صفر تا صد کاغذ مطبوعات

به‌گزارش ایران، کمبود کاغذ در ماه‌های اخیر، مطبوعات را با بحرانی نفسگیر مواجه کرده است. به‌طوری که برخی از مدیران مسئول مطبوعات ضمن گلایه از کمبود و نابسامانی توزیع کاغذ در بازار، از کاهش صفحات و حتی شمارگان نشریات سخن به میان آورده‌اند. مشکلات به‌ همین‌جا ختم نشده و تا تعدیل اجباری و ناخواسته نیروی انسانی و بیکار شدن گروهی از روزنامه‌نگاران برای بقای نشریات هم پیش رفت. مشکلی که ناشی از تحمیل شرایط بیرونی است و نمی‌توان مدیران مسئول را در آن مقصر دانست. از این‌رو صاحبان نشریات از مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد خواسته‌اند به‌منظور جلوگیری از ورشکستگی و تعطیلی مطبوعات اقدامات ویژه‌ای انجام دهند. هرچند در اردیبهشت ماه سال‌جاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌‌منظور کنترل و ساماندهی بازار کاغذ کارگروهی تشکیل داد تا کاغذ مورد نیاز روزنامه‌ها و نشریات تأمین شود و فشار افزایش قیمت و کمبود این کالای اساسی از شانه مطبوعات برداشته شود اما طی یک ماه اخیر به‌دلیل پاره‌ای از مشکلات وضعیت کاغذ مطبوعات به شرایط طبیعی و عادی بازنگشته است و همین مسأله انتقاد مدیران مسئول را به‌دنبال داشته تا جایی که آنها معتقدند اقدامات اخیر انجام شده توسط وزارت فرهنگ و ارشاد همچون مسکن مقطعی بوده و باید راهکاری مؤثرتر در پیش گرفت.

توضیح اینکه برخی مدیران مسئول بر این باورند در شرایط کنونی وزارت فرهنگ و ارشاد باید در اختصاص سهمیه کاغذ، تیراژ واقعی روزنامه‌ها را ملاک و معیار عمل خود قرار دهد چراکه برخی صاحبان نشریات با هدف تغییر نظر بازرسین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در چاپخانه‌ها اقدام به افزایش کاذب تیراژ کرده تا از این طریق سهمیه بیشتری از کاغذ را از آن خود کنند؛ موضوعی که به نظر می‌رسد نیازمند حساسیت بیشتر مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد است.

برای روشن شدن برخی ابهامات و مسائل ایجاد شده در حوزه کاغذ با محمد خدادی معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیرامون سیاست‌ها و اقدامات انجام شده توسط این معاونت درخصوص ساماندهی بازار کاغذ و نحوه حمایت از مطبوعات به گفت‌و‌گو پرداخته‌ایم که می‌خوانید:

تأثیر تحریم بر کاغذ
معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد در این‌باره می‌گوید: از آنجایی که ظرفیت تولید کاغذ مورد نیاز برای رسانه‌های چاپی در داخل کشور وجود ندارد یا بسیار محدود است، قسمت عمده این کالا از سایر کشور‌ها وارد می‌شود. طبیعتاً با ایجاد اختلال در وضعیت بازار ارز، بروز محدودیت اختصاص و کمبود ارز و همچنین اختلاف قیمت ارز، واردات کاغذ نیز مانند سایرکالاها دچاراختلال در نظام عرضه و تقاضا شده است.

در حقیقت شدت محدودیت در فروش نفت و متقابلاً تحریم‌های تحمیلی از سوی رئیس جمهوری امریکا به‌عنوان جنگ تحمیلی اقتصادی، محدودیت‌هایی در کشور ایجاد کرد که کاغذ هم از آن بی‌نصیب نماند. او ادامه می‌دهد: از این‌رو برای رفع مشکلات کاغذ مطبوعات کشور، جلسات و مذاکرات متعددی صورت گرفت که حدود ۴ماه به طول انجامید اما خوشبختانه در نهایت با ورود رهبر معظم انقلاب و رئیس جمهوری، آقای جهانگیری و اهتمام ویژه و تلاش مستمر دکتر صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به این موضوع، توانستیم به نتیجه مثبت یعنی استفاده از ارز کالاهای اساسی برای واردات کاغذ حوزه فرهنگ دست پیدا کنیم. از سوی دیگر اما در این مدت، بلاتکلیفی نوع ارز تخصیصی، باعث شد با توقف واردات کاغذ و به‌دنبال آن اتمام ذخایر کاغذ مطبوعات و کمبود این کالا در بازار مواجه شویم. مشکلی که این روزها رسانه‌ها از آن گلایه دارند. البته بایدبه این نکته اشاره کنم که در حال‌حاضر کاغذ در بازار موجود است اما کاغذ ارزان نیست.

اختصاص ۴۰ میلیون دلار برای مطبوعات
او با اشاره به سازماندهی واردات کاغذ و راستی‌آزمایی در توانایی واردات این کالا، تأکید می‌کند: در مرحله بعد برای رفع مشکلات بازار کاغذ، مبلغ ۴۰ میلیون دلار برای نشر و ۴۰میلیون دلار برای مطبوعات در نظر گرفته شد. چرا که پیش‌بینی این بود بر اساس مصرف سال گذشته در سال‌جاری ۴۰ هزار تن کاغذ مطبوعات نیاز داریم. از سوی دیگر زیرساخت‌های مورد نیاز برای صدورمجوز واردات کاغذ و مکانیزم مورد نیاز بسرعت در اداره کل مطبوعات داخلی فراهم شد چون تا چندی پیش همه این اقدامات در وزارت صمت انجام می‌شد. همچنین کارگروه کاغذ که در وزارت ارشاد وظیفه هماهنگی بین دستگاه‌ها را انجام می‌داد و انصافاً در سال گذشته وظایف خود را بخوبی انجام داد، ولی به‌دلیل تشدید تأمین منابع ارز کالای اساسی از دی ماه توقف واردات به‌وجود آمد. همزمان به‌دلیل نامعلوم بودن اختصاص ارز از محل کالای اساسی یا نیمایی این وقفه ۴ماهه شد و کاغذ مطبوعات وارد نشد. در واقع دو دوره را باید درمورد کاغذ در نظر گرفت دوره اول در سال ۹۷ تا دی ماه که واردات با ارز کالای اساسی انجام گرفت و دوره دوم یعنی از دی ماه ۹۷ که توقف واردات به‌دلیل تشدید محدودیت ارز و عدم اختصاص ارز به کاغذ، بیش از پنج ماه با اختلال واردات مواجه شدیم.

معاون امور مطبوعاتی در همین زمینه ادامه داد: اقدامات ما عملاً از خرداد ماه شروع شد. به‌همین دلیل دو کارگروه با عنوان کارگروه واردکنندگان و کارگروه توزیع در معاونت مطبوعاتی و اداره کل مطبوعات داخلی تشکیل شد. کارگروه وارد‌کنندگان که متشکل از افرادی است که سابقه واردات کالا را دارند و همه افرادی که توان واردات دارند به بررسی‌های لازم پرداختند. نتیجه این تلاش‌ها این بود که توانستیم میزان مناسبی از کاغذ با کیفیت و با زمان‌بندی مناسب برای انتقال به کشور را سفارش دهیم که البته این اول راه است به‌عبارتی پروسه تأیید سفارش، تخصیص ارز، تأمین ارز، خرید و حمل و وارد شدن کالا از گمرک و نهایتاً توزیع مناسب که کار خیلی ساده‌ای نیست اما در حال انجام است.

او افزود: البته دراین میان فراموش نشود اصولاً معاونت مطبوعاتی سازوکار ورود به این کار را نداشته؛ نه نیروی انسانی، نه ساختار و نه اساساً تجربه تأمین و توزیع کالا اما شرایط خاص ایجاد شده در جنگ تحمیلی اقتصادی نیاز ورود این معاونت و مدیریت شرایط را ایجاب کرده است؛ ضمن اینکه ما با به‌کارگیری همه ظرفیت‌ها و ایجاد هماهنگی بین بانک مرکزی، وزارت صمت، واردکنندگان و مصرف‌کنندگان کاغذ را نیز بر عهده داشتیم که البته به‌صورت طبیعی اختلالاتی مانند حضور برخی دلالان و سوءاستفاده از شرایط در ابعاد مختلف به‌وجود می‌آید که برخورد با آن هم نیازمند تصمیم‌گیری قاطع و در عین‌حال شفاف است که تا حد ممکن تلاش بر مرتفع کردن آن داشتیم.

توزیع کاغذ در ۳ مرحله
خدادی ادامه می‌دهد: توزیع کاغذ در میان مطبوعات در سه مرحله انجام شد. مرحله اول مرحله فوریتی بود. به این شکل که ۱۳۵۰ تن کاغذ تا امروز توزیع شده و با توجه به خلأ موجود، این مُسکن در حد بضاعت برای بازار کاغذ مطبوعات است. تقریباً سعی شده یک نوبت به همه مطبوعات کاغذ داده شود و رسانه‌های کثیر الانتشار بعضاً چند نوبت البته به‌میزان اندک کاغذ دریافت کرده‌اند. به موازات این موضوع واردات کاغذ نیز تسهیل شد و حدود ۱۰ هزار تن کاغذ در مسیر واردات به داخل کشور قرار گرفته است. حتی پیش‌بینی می‌شود اگر مشکلی ایجاد نشود ۲۰۰۰ تن کاغذ طی دو هفته آینده وارد کشور شده و بسرعت توزیع آن آغاز شود. البته تأکید می‌کنم معاونت مطبوعاتی تلاش مستمر دارد و لحظه به لحظه این پروسه را برای رفع مشکل احتمالی پیگیری می‌کند.

به‌گفته او، هم‌اکنون نقل و انتقال پول و همچنین خرید و انتقال کالا دچار مشکلاتی است که مسئولان در تلاش هستند این مشکلات را برطرف و ورود کاغذ به کشور را تسریع کنند.

خدادی درباره نحوه توزیع کاغذ مطبوعات نیز اظهار می‌کند: همه رسانه‌هایی که اعلام وصول کرده‌اند، با اولویت‌بندی اعلامی توسط کارگروه در همه نقاط کشور مورد توجه قرار گرفته‌اند. به‌طوری که حتی به برخی از رسانه‌ها به کیلو کاغذ اختصاص داده شد تا مبادا نبض حیات رسانه‌ای دچار مشکل شود.

راستی آزمایی شمارگان اعلامی نشریات
او درخصوص اقدامات انجام شده برای سهمیه‌بندی درست و عادلانه هم می‌گوید: با سازمان امور مالیاتی رایزنی‌هایی شده در جهت ورود به موضوع مالیات چاپ اعلامی ازسوی رسانه‌ها و چاپخانه‌ها؛ همزمان با راستی‌آزمایی شمارگان اعلامی نشریات از سوی چاپخانه‌ها. متأسفانه بسیاری از اعلام وصول‌ها با عدد واقعی تفاوت دارد. چاپخانه‌ها با توجه به‌میزان شمارگان نشریات، تابع فرمول خاصی هستند که طبق آن فرمول هم هزینه چاپ می‌گیرند، اما در نهایت برای کاهش هزینه‌های کاغذ، تعداد کمتری چاپ می‌کنند، بنابراین این مسأله هم باید اصلاح شود. از سوی دیگر سهمیه کاغذ سالانه رسانه‌ها هم بررسی شده است تا برآن اساس، سهمیه مدنظر، تعلق گیرد و از این به بعد طبق نامه و تقاضا، کاغذ اختصاص نخواهد یافت. در این زمینه باید چرخه تهیه کاغذ هم تسهیل شود. یعنی نیاز نشریه بموقع برطرف شود که این امر هم در حال انجام است. در مجموع باید بگویم که این چرخه متوقف شده، اکنون فعال شده است و روزانه در حال عبور از موانع متعدد می‌باشد تا در مسیر منطقی قراربگیرد و تمام افرادی که می‌خواستند از کاغذ بهره‌برداری و سود‌جویی و دلالی کنند، حذف شده و خواهند شد. به‌گفته معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد، مالیات، نظارت دقیق بر چاپخانه‌ها، راستی‌آزمایی تیراژهای اعلامی و اعلام وصول‌های دقیق در کنار اخذ آمار برگشتی‌ها و ارتباط با شبکه توزیع از جمله راهکارهایی است که برای توزیع عادلانه کاغذ در دستور کار بوده. تنها در این صورت است که هزینه‌ای که در کنار دارو برای رسانه‌ها در نظر گرفته می‌شود به‌دست مصرف‌کننده واقعی خواهد رسید. البته ما برای «نیازمندی‌ها» و «ویژه نامه‌ها» کاغذ نمی‌دهیم، اما تلاش می‌کنیم که بر اساس تیراژ واقعی رسانه‌ها درسال ۹۷ کاغذ مورد نیاز آنها را به‌میزان ممکن و ارز موجود در کشور تأمین کنیم. خدادی گفت: فعالان عرصه فرهنگی به‌ویژه در حوزه اطلاع رسانی صادقانه در انجام وظایف و رسالت‌شان تلا ش می‌کنند و معتقدم فساد و رانت در رسانه نداریم.

معاونت مطبوعاتی بر مدار شفاف‌سازی
او با تأکید بر اینکه اصل کار ما بر مدار شفاف‌سازی بنا شده و معاونت مطبوعاتی دیوار شیشه‌ای است، می‌افزاید: برای عبور از این بحران با حداقل خسارت حرکت خواهیم کرد و قدرت ما این است که فارغ از دیدگاه‌ها و جناح‌ها، با همگرایی و همراهی رسانه‌ها، این مشکل را حل کنیم و با توجه به اقدامات انجام شده به‌نظرم جای نگرانی وجود ندارد، اما باید توجه داشت که مشکل به‌وجود آمده درمدت بیش از شش ماه نیازمند زمان و تلاش است که اقدامات جدی درحال انجام است و زمان را نیز باید صبر وحوصله کرد و مدارا نمود. او در پاسخ به برخی مدیران مسئول که ازکیفیت برخی کاغذهای وارداتی گله‌مند بودند، می‌گوید: در دوره‌ای که رسانه‌ها کاغذ ندارند و مجبور به کاهش صفحات خود و حتی کاهش شمارگان هستند تا به حیات خود ادامه دهند، ما توانستیم مقدار محدودی کاغذ را برای رفع بحران موجود که با تغییر ارز نیمایی به دولتی قابل استفاده بود، توزیع کنیم. این کاغذ در اغلب ماشین‌های چاپ مناسب است و تنها بعضی دستگاه‌های قدیمی در استفاده از آن دچار مشکل شدند. راهکاری که برای این دو - سه رسانه پیشنهاد شد، این بود که یا خودشان کاغذ مذکور را به سایز مورد نیاز تبدیل کنند که محل تبدیل بدون هزینه را هم به آنها معرفی کردیم یا این اقدام را به مطبوعات داخلی واگذار کنند.

خدادی تأکید می‌کند: در شرایطی که روزنامه‌ها به یک تُن کاغذ برای چاپ همان روز نیاز دارند ما چگونه می‌توانیم کاغذی را که برای تعداد زیادی از نشریات راهگشا است به بهانه نامناسب بودن سایز برای دو - سه رسانه، وارد چرخه توزیع نکنیم؟!

امکان مشارکت ۳ هزار مدیر مسئول وجود ندارد
او همچنین در پاسخ به برخی از مدیران مسئول که خواستار مشارکت در واردات کاغذ بودند، می‌گوید: در شرایط بحران که سرعت در تصمیم‌گیری بسیار اهمیت دارد امکان مشارکت حدود ۳۰۰۰ مدیر مسئول وجود ندارد. بسیاری از این مدیران مسئول هم خودشان اطلاعات کافی ندارند و مدیران فنی خود را برای اظهارنظر می‌فرستند. بنابراین در شرایط بحران ما نیازمند مدیر بحران قوی هستیم نه تصمیم‌گیری شورایی. البته اخذ نظرات، پیشنهادات، انتقادات و هرکمکی که بتواند موضوع را تسهیل کند با آغوش باز ما روبه‌رو است و همزمان ما در واردات محدودیت نداریم و اعلام کرده‌ایم هرکس توانایی این کار را دارد، اعلام کند. اما یک نشریه می‌گوید من۱۰ هزار تن کاغذ برای خود وارد می‌کنم، این در حالی است که مصوبه امکان واردات ۴۰ هزار تن کاغذ برای کل رسانه‌ها بوده چگونه می‌توان یک نشریه فقط برای نیاز خودش ۱۰ هزار تن از ارز کالای اساسی وارد کند بنابراین باید کاغذ به‌گونه‌ای وارد شود که در اختیار همه رسانه‌ها قرار گیرد نه در انحصار چند نشریه خاص! نگاه ما هم توجه به یک برند در کشور نیست اما قاعدتاً روزنامه‌های کثیرالانتشار هم سطح روزنامه‌های کوچک محلی نیستند و متناسب با تیراژ ونیاز و امکانات موجود اقدام خواهیم کرد.

البته باید یادآور شویم که در طی دو ماه اخیر همه رسانه‌ها در این زمینه همکاری و مساعدت داشتند که جای تشکر دارد. او همچنین به توزیع ۱۱۰ تن کاغذ طی روزهای گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید: علاوه‌بر این مقدار، توزیع ۳۰۰ تن کاغذ دیگر نیز آغاز شده است. البته تلاش بر این است که نیاز مطبوعات و نشریات بدرستی و بسرعت رفع شود. معاون مطبوعاتی در پایان اظهار می‌کند: باید شرایط را درک کنیم و فراموش نکنیم که در جنگ تحمیلی اقتصادی ترامپ علیه مردم ایران با هدف به زانو درآوردن مردم هستیم. شرایط امروز ما با دو ماه پیش یکسان نیست و ما به‌سمت جلو در حرکتیم.

بنابراین رسانه‌ها باید حمایت رهبر معظم انقلاب، رئیس‌جمهوری، معاون اول و همه دستگاه‌ها از رسانه‌ها را با حمایت همه‌جانبه از نظام و دولت و مردم در کارکرد رسانه‌ای به‌عنوان خط مقدم مقابله با جنگ اقتصادی ترامپ پاسخ دهند و نقش و سهمشان را مانند گذشته ادا کنند.