فرهنگستان‌ها اتاق فکر دولت هستند

محمدرضا عارف، معاون اول رئیس جمهور در نشست مجمع عمومی فرهنگستان علوم با بیان اینکه جلسه هیئت امنای فرهنگستان‌ها را به زودی تشکیل خواهیم داد، گفت: جایگاه و رسالت مهمتری را برای فرهنگستان‌ها قائل هستیم. آقای عارف، فرهنگستان علوم را اتاق فکر خواند و گفت: نقطه قوت فرهنگستان این است که نیروی لایزال و بی‌اندازه در اختیار این اتاق فکر وجود دارد چراکه اعضای فرهنگستان همه نخبگان و اساتید برجسته کشور هستند. 

معاون اول رئیس جمهور با طرح این پرسش که آیا فرهنگستان‌ها توانسته‌اند نقش اتاق فکر را به خوبی ایفا کنند؟ گفت: شاید بگویید که از ما نخواستند، باید بگویم که نباید انتظار داشته باشید که از شما بخواهند، فرهنگستان جای نظریه دادن است. اینکه عمل می‌شود یا نه نباید مدنظر باشد. در کشور‌های دیگر نیز اینگونه است. اما قانون نانوشته‌ای وجود دارد که فتوای فرهنگستان‌ها باید اجرا شود. 

عارف با بیان اینکه فرهنگستان‌ها جایی برای درهم آمیزی علم و حکمت هستند، گفت: خوشبختانه در فرهنگستان علوم این نگاه جدی‌تر وجود دارد. فرهنگستان‌ها باید در تصمیم سازی و تصمیم گیری مسائل کلان مشارکت داشته باشند، فرهنگستان باید در بخش‌های مختلف راهکار ارائه دهد؛ بنابراین فرهنگستان‌ها علاوه جایگاه مشورتی، نقش تصمیم سازی دارند چراکه با وجود اعضای نخبه، این امکان می‌تواند در راستای پیشرفت کشور قرار بگیرد. 

وی افزود: فرهنگستان‌ها باید نظارت عالیه و اثرگذاری در امور داشته باشند. مرجعیت علمی و حکمرانی علمی با حضور فرهنگستان‌ها به خصوص فرهنگستان علوم محقق می‌شود.

معاون اول رئیس جمهور با بیان اینکه: به یاد ندارم تاکنون عملکردی دولت در اجرای شش برنامه توسعه که اجرا شده است، نقد شده باشد، گفت: در پروسه تکراری برنامه‌های توسعه نوشته می‌شود. در برخی توفیق بیشتر بوده و برخی کمتر بوده است، اما نگاه دولتی در برنامه‌ها نقش کلیدی داشته است. هیچ وقت نهادی مسیر برنامه‌ها را اصلاح نکرده است. در این زمینه فرهنگستان‌ها می‌توانند به کمک دولت بیایند. 

عارف همچنین جذب و حمایت دانشمندان و پزوهشگران برجسته را از ماموریت‌های فرهنگستان برشمرد و گفت: از عهده این موضوع هم برنیامدیم و باید برای آن چاره اندیشی کنیم. 

وی پیشرفت و ارتقای اخلاق را نیز ضروری دانست و گفت: بی‌اعتنایی به اخلاق به بیشترین حد رسیده است. در حالی که انقلاب ما انقلاب فرهنگی بوده است. آیا اخلاقی که در جامعه می‌بینیم در حد جامعه ماست یا نه؟ اعضای فرهنگستان فارغ از نگاه سیاسی می‌توانند به دولت‌ها مشورت بدهند. 

عارف در بخش دیگر از سخنانش گفت: محافظه کاری در دانشگاه‌ها افزایش یافته است. دخالت‌های غیرضروری نهاد‌های بیرون از دانشگاه باعث شده که سکوت قبرستانی در دانشگاه‌ها ایجاد شود و این امر موجب شده است که جوانان وارد گروه‌های نامناسب شوند. باید به این موضوع در فرهنگستان‌ها پرداخته شود. 

عضو پیوسته فرهنگستان علوم تاکید کرد: ساحت علم و پژوهش باید به دور از سیاسی بازی جناح ها، گروه‌ها و احزاب باشد و اعضای محترم فرهنگستان‌ها فارغ از جناح بندی‌ها می‌توانند در موضوعات مختلف به نظام و دولت مشاوره‌های مفید و ارزنده‌ای ارائه دهند.

وی عنوان کرد: باید افزایش سطح علمی کشور مدنظر باشد در حال حاضر شاخص تولید علم صرفا چاپ مقالات است، متاسفانه الان وضعیت کشور در این زمینه مناسب نیست. اوایل دهه ۸۰ وضعیت خوبی داشتیم. نتیجه‌اش سند چشم انداز شد، در افق ۲۰ ساله باید جایگاه اول در همه زمینه‌ها در منطقه می‌رسیدیم، در زمان تهیه سند در برخی از حوزه‌ها رتبه دوم بودیم، اما الان رتبه ما در منطقه کجاست؟ اصولا در مسیر سند چشم انداز پیش نرفتیم.

عارف ادامه داد: علم باید در خدمت مردم باشد، اقتصاد دانش بنیان از اهمیت ویژه برخوردار است. علم باید در تولید ناخالص داخلی نقش داشته باشد. 

معاون اول رئیس جمهور گفت: انتظار دولت از فرهنگستان، مساعدت و راهنمایی برای رسیدن به برنامه‌هاست، ما برنامه هفتم توسعه را دنبال می‌کنیم. این برنامه بخش نرم افزای خوب دارد، اما باید منابع آن تامین شود. براین اساس باید دولت لایحه چگونگی تامین منابع را به مجلس ارائه کند. برای دستیابی به شاخص‌های برنامه باید سالانه ۲۸۰ میلیون دلار هزینه کنیم، به همین دلیل باید زمینه جذب سرمایه گذار ایجاد شود.

وی افزود: باید برای ناترازی‌ها فکر کنیم. فرهنگستان باید در چالش‌های جدی کشور متمرکز شود، اعضا فکر کنند که برای از بین بردن ناترازی‌ها باید چه کنیم. دیپلماسی علمی مقدمه دیپلماسی‌های دیگر است بنابراین تعامل اساتید با کشور‌های مختلف می‌تواند فرصت‌های جدیدی را ایجاد کند. عضو پیوسته فرهنگستان علوم همچنین با اشاره به دیپلماسی علمی، گفت: دیپلماسی علمی می‌تواند به دیپلماسی سیاسی کمک کند.