بررسی راهکارهای عملی تحقق شعار مهم دولت سیزدهم در گفت‌وگوی پانا با یک استاد ژئوپلیتیک؛
«دولت سیزدهم و همکاری با همسایگان»؛ چگونه می‌توان متفاوت از روحانی و احمدی‌نژاد عمل کرد؟
تهران (پانا) - شعار توسعه جدی ارتباط با همایسگان یکی از تاکیدات دولت سیزدهم از ابتدای کار بوده است، موضوعی که اخیرا رئیس‌جمهور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحدد درباره آن عنوان کرد که به دنبال تعامل موثر با همه کشورهای جهان بخصوص کشورهای همسایه است و دست آن‌ها را به گرمی می‌فشارد.
رضا فرجی‌راد، استاد ژئوپلیتیک و سفیر سابق ایران در نروژ و مجارستان در گفت‌وگو با پانا در رابطه با راهکارهای عملی تحقق این مهم اظهار کرد: «۱۶ سال است که دو دولت قبلی تلاش می‌کردند و اصرار و تاکید داشتند که باید همکاری‌ها با همسایگان به ویژه در بخش اقتصادی تقویت شود. در دو دولت قبلی یعنی دوران ریاست‌جمهوری آقایان احمدی‌نژاد و روحانی، تحریم بودیم و این اشخاص به این نتیجه رسیده بودند که باید بخشی از تحریم‌ها از طریق همسایگان جبران شود.»
وی ادامه داد: «اما راهی که این دولت‌ها در این زمینه طی کردند، نتیجه نداشت. چون می‌خواستند بیشتر با رفت و آمد و گفت‌وگو، اصرار به صادرات فقط به دو تا سه کشور و به دست آوردن ارز به صورت موقت به نتیجه برسند. من معتقد هستم این کار نتیجه چندانی نداشت.»
این استاد دانشگاه اضافه کرد: «شعار دولت سیزدهم اما از ابتدای کار توسعه روابط و همکاری‌ها با همسایگان بوده است. نکته مهم اینکه این دولت اعلام کرده است که ما دیدگاه متفاوتی نسبت به دولت‌های قبل داریم و می‌خواهیم متفاوت عمل و به صورت جدی این ارتباط را دنبال کنیم. اما اگر این دولت نیز همان راه دولت‌های قبل را دنبال کند به نظر من نتیجه نخواهد گرفت.»
این تحلیلگر مسائل ژئوپلیتیک این را هم تاکید کرد: «اگر وضع برجام به همین صورت باقی بماند، ما چاره‌ای نخواهیم داشت جز اینکه با همسایگان روابط خود را توسعه دهیم.»
سفیر سابق ایران در نروژ و مجارستان در پاسخ به این سوال که نگاه متفاوتی که دولت سیزدهم بیان می‌کند از چه طریق قابل تحقق است و روش کار چگونه باید باشد، با بیان اینکه صرفا رفت و آمد مقامات و قول و قرارهای شفاهی نمی‌تواند به یک رابطه پایدار و توسعه یافته تبدیل شود، توضیح داد: «به اعتقاد من روش کار باید اینگونه باشد. من یک پیشنهاد دارم. باید کمیته‌هایی برای هر منطقه جغرافیایی با همسایگان تشکیل شود؛ مثلا کمیته قفقاز و ترکیه، کمیته عراق، کمیته خلیج فارس، کمیته افغانستان و پاکستان، کمیته آسیای مرکزی، کمیته روابط با روسیه و ... . این کمیته‌ها باید در وزارت خارجه شکل بگیرد و دستورالعمل‌هایی صادر شود. همچنین جلسات منظم هفتگی میان اعضای کمیته‌ها برگزار شود. باید دقت شود که اعضای این کمیته‌ها فقط اعضای وزارت خارجه نباشند، بلکه بانک مرکزی، دستگاه‌های اقتصادی، استانداری‌ها به ویژه که با همسایگان در ارتباط هستند، در آن کمیته‌ها حضور داشته باشند و هر ماه نیز با معاون اول رئیس‌جمهور جلسات منظم داشته باشند و هر سه ماه نیز با شخص رئیس‌جمهور جلسه داشته باشند. ریز به ریز مسائل‌شان در آن جلسات پیگیری شود. دلایل موفقیت و عدم موفقیت بررسی و اگر در جایی هم کوتاهی صورت گرفته است، افراد عوض شوند و مسئولیت به شخص دیگری واگذار شود. مسئولیت این کمیته‌ها هم همگی با معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر خارجه خواهد بود. در این کمیته‌ها روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با کشورها و مناطق بررسی شده و موانع برداشته می‌شود.»
این استاد ژئوپلیتیک درباره هدف این کار نیز خاطرنشان کرد: «هدف این است که این کمیته‌ها وارد ریز مسائل شوند. فرصت‌ها را فراهم کنند. با کشورها از طریق وزارت خارجه وارد گفت‌وگو شوند. استانداری‌ها نقش اساسی داشته باشند و بیشتر یک نقش مردمی به این همکاری‌ها داده شود.»
فرجی‌راد با بیان اینکه باید دو کار مهم انجام شود، گفت: «اول اینکه با این کشورها گفت‌وگو و موافقت شود تا پول ملی مبادله شود. یعنی وقتی کالا مبادله می‌شود پول ملی رد و بدل شود. وقتی با عراق همکاری می‌کنیم با ریال و دینار، با افغانستان ریال و افغان، با پاکستان ریال و روپیه کار کنیم. این مساله بسیار مهم است. دوم اینکه در کنار این کار باید بازارچه‌های مرزی شکل بگیرد؛ نه یک یا دو بازارچه محدود بلکه در حد وسیع و متعدد که مردمان سرتاسر مرز بتوانند با این پول‌های ملی مبادله کنند.»
وی با بیان اینکه فقیرترین مردمان کشور ما و کشورهای همسایه در کنار مرزها هستند، گفت: «ما مشاهده می‌کنیم یک دفعه بعد از چند سال، تحولی در زمینه اقتصاد معیشتی مردم شکل می‌گیرد و بار آن روی دوش دولت نیست، بلکه خود مردم خرده تجارت انجام می‌دهند، کالاهایی را وارد و صادر می‌کنند، کالاها را در بازارچه‌های مرزی می‌فروشند، در همان بازارچه‌ها قراردادهای کوچک و بزرگ بسته می‌شود.»
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه ادامه داد: «لازمه این ارتباط این است که مرزها باز شود و روادید لغو شوند. در واقع باید ابتکاراتی به خرج بدهند، یک نترسی در مسئولین ایجاد شده و این کالاها به راحتی مبادله شود. هر سال میلیاردها با عراق، افغانستان، ترکیه، آذربایجان و حتی جنوب خیلج فارس، کارهای مبادلاتی انجام شود.»
این استاد دانشگاه معتقد است: «اگر این مهم اتفاق بیافتد، شاهد خواهیم بود که بعد از یک مدتی، نه تنها مردمان همان منطقه فعال می‌شوند و اقتصادشان بهبود می‌یابد بلکه از مناطق دیگر هم مهاجرت می‌کنند و کالاها به مناطق میانی کشور مبادله خواهد شد و همینطور از مناطق میانی کشور، کالاهایی برای صادرات به آن مناطق ارسال خواهد شد.»
این دیپلمات سابق کشورمان در پاسخ به این سوال که ما تحریم هستیم، در این صورت با تحولات قیمت ارز، کشورهای دیگر چگونه با ما کار خواهند کرد و این مساله چگونه قابل حل است، توضیح داد: «بله ممکن است سوال پیش بیاید که قیمت ارز کشور ما نسبت به ارز دیگر کشورها، خیلی زود بالا و پایین می‌شود. این مساله را می‌شود در کمیته‌هایی که در وزارت خارجه شکل می‌گیرد با کشورهای دیگر بررسی کرد. برای مثال می‌توانند هر شش ماه یکبار، یک قیمت ثابت را با ۱۰ درصد اختلاف بپذیرند. برای نمونه اگر اکنون ارز در ایران ۲۶ هزار تومان است دولت تضمین کند با ۱۰ درصد جابه‌جایی کار انجام شود و بقیه آن خسارت پرداخت شود. در آینده وقتی اقتصاد رشد کرد و شاید مساله برجام در وین حل شود، قیمت ارز خیلی جابه‌جا نخواهد شد و این مساله هم حل خواهد بود.»
وی اظهار کرد: «البته کشورهای همسایه هم باید اولویت را به کالاهای همسایه بدهند. برای مثال اگر محصولی را ایران وارد می‌کند در تفاهم با آن کشور در کمیته‌ها تصویب شود که کالای آن کشور در اولویت باشد نسبت به همان کالا از یک کشور اروپایی یا کشوری در شرق دور. کشورهای همسایه هم اگر ایران کالایی را صادر می‌کند کالای ایران برای‌شان در اولویت باشد. این کار باید در کمیته‌ها تایید شود تا به آن عمل شود.»
رضا فرجی‌راد گفت: «به این صورت تحولی در اقتصاد به وجود خواهد آمد و مهمتر از همه ضربه‌ای که مردم ما در چند سال گذشته از ارز ۳ هزار تومانی به ارز ۲۷ هزار تومان خوردند و تورم عجیب و غریبی را تحمل کردند و الان وضعیت اقتصادی و معیشتی نامناسبی دارند، به ویژه در استان‌های مرزی، می‌تواند زندگی‌شان را بهتر کند.»
سفیر سابق کشورمان در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه گاهی مسائل امنیتی و سیاسی مانع این همکاری خواهد بود و این موضوع مانعی بر سر راه همکاری‌ها می‌شود، در این ارتباط راهکار چیست؟، گفت: «یکی از اشکالات ما این است که وقتی مشکلی سیاسی برای‌مان پیش می‌آید اقتصاد را هم ول می‌کنیم برخلاف ترکیه. ترکیه ممکن است با عراق مشکل پیدا کند با ارمنستان و سوریه؛ اقتصاد را قطع نمی‌کند. برای مثال اکنون ۷۰ درصد کالاهای سوریه را ترکیه تامین می‌کند. بنابراین اقتصاد را نباید رها کنند.»
وی در ارتباط درباره همکاری کشورمان با کشورها حوزه خلیج فارس هم اظهار کرد: «روابط ما با کشورهای حوزه خلیج فارس در حال بهتر شدن است و وقتی مذاکرات با عربستان به نتیجه برسد قطعا بهتر خواهد شد. ایران در حال حاضر با امارات، قطر و عمان و کویت در حال کار کردن است. اما متاسفانه به مانند بقیه همسایه‌ها کار هدفمند و صادرات‌محور و مردمی که مردم بتوانند از آن بهره ببرند صورت نمی‌گیرد.»
این استاد ژئوپلیتیک گفت: «کاری که مردم با همسایه‌ها انجام می‌دهند را تاکنون اسمش را قاچاق می‌گذاریم. این خیلی بد است در حالی کشورهای دیگر به این می‌گویند تجارت یا small business؛ باید این فرهنگ را از خود دور کنیم تا مردم بتوانند به راحتی کالا وارد کنند، صادر کنند، اقتصاد محلی‌شان بچرخد. همین چابهار و سیستان و بلوچستان چقدر می‌تواند با عمان کار کند؟. این همکاری‌ها باید شدت بگیرد. در جنوب کشور لنج‌ها باید بیشتر حرکت کنند، اقتصاد قوت بگیرد. مردم را باید آموزش داد و مقداری آزاد گذاشت که بتوانند به مانند بقیه کشورها نون خودشان را تامین کنند.»
رضا فرجی‌راد درباره مساله تحریم‌ها و امکان ایجاد خلل در این ارتباط نیز گفت: «دیگر تحریم کنند، می‌خواهند مردم را تحریم کنند؟ باید اصل را بر پول ملی بگذاریم تا تحریم دیگر کارایی نداشته باشد، در مرزها مردم کالای‌شان را می‌فروشند و پول ملی‌شان را رد و بدل می‌کنند. این پول‌های محلی است که در این مساله کار می‌کند و تحریم‌ها بر روی آن چندان اثر ندارد.»
ارسال دیدگاه