

رهبری ایران امروز اعلام کردند که هر چند به اروپایی‌ها نیز همچون آمریکا اطمینانی ندارند اما ادامه برجام بدون آمریکا را تنها در صورتی ممکن می‌دانند که تضمین برای تأمین منافع ایران وجود داشته باشد.

به این ترتیب وزارت امور خارجه باید در روزهای آتی وارد مذاکرات تازه‌ای با طرف‌های اروپایی به اضافه چین و روسیه برای رسیدن به ساختاری برای حفظ برجام شود که مورد تأیید ایران قرار گیرد اما سوال اصلی این است که این مسیر چگونه طی خواهد شد.

ایران بر اساس برجام در ابتدا راهکار حل اختلاف در کمیسیون مشترک برجام را پیش رو دارد که بر این اساس در روزهای آتی جمهوری اسلامی ایران درخواست تشکیل این کمیسیون را مطرح خواهد کرد. بر اساس برجام از زمان درخواست ایران، کمیسون مشترک ۱۵ روز برای تشکیل جلسه در سطح معاونان فرصت خواهد داشت که در غیر صورت با در نظر گیری ۱۵ روز زمان دیگر این کمیسون فرصت تشکیل در سطح وزرا را دارد. به این ترتیب راهکار حل اختلاف بر اساس برجام بین ۳۰ تا ۴۰ روز آینده برای نامه نگاری‌ها و برگزاری جلسات زمان خواهد برد که در صورت به نتیجه نرسیدن و حل نشدن اختلافات که به عبارت دیگر همان تضمین اروپا برای حفظ برجام بدون حضور آمریکا برای ایران خواهد بود، تهران از برجام خارج خواهد شد.

همزمان با این راهکار ایران مذاکرات با طرف‌های اروپایی را در چهار هفته آینده ادامه خواهد داد. قالب مذاکرات با اعضای برجام منهای آمریکا به صورت دیدارهای دو جانبه و چند جانبه در ایران و اروپا خواهد بود.

سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه اولین مقامی است که در این راستا با ایران وارد مذاکره می‌شود و فردا در تهران پای میز مذاکرات تهران خواهد نشست.

در همین راستا محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران هفته آینده در یکی از شهر‌های اروپایی احتمالا در یکی از پایتخت های اروپایی (بروکسل، وین یا پاریس) دیداری با همتایان خود از فرانسه، بریتانیا و آلمان با حضور فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خواهد داشت.

این دیدار احتمالا بعد از ۱۶ می (۲۶ اردیبهشت) یعنی اجلاس سران اتحادیه اروپا در بلغارستان برگزار خواهد شد. اتحادیه اروپا قرار است در شام کاری ۱۶ می درباره روابط اروپا و آمریکا نشستی داشته باشند و به نظر می‌رسد دیدار بین وزیر امور خارجه ایران با اروپا در روزهای پس از این دیدار انجام شود.

اما قبل از دیدار هفته آینده احتمالا دیدارهایی بین وزیران امور خارجه ایران و روسیه و چین برگزار و سفرهایی در همین راستا طراحی خواهد شد.

اما سرانجام این مذاکرات چه خواهد بود؟ در صورتی که اروپا بتواند در متنی کتبی به ایران تضمین دهد که در توافقی متوازن می‌تواند منافع اقتصادی و سیاسی ایران را از برجام تضمین کند، برجام بدون حضور آمریکا ادامه پیدا خواهد کرد اما در غیر این صورت راهکار ایران خروج از توافق هسته‌ای ظرف کمتر از دو ماه آینده خواهد بود.

از سوی دیگر اینکه آیا اروپا می‌تواند در مدت کوتاه چند هفته آینده تضمینی برای فروش نفت ایران یا قراردادهای بانکی و به طور کلی جلوگیری از تأثیر تحریم‌های آمریکا علیه ایران بدهد موضوعی است که تنها پشت میز مذاکرات و در گفت‌و‌گوهای چند هفته آینده روشن خواهد شد و هرگونه گمانه‌زنی در این باره نمی‌تواند به واقع نزدیک باشد.