ارکان حکومت فهم مشترکی از قانون اساسی ندارند

حسن روحانی صبح دوشنبه در همایش حقوق اساسی و شهروندی، با مرور روند تصویب قانون اساسی به موضوع تاکید حضرت امام(ره) بر "جمهوری اسلامی" اشاره کرد و گفت: اگر نظام ما نظام جمهوریت نبود و جمهوری در آن نبود و انتخابات مبنا نبود، بعید می‌دانم تا امروز این نظام مانده بود.

رئیس‌جمهوری، با تاکید بر اینکه جمهوریت، انتخابات و آراء مردم به عنوان بنیان و اساسی است که این نظام را به خوبی حفظ کرده است، اظهار کرد: این مساله بسیار مهم است که مبنای حکومت ما آرا و رای مردم است حال مشروعیت حکومت البته چارچوب‌های دینی و مذهبی هست و در جای خود محفوظ است، اسلامیت نظام به عنوان یک رکن همواره مدنظر بوده و هست اما در بخش جمهوریت آن می‌خواهم تاکید کنم که آرای مردم نقش بسیار اساسی دارد منتها در کشور ما متاسفانه نظام حزبی نداریم.

روحانی خاطرنشان کرد: وقتی شما در حکومتی به آرای مردم اتکاء می‌کنید که مردم باید رای دهند، اگر سیستم حزبی نداشته باشید کار مقداری سخت می‌شود یعنی با جنجال و سر و صدا نزدیک انتخابات و شعارهای مختلف ممکن است در هدایت مردم برای اینکه چه کسی و چه کسانی را انتخاب کنند مقداری سخت و مشکل می‌شود.

وی ادامه داد: اما اگر نظام حزبی باشد راحت تر است در نظام حزبی مدام بحث و گفت‌وگو و چارچوب را مشخص می‌کنند نظام و قانون اساسی ما هم حزبی نیست و بر مبنای حزب بنا نشده است یعنی در انتخابات به فرد را می‌دهیم به حزب رای نمی‌دهیم می‌خواهد مجلس یا شورای شهر یا خبرگان باشد. در ریاست جمهوری هم فیلتر حزبی نداریم.

روحانی اضافه کرد: به هر حال هر کشوری در انتخابات فیلترهایی دارد، ما فیلتر حزبی نداریم. این فیلتر از طریق شورای نگهبان اعمال می‌شود و حزبی نیست و ما اشکالات این چنین داریم که باید روی این‌ها فکر کنیم.

وی ادامه داد: بحث بازنگری قانون اساسی زمانی که مورد نیاز باشد، اشکالی هم ندارد. قانون اساسی معمولاً دیر به دیر در دنیا اصلاح می‌شود. ۳۱ سال است قانون اساسی تغییر نکرده است. قبلاً پس از ۱۰ ساله پس از ارتحال حضرت امام (ره) در قانون اساسی اصلاحاتی انجام گرفت. اما ۳۱ سال قانون اساسی تغییر نکرد و ممکن است زمانی تغییر کند.

روحانی افزود: یکی از مباحثی که جای آن خالی است، اینکه نظام حزبی آیا خوب است داخل قانون اساسی بیاید یا نه؟ وقتی در مجمع تشخیص هم درباره قانون انتخابات بحث می‌کردیم، چارچوبی را در کمیسیون تصویب کردیم که آن زمان به دلایلی متوقف شد. در صحن مجمع ۴ ماده تصویب و بعد متوقف شد. در آن چارچوب سیاست‌های کلی قانون انتخابات ما نظام حزبی را پیش‌بینی کردیم یعنی مردم می‌توانستند به جای فرد به حزب دهند.

رئیس‌جمهوری افزود: قانون اساسی ما یکی از قانون‌های اساسی قابل توجه در سطح جهان است و می‌توانیم به آن ببالیم. از سال ۵۸ که این قانون اساسی تدوین شده و مخصوصاً جاهایی که درباره حقوق ملت آمده فصل ۳ قوانین روشن و اصول واضح و مدرن و چیزی است که می‌توان آن را در دنیا به عنوان یک قانون اساسی مدرن عرضه کرد.

روحانی با بیان اینکه متاسفانه فهم همه از قانون اساسی یکی نیست، افزود: البته در قانون پیش بینی شده اگر در بخشی از قانون نیاز به تفسیر بود، چه نهادی باید تفسیر لازم را انجام دهد. اما قبل از اینکه به تفسیر قانون برسیم، برداشت و فهم خیلی مهم است که از این قانون اساسی ما چه برداشت و چه فهمی داریم.

رئیس‌جمهوری با تاکید بر اینکه ارکان حکومت یعنی دولت، مجلس و قوه قضاییه فهم مشترکی از قانون اساسی ندارند، تصریح کرد: قوا به مانند هم نمی‌اندیشند و ممکن است در مسائل فنی و مهم اختلاف نظر باشد. زیرا گاهی اوقات می‌شنویم که بعضی از نمایندگان مجلس می‌گویند ما باید بر کار وزرا نظارت کنیم که این نشان از برداشت ناقص از قانون اساسی است.

روحانی ادامه داد: البته نمایندگان در یک مفهومی ممکن است از وزار سوال کنند ولی در قانون نظارت بر کار وزرا وجود ندارد و این رییس جمهوری است که بر کار وزیر نظارت می‌کند. به عبارتی نظارت بر کار وزیر از وظایف رییس جمهوری است و رییس جمهوری اختلاف دو وزیر را حل می کند و هماهنگی بین دو وزیر یا چند وزیر بر عهده رییس جمهوری است.

وی یادآور شد: مجلس در جاهایی که صلاح می‌داند می تواند استیضاح را در دستور کار قرار دهد و همچنن تحقیق و تفحص هم در جاهایی که می‌داند می‌تواند به مفهوم نظارت انجام دهد ولی در قانون کلمه نظارت مجلس بر کار دولت ذکر نشده است.

رئیس‌جمهوری با تاکید بر اینکه فهم و استنباط ما از قانون شبیه یکدیگر نیست، افزود: برنامه را برای دولت باید چه کسی باید بنویسد. البته در زمان رژیم گذشته به عنوان نمونه برنامه پنج ساله و شبیه آن نوشته می‌شد ولی در جمهوری اسلامی و برنامه طبق اصل ۱۳۴ و اجرای قانون بر عهده رییس جمهوری است و به صراحت در قانون ذکر شده که خط مشی و برنامه به عهده ریس جمهوری است و وقتی برنامه و خط ‌مشی بر عهده رییس جمهوری است، چند بار برنامه تعیین کنیم.

وی خاطرنشان کرد: یک موقع رییس‌جمهوری برنامه لازم را تعیین می‌کند تا انتخاب شود و در انتخابات برنامه را ارائه می کند و در مصاحبه با مردم و در اجتماعات برنامه را اعلام می کند.

رئیس دولت دوازدهم اظهار کرد: متاسفانه فهم ما از قانون اساسی یکی نیست. درست است که پیش‌بینی شده اگر جایی تفسیر لازم بود، چه نهادی قانون اساسی را تفسیر کند. اما قبل از اینکه به تفسیر برسیم، برداشت و فهم خیلی مهم است که از این قانون اساسی چه برداشت و چه فهمی داریم. حتی ارکان حکومت یعنی دولت، مجلس، قوه قضائیه، اینها هم فهمشان مشترک نیست و مثل هم نمی اندیشند. گاهی در مسائل حتی مهم ممکن است اختلاف نظر باشد.

روحانی گفت: گاهی وقت‌ها می‌شنویم که مثلاً بعضی از نمایندگان مجلس می‌گویند که ما باید بر کارگزاران نظارت کنیم. این برداشت ناقص از قانون اساسی است. به یک مفهومی ممکن است به عنوان سوال داشته باشیم، ولی ما نظارت نمایندگان بر کار وزرا و دولت را نداریم. آنکه در قانون اساسی آمده رییس جمهوری است که بر کار وزیر نظارت می‌کند و نظارت بر کار وزیر از وظایف رییس جمهوری است. به عبارتی نظارت بر کار وزیر از وظایف رییس جمهوری است و رییس جمهوری اختلاف دو وزیر را حل می کند و هماهنگی بین دو وزیر یا چند وزیر بر عهده رییس جمهور است.

رئیس‌جمهوری یادآور شد: مجلس در جاهایی که صلاح می‌داند می‌تواند استیضاح را در دستور کار قرار دهد، و همچنن تحقیق و تفحص هم در جاهایی که می داند می‌تواند به مفهوم نظارت انجام دهد ولی در قانون کلمه نظارت مجلس بر کار دولت ذکر نشده است.

روحانی بیان کرد: نکته بسیار مهم قانون اساسی این است که مسوول اجرای قانون اساسی چه کسی است؟ اصل ۱۱۳ قانون اساسی چند مساله دارد جایگاه رییس جمهور را تعریف می‌کند و می‌گوید رییس جمهور دومین مقام کشور است و عالی ترین مقام رسمی کشور بعد از رهبری، رییس جمهوری است بلافاصله بعد از این می گوید مسوول اجرای قانون اساسی است، یعنی کسی که بعد از رهبری بالاترین مقام کشور است مسوولیت اجرای قانون اساسی را به عهده دارد و جز مواردی که البته بر عهده رهبری است.

وی افزود: این موضوع خیلی روشن و شفاف است وقتی اول و آخر این قانون خوانده می‌شود معنایش این است که رییس جمهور در قوه مجریه مسوول اجرای قانون اساسی است گفتن این حرف لغو است معلوم است هر کسی در بخش خود مسوول اجرای قانون است این موضوع گفتن ندارد و حرف بی خاصیت و بی معنایی است یکی از جاهای که تفسیر نمی‌خواهد همین نکته است و اختلاف برداشتی در این زمینه وجود ندارد.

روحانی با اشاره به برداشت متفاوت از اصل ۱۳۴ اظهار کرد: شورای نگهبان در برداشت آخر خود تفسیری داشته که مساله مهمی است. البته آن در دوره‌های ابتدای انقلاب برداشت دیگری داشتند. باید حقوقدانان برای آن فکر کنند. در هر دوره‌ای یک جور تفسیر می‌کنند و گرنه ممکن است شورای نگهبان در دوره دیگری تفسیر دیگری ارائه دهد.

به گفته رئیس‌‌جمهوری، اصل ۵۹ قانون اساسی می‌تواند در مقاطعی که اختلاف نظر اساسی وجود دارد و اتفاق نظری وجود ندارد، مهم باشد. البته باید موضوع مهمی باشد و بحث و بررسی شود و در اختیار آرای عمومی و به رفراندوم گذاشته شود. البته سازوکار این اصل خیلی پیچیده است ولی بعد از ۴۰ سال می‌تواند یک بار اجرا شود.

وی با بیان اینکه یکی از وعده‌هایی که به مردم دادم، حقوق شهروندی بود، اظهار کرد: چند بار دوستان پیش‌نویس‌هایی را تهیه کردند تا آنکه من با تعدادی از حقوقدانان دیدار کردم. آنها سوال کردند مبنای شما برای نوشتن منشور حقوق شهروندی چیست و در چه جایگاهی می‌خواهی بنویسی. این لایحه است یا آئین‌نامه است. گفتم مبنا اصل ۱۳۴ قانون اساسی است و بعد هم می‌تواند به شکل لایحه تبدیل شود. بعد از آن جلسات زیادی برگزار شد تا منشور منقحی تدوین شود و افرادی مسئولیت آن را برعهده داشتند.

روحانی با بیان اینکه ندیدم به این منشور کسی اشکال اساسی بگیرد، خاطرنشان کرد: ممکن است بگویند چند ماده دیگر به آن اضافه شود ولی منشور منقحی است. به خاطر این بود که مردم بدانند حقوق‌شان چیست و مسوولان اجرایی کشور و سایر مسوولان هم بدانند که این حقوق و تکالیف وجود دارد.

رئیس دولت دوازدهم افزود: این جزو افتخارات دولت یازدهم است که در دولت دوازدهم ادامه یافت. معاونت حقوقی اکنون این مسوولیت را برعهده دارد. البته دستیار ویژه‌ای در این رابطه داشتیم. آنچه مهم است این است که حقوق شهروندی مورد توجه همه باشد و دولت با تاکید بر آنها اینها را اجرا کند.

روحانی با بیان اینکه گزارش مفصلی توسط معاونت اداری و استخدامی به ما داده شده که خیلی خوب بود که این منشور در ادارات مختلف در حال اجرایی شدن است، ابراز کرد: به اینکه حقوق شهروندی تدوین و منتشر شود اتکا نکردیم. تلاش کردیم حقوق شهروندی را اجرا کنیم. مردم بتوانند نظرات خود را اظهار کرده و آرای خود را نسبت به افراد در صندوق بیندازند.

وی با تاکید بر اینکه تلاش ما در دولت این بود که مردم نظر خود را بیان کنند و رای خود را بدهند و همه جناح‌ها و احزاب نمایندگان خود را معرفی کرده و در انتخابات شرکت کنند، بیان کرد: هیچ مشکل امنیتی قبل، حین و بعد از انتخابات نداشتیم آزادی‌های مردم در دانشگاه‌ها، اجتماعات، اعتراضات، روزنامه‌ها، رسانه‌ها شرایط امروز از قبل دولت یازدهم بهتر است. البته تکنولوژی هم به ما کمک کرد.

روحانی با بیان اینکه دولت یازدهم و دوازدهم در فضای مجازی کار بزرگی کرد، یادآور شد: اگر این دولت نبود فضای مجازی در اختیار مردم نبود. فداکاری و ایستادگی زیادی شد تا مردم از فضای مجازی استفاده کنند. در کنارش هم سعی کردیم دولت الکترونیک را ترویج کنیم. کار زیادی در این باره انجام شده است.

رئیس شورای عالی فضای مجازی با تاکید بر اینکه شفافیت زیادی هم بر اساس فضای مجازی ایجاد شده است، عنوان کرد: بودجه را الان همه مردم می‌دانند چگونه است. حضور مردم در صحنه نقد و اعلام نظر مردم شرایطش با گذشته متفاوت است. الان همه مردم یک رسانه دارند و می‌توانند نظر خود را اعلام کنند.

وی ادامه داد: یکی از کارهای دولت‌های یازدهم و دوازدهم فضای مجازی بود که به مردم هدیه کرد و مردم با موبایل هوشمند با همدیگر در تماس هستند و بسیاری از اطلاعات را به شکل آنلاین در اختیار دارند.

روحانی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به ارائه لوایح بودجه در سالهای اخیر گفت: الان چندین سال است که ما بودجه‌ای را که تقدیم مجلس می‌کنیم همه مردم مطلع می‌شوند. مردم با شفافیت می‌توانند بخوانند و نقد کنند و بگویند چرا به این دستگاه بیشتر پول دادید و به آن یکی کمتر اختصاص دادید. چرا منابع به این شکل است چرا منابع از اینجا است. به راحتی مردم نقد و انتقاد می‌کنند. شرایط حضور مردم در صحنه، نقد واعلام نظر مردم با گذشته بسیار متفاوت است. مردم همه الان همراه خودشان یک رسانه دارند می‌توانند به‌راحتی نظرشان را بگویند، نقدشان را اعلام کنند، تشویق و ترغیب کنند،

رئیس دولت تدبیر و امید اضافه کرد: یکی از کارهای مهمی که دولت یازدهم و دوازدهم انجام داد همین فضای مجازی بود. امروز مردم با موبایل هوشمند به راحتی با همدیگر و با دنیا در تماس هستند و بسیاری از اطلاعات را آنلاین در اختیار دارند که یکی از کارهای بزرگی بود که انجام گرفت. در سایر حقوق هم ما تلاش کردیم حقوق مردم تا حد امکان اجرایی و عملیاتی شود.

روحانی با اشاره به تلاش دولت و دستگاه دیپلماسی در سال‌های اخیر گفت: اینکه توانستیم همه قطعنامه‌های فصل هفتمی که علیه ملت ایران بود را لغو کنیم بسیار مهم است. برای اهمیت این کار باید توجه داشته باشیم که دولت‌هایی در دنیا هستند که حدود ۱۰ یا ۱۵ یا۲۰ سال است که گرفتار فصل هفتم هستند. یعنی قطعنامه‌های آنها از طریق فصل هفت منشور در شورای امنیت سازمان ملل تصویب شده و هنوز نجات پیدا نکرده‌اند.

وی خاطرنشان کرد: دولت یازدهم توانست در یک فاصله زمانی کمتر از ۲ سال، کل این قطعنامه‌های فصل هفتمی که ۶ قطعنامه بود، همه را یکجا لغو کند و این در تیر سال ۹۴ انجام گرفت، یعنی تقریبا ۲ سال یا کمتر از دو سال همه این تحریم‌ها لغو شد و امروز هم لغو است و این بسیار مهم است، یکی از افتخارات بسیار مهم است.

رئیس‌جمهوری ادامه داد: به این نکته کمتر توجه می‌شود که زنجیر بزرگی که به گردن مردم بود این زنجیر پاره شد و این زنجیر فصل هفتم منشور سازمان ملل بود که به گردن مردم بود، این قطعنامه‌ها لغو شد.

وی با بیان اینکه در این توافق، حقوق هسته‌ای برای مردم تضمین شد، گفت: مردم حقوق هسته‌ای داشتند ولی طبق همین قطعنامه‌های سازمان ملل، آنها این حقوق را غیرقانونی می‌دانستند، این برای مردم قانونی شد و در سایر حقوق، کارهای زیادی برای حقوق مهم ملت انجام گرفت.

روحانی با تاکید براینکه از افتخارات دولت است که در احقاق حقوق مردم اهمال نکرده است، گفت: اگر ما یک میدان نفتی مشترک داشتیم، رفتیم این حقمان را بازستاندیم، یک میدان گازی مشترک داشتیم، اگر همسایه ما ۲ برابر ما از آن گاز استفاده می کرد، ما در این چند سال تلاش کردیم به اندازه همسایه‌مان از آن میدان گازی مشترک داریم استفاده می‌کنیم.

رئیس دولت تدبیر و امید اظهار داشت: این حق مردم است و تمام می‌شود. یک میدان مشترک است. شما برندارید، دیگری برمی‌دارد. این چیزی در اختیار شما نیست که بگویید حالا من در این چاه را می‌بندم، ۲۰ سال دیگر استفاده می‌کنم، تمام می‌شود و او برمی‌دارد.

روحانی گفت: در میدان نفتی مشترک هم این کار را کردیم. در میدان نفتی مشترکی برداشتی که ما می‌کردیم قابل مقایسه با همسایه نبود، الان داریم به اندازه او یا بیش از او از این میدان مشترک نفتی استفاده می‌کنیم. این یکی از افتخارات دیگر دولت بود که وارد عمل شد.

وی خاطرنشان کرد: مورد دیگر شکایاتی بود که ما در دادگاه بین‌المللی و دادگستری بین‌المللی لاهه مطرح کردیم و البته حالا در قدم های اولیه موفقیت‌های خوبی به دست آوردیم، ادامه دارد. این هم برای اولین بار است که دولت وارد یک دادگاه بین‌المللی می‌شود و در قدم‌های اول پیروز و موفق شده می‌شود. در زمینه صلاحیت موفقیت‌هایی را به دست می‌آورد. در زمینه احکام موقت و قرار می‌تواند موفقیت به دست بیاورد. در دولت‌های قبلی شما بگردید، کمتر سابقه دارد و این موفقیت‌های حقوقی است که دولت یازدهم و دوازدهم به دست آورده است.

روحانی گفت: در مقام عمل هم تلاش کردیم مردم در زمینه آموزش، بهداشت، نیازهای ضروری زندگی‌شان، در زمینه حقوقی که نسبت به تورمی که وجود دارد می‌گیرند، یک تعادلی برقرار شود. اینها حق‌های مردم است که انجام گرفته است. ما در شرایطی هستیم که مردم ما خدای نکرده اگر مریض شوند و باید دو یا سه شب در تخت بیمارستان باشند، پولی که باید برای تخت بیمارستان پ‌رداخت بکنند ۱۰ درصد است یا در روستاها ۶ درصد است. این پولی که مردم باید از جیب‌شان پرداخت کنند، کاهش پیدا کرده و طرح تحول سلامت کار بزرگی بود که در این دولت انجام گرفته است.

روحانی اضافه کرد: کاری که در ماههای اخیر ما انجام دادیم این بود که برای اقشار کم‌درآمد و کم‌مصرف، آب، برق و گاز را مجانی کردیم. کسی فکر نمی‌کرد ما در شرایط جنگ اقتصادی و تحریم شدید، بتوانیم این کار را انجام دهیم که ۳۰ درصد مردم دیگر پول برق و گاز پرداخت نکنند. الان ۳۰ درصد مردم پول برق و ۳۰ درصد مردم پول گاز پرداخت نمی‌کنند و یک عدد بزرگی هم پول آب پرداخت نمی‌کنند که البته کسانی که پول آب پرداخت نمی‌کنند یک‌مقدار کمتر از ۳۰ درصد است و این کار بزرگی است که انجام شده و البته عمدتا روستایی‌ها از این حق استفاده می‌کنند.

وی اظهار کرد: همیشه در ذهن ما این بود که می‌شود افرادی که به‌هرحال در تنگنا و عسرت هستند و در محرومیت به سر می‌برند، آب، برق و گاز برای آنها مجانی شود. اینها همیشه برای مردم تخیلات بود و می‌گفتند اینها شدنی نیست و الحمدلله اینها اجرایی و عملیاتی شد.

رئیس‌جمهوری افزود: ما برای گروه‌های مختلف جامعه هم تلاش کردیم که مردم از حق‌شان بتوانند استفاده کنند. از روز اول برای حقوق زنان و حقوق جوانان در جامعه و اقلیت‌های دینی، مذهبی و قومی به مردم قول دادیم و تلاش کردیم و بحمدالله عمل کردیم و امروز شما آمار و ارقام را به خوبی می‌دانید که ما تلاش کردیم گفتیم ۳۰ درصد مدیریت به عهده خانم‌ها باشد و در این زمینه قدم به قدم به سمت این هدف داریم جلو می‌رویم.

روحانی خاطرنشان کرد: اولین باری که ما گفتیم یک سفیر زن اعزام می‌شود، خیلی بحث بود که مگر می‌شود یک زن سفیر شود؟ این کار شد و الان چندین سفیر ما زن هستند. چند خانم دیگر هم در نوبت هستند که در فرمانداری، بخشداری، معاونت‌ها و در سمت مدیرکل، سمت معاونین وزیر، در سمت معاون رییس جمهوری و خیلی از جاهایی که قبلا بودند و الان هم هستند، بعضی جاها که قبلاً نبودند، امروز این شرایط برای فراهم شده است.

رئیس‌جمهوری گفت: ان شاء الله امیدواریم که روزبه‌روز بتوانیم آنچه به مردم وعده دادیم تا ساعت آخر خدمت خود بتوانیم به وعده‌هایمان عمل کنیم و همه مردم بتوانند از یک حقوق حقه عادلانه استفاده و بهره‌برداری کنند.

روحانی درباره مساله روستاییان اظهارکرد: البته بخش بزرگی از جمعیت ما شهرنشین هستند، تقریبا ۷۴ درصد جمعیت ما در شهر زندگی می‌کنند اما روستاییان مشکلات زیادی داشتند و ما در این دولت برای روستاییان و نیازمندی‌ها و حقوقی که آنها دارند، تلاش زیادی در زمینه آب، برق، جاده، بهداشت و هم در زمینه آموزش کار بسیار بزرگی انجام دادیم.

وی ادامه داد: برای نمونه کل روستاهای ما که تا ابتدای دولت یازدهم گاز داشتند ۱۴ هزار روستا در کشور بوده است. البته ابتدای انقلاب که فقط سه، چهار روستا گاز داشتند ولی در ابتدای سال ۹۲ فقط ۱۴ هزار روستا گاز داشتند. امروز این تعداد به ۳۲ هزار روستا رسیده است. یعنی حتی بیش از دو برابر که نشان‌دهنده این است که کار عظیم و بزرگی انجام شده است.

رئیس‌جمهوری با بیان اینکه هر هفته ۳۵ روستا آب‌دار می‌شوند و آب بهداشتی در اختیار آنها قرار می‌گیرد، تصریح کرد: مجددا به این آمار هم توجه کنید که در روستاها و شهرها کمتر از یک میلیون نفر آب بهداشتی پایدار داشتند. در روستاها کل مجموعه بیش از ۹۰۰ هزار و زیر یک میلیون است که در انتهای دولت به ۱۰ میلیون نفر می‌رسد. یعنی تعداد کسانی که آب سالم پایدار روستایی در اختیار خواهند داشت از لحاظ جمعیت ۱۰ برابر می‌شود. این کار بزرگی است.

روحانی یادآور شد: ما اگر گفتیم حقوق شهروندی، فقط در کتابت و تدوین نبود، فقط در یک جزوه و دفترچه نبود، همه تلاش خود را به کار گرفتیم که این حقوق، اجرایی و عملیاتی شود، در بحث سلامت، محیط زیست، آموزش، آزادی بیان، در حقوق ملی مردم، همه این تلاش‌ها را ما انجام دادیم و ان شاءالله باز هم باید این تلاش‌ها را مستمر انجام دهیم و دولت‌های بعدی هم باید ادامه دهند تا مردم ما در سایه جمهوری اسلامی ایران، در سایه همان شعار استقلال و آزادی و جمهوری اسلامی که دادند، به همه حقوق حقه خودشان دست یابند.

در پایان این مراسم از ۱۰ عنوان کتاب با موضوع حقوق اساسی و شهروندی رونمایی شد.