کاهش تنش میان ایران و عربستان و تاثیرات آن در منطقه

قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با پانا در رابطه با «افق‌های پیش‌رو در روابط ایران و عربستان، موانع فعلی کاهش تنش میان دو کشور و همچنین تاثیر از سرگیری روابط دیپلماتیک دو کشور برمنطقه» گفت: «این امیدواری وجود دارد که مذاکرات فعلی به سمت روند مثبت پیش برود؛ اظهارات دو طرف نسبت به یکدیگر تغییر کرده است و تبلیغات منفی دو کشور علیه یکدیگر کاهش پیدا کرده است و همچنین در حوزه یمن عملیات‌ها چه از سمت عربستان و چه از سمت انصارالله کاهش یافته است. این مذاکراتی هم که در سطوح امنیتی صورت گرفت ارزیابی‌های مثبتی را برای دو طرف به وجود آورده و روند تا اینجا روبه جلو و مثبت است اما واقعیت این است که اختلافات ایران و عربستان اختلافاتی متعدد و پیچیده است که حل و فصل آن ساده به نظر نمی‌رسد.»

وی ادامه داد: «این اختلافات مجموعه‌ای از موضوعات شامل دوجانبه، منطقه‌ای و نوع نگاه دو کشور به مساله مذهب، دین و فرقه است که از سوی طرفین در این موارد تفاوت‌های جدی وجود دارد و دو کشور نگرانی‌هایی نسبت به یکدیگر دارند. همه این مجموعه اختلافات به مولفه دیگری بستگی دارد که آن مناسبات ایران با جهان در قالب برجام است و این مسائل را باید با هم و هم راستا پیش ببرند چرا که روی یکدیگر تاثیر دارند.»

این تحلیلگر مسائل منطقه‌ای با بیان اینکه هر دو کشور ایران و عربستان امروز تمایل و نیاز برای کاهش تنش و بهبود روابط با یکدیگر دارند، اظهار داشت: «به‌نظر می‌رسد عربستان با توجه به تحولاتی که در سیاست خارجی ایالات متحده در قبال خاورمیانه ایجاد شده و پیگیری خروج این کشور از عراق و افغانستان که به جایگزینی رقبای این کشور مثل قطر و ترکیه منجر شده است، آن‌ها را متوجه کرده که در حال از دست دادن نقش خود هستند و در اینجا ارتباط با ایران به عنوان بازیگر متفاوت شاید بتواند بخشی از کاهش نقش عربستان را بهبود ببخشد. البته این یک رابطه دوطرفه است چرا که ایران نیز در این برهه زمانی با توجه به مشکلاتی که در منطقه با آن درگیر است، نیاز دارد که مشکلاتش را با عربستان کاهش دهد چرا که مشکلات ایران با کشورهای کوچک عربی منطقه نیز ناشی از بالا رفتن سطح تنش با عربستان است و این مجموعه دلایل نوعی خوش‌بینی را در خصوص اراده دو طرف برای کاهش تنش به وجود آورده است اما همانطور که اشاره کردم مسائل ایران و عربستان بسیار پیچیده و مسائل منطقه نیز غیرقابل پیش‌بینی است.»

مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه در پاسخ به این سوال که مصداق پیچیدگی مشکلات تهران و ریاض چه مواردی است که هنوز دو کشور حتی برای بازگشایی سفارت‌خانه‌ها نیز به توافق نرسیده‌اند، گفت: «مذاکرات در سطوح امنیتی بیشتر مذاکراتی برای دست یافتن به ارزیابی دو طرف از یکدیگر است و تا زمانی که مذاکرات روی میز دیپلمات‌ها و سطوح عالی سیاسی نرسیده باشد نمی‌توان گفت که طرفین به توافق نزدیک شده‌اند. دومین موضوع این است که مذاکرات ایران و عربستان تنها به اراده دو کشور وابسته نیست بلکه تحولات منطقه و اراده آمریکا و قدرت‌های بزرگ هم در این راستا نقش آفرین هستند.»

وی ادامه داد: «به ویژه اسرائیلی‌ها هم از پیشرفت این مذاکرات نگران بوده و سعی دارند این روند را تخریب کنند که البته ممکن است در این مسیر تنها نباشند که این موضوع نیز به پیچیدگی روند کاهش تنش می‌افزاید.»

محبعلی همچنین در رابطه با اثرات کاهش تنش میان ایران و عربستان بر روی کشورهای منطقه که در نتیجه آن کشورهایی مثل عراق و لبنان به صورت علنی پیگیر این روند هستند، گفت: «رابطه ایران و عربستان تنها آثار دوجانبه نداشته و آثاری منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دارد. برای مثال رابطه ایران با کشورهای کوچک عربی مانند امارت و بحرین به رابطه این کشور با عربستان بستگی دارد. این ابتکار عراقی‌ها به دلیل منافع خودشان بود چرا که با خروج نیروهای ایالات متحده از این کشور، بغداد نگران است که به صحنه‌ای برای رقابت‌های تهران و ریاض بدل شود و به همین دلیل علاقه‌مند هستند روابطی به دور از تنش در منطقه حاکم شود.»