گامی کوچک اما مهم برای کاهش حفاری معدنها

به گزارش اعتماد، در روزهای گذشته، حمید ظهرابی معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست و خداداد غریب‌پور رییس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن ایران (ایمیدرو) تفاهمنامه‌ای امضا کرده‌اند که بر اساس آن ایمیدرو متعهد شده در چارچوب عمل به مسوولیت‌های اجتماعی‌اش، در مسیر حفظ و احیای زیستگاه‌های حیات وحش در مناطقی که در آنها معدن‌کاری انجام می‌شود؛ حرکت کند. تا پیش از این معدن‌کاری مخرب یا اکتشاف‌های معدنی در زیستگاه‌های حیات وحش از جمله بهرام گور با انتقاد جدی فعالان محیط زیست مواجه شده بود.

بر اساس مصوبه شورای عالی معادن، صدور مجوز جدید اکتشاف و بهره‌برداری معادن طبقه یک و دو در پنج استان گیلان، مازندران، گلستان، تهران و البرز به علت حساسیت‌های محیط‌زیستی این استان‌ها، میزان تخریب محیط‌زیست و آلودگی ناشی از این فعالیت‌ها، متوقف شده است. به گفته معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست اگر چه اصلاح قانون معادن در سال ۱۳۹۱ منجر به کاهش اختیارات سازمان حفاظت محیط زیست برای اعمال ضوابط و مقررات محیط‌زیستی در فعالیت‌های معدنی شد، اما به واسطه همکاری و تعامل سازنده میان سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت صنعت، معدن و تجارت و تصمیمات درست اتخاذ شده در شورای عالی معادن، اقدامات مثبتی در این حوزه شکل گرفته است.

مطابق قانون، مواد معدنی همچون سنگ آهک، سنگ گچ، شن و ماسه معمولی، خاک رس معمولی، صدف دریایی، پوکه معدنی، نمک آبی و سنگی، سنگ لاشه ساختمانی و نظایر آنها در گروه طبقه یک قرار می‌گیرند. همچنین آهن، طلا، کروم، قلع، جیوه، سرب، روی، مس و تیتان از جمله مواد معدنی طبقه دو به شمار می‌روند که حالا با تصمیم جدید شورای عالی معدن صدور مجوز اکتشاف آنها در پنج استان یاد شده ممنوع شده است. ظهرابی در این همین زمینه توضیح داد: «نه تنها صدور مجوز معادن طبقه یک و دو در این استان‌ها ممنوع شده بلکه تمدید مجوز معادنی که اکنون مشغول فعالیت هستند هم به موافقت محیط زیست و رعایت استانداردهای محیط زیستی مشروط شده است.» وزارت صنعت و سازمان محیط زیست دو توافق دیگر هم با یکدیگر داشته‌اند. یکی بر سر منطقه خبرساز بهرام‌گور و دیگری درباره تصمیم‌گیری پیرامون معدن کاری در مناطق چهارگانه محیط زیست. منطقه بهرام گور یکی از مناطق مهم محیط زیست ایران به شمار می‌رود چنان که این منطقه از تنوع زیستی قابل توجهی برخوردار است و زیستگاه اصلی گورخر ایرانی به حساب می‌آید. پیش از این اکتشاف معدنی در ۶ پهنه در این منطقه خبرساز شده بود. حالا وزارت صنعت با سازمان محیط زیست توافق کرده که اکتشافات معدنی به سه پهنه کاهش یابد. ظهرابی همچنین گفت: «درباره ممنوعیت اکتشاف در یکی دیگر از این پهنه‌ها هم در حال رایزنی هستیم که در صورت موافقت وزارت صنعت تعداد پهنه‌های اکتشافی به دو مورد کاهش یابد.» تبصره ۵ ماده ۲۴ قانون معادن تصریح کرده است در صورتی که سازمان‌های منابع طبیعی یا محیط زیست با معدن‌کاری در یک منطقه موافقت نکنند، یک کارگروه استانی این موضوع را بررسی کند. پیش از این ظهرابی به «اعتماد» گفته بود که ترکیب این کارگروه به گونه‌ای است که در اکثر مواقع رای به نفع معادن صادر می‌شود. حالا با توافق محیط زیست و وزارت صنعت این وضعیت مقداری بهبود یافته است. ظهرابی افزود: «درباره این موارد مقرر شد فعالیت معادن به استعلام از وزارت صنعت، معدن و تجارت مشروط شود.» هر چند تصمیم‌گیری نهایی باز هم در اختیار وزارت صنعت است اما با این حال تصمیم‌گیری از سطح استان‌ها فراتر می‌رود و می‌توان امیدوار بود در مواردی وزارت صنعت جانب محیط زیست را بگیرد.

توافق با ایمیدرو برای احیای زیستگاه‌ها

به جز توافق با وزارت صنعت، تفاهم سازمان محیط زیست و ایمیدرو هم یکی دیگر از خبرهای مهم این روزها است. معاون سازمان محیط زیست نیز در این زمینه گفت: «از آنجا که برخی محدوده‌های مهم معدنی کشور در اختیار سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) است تفاهم با این سازمان برای بهبود وضعیت محیط زیست ایران اهمیت دارد و خوشحالیم که یک گام به سمت ما برداشتند.»

ظهرابی درباره جزییات این تفاهم توضیح داد: «بسیاری از معادن ایران با تکنولوژی قدیمی و مخرب محیط زیست فعالیت می‌کنند. هدف ما بهره‌برداری سبز از معادن است. قرار است ایمیدرو سیاست ارتقای تکنولوژی معدن کاری در معادنی که در آنها نقش دارد را بطور جدی‌تری دنبال کند.» به گفته ظهرابی در کنار ارتقای تکنولوژی قرار است ایمیدرو در چارچوب «مسوولیت اجتماعی» و به صورت داوطلبانه به پروژه احیای زیستگاه‌های مهم حیات وحش ایران یاری رساند: «قرار است ایمیدرو در زمینه تامین هزینه و تهیه امکانات برای احیای زیستگاه یوزپلنگ آسیایی مشارکت کند. آنها قرار است در طرح‌های مربوط به تکثیر نیمه‌طبیعی یوزپلنگ آسیایی هم با سازمان حفاظت محیط زیست همکاری کنند.»

پیش از این در سال ۹۶ سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده بود زیستگاه نیمه طبیعی یوزپلنگ آسیایی با هدف تکثیر این‌ گونه جانوری در حال انقراض کشور در پناهگاه حیات ‌وحش دره ‌انجیر شهرستان اردکان ایجاد می‌شود. بر اساس این خبر اعلام شده بود ۳۵ هزار هکتار از پناهگاه حیات وحش دره انجیر برای تکثیر این حیوان در شرایط نیمه اسارت در نظر گرفته شد. این تصمیم بعد از آن گرفته شد که به دلیل گسترش فعالیت‌های معدن کاری از اواخر دهه ۸۰ زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی عملا امنیت‌شان را از دست داده بودند. حالا اما این تفاهم شاید موجب شود که ایمیدرو درصدد جبران خطاهای توسعه تک بعدی برآید. چنان که خدادادغریب‌پور رییس هیات عامل ایمیدرو هم گفته است: «رعایت استانداردهای محیط زیستی منجر به رونق سرمایه‌گذاری در بخش معدنی کشور می‌شود.»

معاون سازمان محیط زیست یک ماه قبل گفته بود که این سازمان در اصلاح دوباره ماده ۲۴ قانون معادن حتی در دولت هم در اقلیت قرار دارد اما حالا با این توافق‌ها می‌توان امیدوار بود دست کم در کوتاه‌مدت محیط زیست ایران در مواجهه با معدن‌کاری‌های بی‌ضابطه کمتر آسیب ببیند. با این حال این توافق‌ها و تفاهم‌نامه‌ها نمی‌تواند جای اصلاح قانون را بگیرد چرا که با تغییر مدیران وزارت صنعت و تغییر سیاست‌ها چنین همکاری‌هایی می‌تواند متوقف شود و دست سازمان حفاظت محیط زیست خالی بماند.

راهبرد بلندمدت در این حوزه باید همان چیزی باشد که پیش از این محمدرضا بهرامن، رییس خانه معدن ایران به «اعتماد» گفته بود؛ یعنی توجه به اصول توسعه پایدار، تنظیم آیین‌نامه‌های مشخص معدن‌کاری مبتنی بر حفظ محیط زیست و البته قبل از همه اینها اصلاح ماده ۲۴ قانون معادن که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. فعلا در گام نخست یک کارگروه مشترک میان وزارت صنعت و سازمان حفاظت محیط زیست شکل گرفته است تا همکاری‌ها نزدیک‌تر شود. گامی کوچک اما مهم.

به جز توافق با وزارت صنعت، تفاهم سازمان محیط زیست و ایمیدرو هم یکی دیگر از خبرهای مهم این روزها است. معاون سازمان محیط زیست عنوان کرد: از آنجا که برخی محدوده‌های مهم معدنی کشور در اختیار سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) است تفاهم با این سازمان برای بهبود وضعیت محیط زیست ایران اهمیت دارد و خوشحالیم که یک گام به سمت ما برداشتند. بسیاری از معادن ایران با تکنولوژی قدیمی و مخرب محیط زیست فعالیت می‌کنند. هدف ما بهره‌برداری سبز از معادن است. قرار است ایمیدرو سیاست ارتقای تکنولوژی معدن کاری در معادنی که در آنها نقش دارد را بطور جدی‌تری دنبال کند.»