یک ماه تعیین‌کننده برای برجام؛ خروج آمریکا یا تردستی اروپا؟

سمیرا امیرچخماقی _ وبسایت آمریکایی «هیل» در این باره نوشته است ، به نظر می‌رسد دولت ترامپ با انتصاب جان بولتون به عنوان مشاور امنیت ملی و نامزد کردن مایک پمپئو به عنوان وزیر امور خارجه آمریکا به دنبال آن است که در ماه می (اردیبهشت) توافق هسته‌ای ایران را که با عنوان برنامه جامع اقدام مشترک شناخته می‌شود، لغو کند.

بر اساس این گزارش، از اظهارات عمومی مشخص است که نه بولتون و نه پمپئو از توافق نوشت‌شده حمایت نمی‌کنند. بولتون بارها و بارها مخالفت شدید خود را نشان داده است. او اخیرا گفته است که این توافق «اشتباه استراتژیک» بوده و باید لغو شود.

پمپئو نیز یک منتقد جدی توافق هسته ای در سال ۲۰۱۵ به عنوان نماینده کنگره بود و به احتمال زیاد نیز به عنوان وزیر امور خارجه انتخاب خواهد شد. اختلاف نظر بین رئیس‌جمهوری و رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه پیشین آمریکا درباره توافق هسته‌ای یکی از دلایلی بود که ترامپ او را برکنار کرد.

این وبسایت آمریکایی دلایل مخالفت با توافق هسته‌ای را محدودیت ده ساله برنامه هسته‌ای، ‌توجه نشدن به برنامه موشکی بالستیک ایران، مجوز مستمر برای غنی‌سازی محدود و رژیم بازرسی که امکان بازرسی از سایت‌های نظامی را که احتمال فعالیت‌های هسته‌ای نظامی ایران در آنها وجود داشته باشد، ندارد، عنوان کرده است.

این بهانه گیری‌ها برای مخالفت با برجام در حالی است که مذاکرات برجام صرفا به موضوع هسته‌ای اختصاص داشته و قرار نبوده است موضوعات دیگر از جمله برنامه نظامی و موشکی ایران مورد بررسی قرار گیرد.

گزارش وبسایت هیل نیز در حالی که به همین موضوع اشاره می‌کند، می نویسد: برخی در آمریکا و جامعه بین‌الملل امیدوار بودند که این توافق رفتار ایران را معتدل کند. با این وجود، ‌تهران اصرار دارد که فعالیت‌های منطقه‌ای و برنامه موشکی کشور در حوزه برجام نیست و بارها و بارها تأکید کرده است که تمایلی به مذاکره مجدد یا اصلاح مفاد توافق ندارد. روسیه و چین نیز از موضع ایران حمیات کرده‌اند و مقامات ایرانی بارها تأکید کرده‌اند که ایران در صورت شکست توافق برنامه هسته‌ای خود را توسعه خواهد داد.

محمد جواد ظریف،‌ وزیر امور خارجه و دیگر مقامات ایرانی بارها اعلام کرده‌اند که ایران بر اساس گزارش‌های مکرر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تعهدات خود بر اساس برجام پایبند بوده است و این آمریکا بوده است که برجام را نقض کرده و مانع منفعت بردن ایران از توافق هسته ای شده که بر اساس متن برجام چنین رفتاری نقض محسوب می‌شود.

گزارش هیل نیز با اشاره به همین مواضع می‌نویسد موضع ایران در برابر لغو توافق از سوی آمریکا این است که قربانی اقدام ناعادلانه این کشور شده و دیگر کشورهای عضو توافق نیز از ایران حمایت خواهند کرد. هدف ایران از منزوی کردن آمریکا به دست آوردن حمیات اروپا ، روسیه و چین و جلوگیری از تحریم های ثانویه است.

این گزارش افزوده است که تهران باور دارد که آمریکا قصد دارد از توافق خارج شود و تحریم‌های تازه‌ای را علیه ایران اعمال کند.

مقام‌های ایرانی بارها اعلام کرده‌اند که برای خروج آمریکا از برجام آمادگی لازم را دارند و هر چند که به صورت رسمی اعلام نشده است که برنامه اساسی ایران برای بعد از خروج آمریکا از برجام چیست، به گفته مقامات ایران در مدت کوتاهی می تواند برنامه هسته ای خود را به شکل قبل از برجام باز گرداند.

یکی از نکات اصلی سرمایه‌گذاری‌های خارجی و اقتصاد ایران در راستای برجام است و در این میان به نظر می‌رسد ایران نیز در انتظار آن است که موضع طرف‌ها اروپایی را در قبال اقدام آمریکا بسنجد. این در حالی است که مقامات اروپایی تا کنون سرسختانه از برجام حمایت کرده‌اند و اخباری مبنی بر اینکه اروپا در حال تدوین مقرراتی است تا بتواند شرکت‌ها را در مقابل تحریم‌های آمریکا برای کار با ایران حمایت کند منتشر شده است.

با این همه، به نظر می‌رسد که یک ماه آینده برای برجام تعیین کننده باشد. آمریکا تا ۲۲ اردیبهشت قطعا باید تکلیف حضور خود در برجام را روشن کند و تکرار این ضرب‌الاجل در عرصه بین‌المللی وجهه آمریکا را با خدشه مواجه خواهد کرد. با وجود آنکه اغلب کارشناسان بین‌المللی تغییرات دولت آمریکا را نشانه‌ای برای خروج آمریکا از برجام می‌دانند، غیر منتظره بودن اقدامات دونالد ترامپ همچنان این ابهام را ایجاد می‌کند که او در طول یک ماه آینده تصمیمات دیگری بگیرد.

از سوی دیگر موضع اروپا در قبال خروج آمریکا از برجام و اقدامات اتحادیه اروپا در طول یک ماه آینده بسیار تعیین کننده خواهد بود. بر این اساس تنها راه مانده برای برجام آن است که یک ماه مبهم خود را سپری کند و به امید نتیجه‌ای روشن بماند.