آلودگی زبان یا نگاه در پخش آثار تلویزیونی

نه فقط زبان رایج آنجا، بلکه برنامه‌های تکراری یا تقلیدی از برنامه‌های مشهور خارجی، بسیار اعصاب خردکن است. حتی در حد همان ویدئوهای کوچک نیز اعصاب بیننده آشنا به رسانه خرد می‌شود. رسانه‌ای که مهم‌ترین محور تبلیغاتی‌اش ضدآمریکایی بودن است، ولی یکی از برنامه‌های مشهور آمریکایی را به‌شکل عجیب و باورنکردنی تقلید می‌کند، بلکه مخاطب به‌ دست‌آورد یا مخاطب موجود را حفظ کند. روشن است که این نهاد برای کسب و رضایت مخاطب ساده‌لوح یا ساده‌ پسند حاضر است تن به هر نوع مجری‌گری با هر ادبیات و مضمون گفتاری بدهد. آخرین مورد آن توهین‌های یک مداح بود. مورد دیگر گفت‌وگوی تمسخرآمیز دو نفر درباره پزشکان بود که نمی‌دانم یکی از آنها مجری بود یا هر دو نقش مجری را داشتند؟ بدترین موردش نیز نحوه پوشش خبری و تبعیض‌آمیز قتل خانم میترا استاد بود.
هدف از این یادداشت پرداختن به ضعف‌های تلویزیون ایران نیست که از منظر کارشناسی برنامه‌هایش را، دیگران باید نقد کنند. هدف بنده طرح این نکته است که چرا مسأله به این واضحی درخصوص اشکالات فرهنگ زبانی تلویزیون از سوی هیچ‌کس طرح نمی‌شود، تا اینکه رهبری نظام به آن می‌پردازند؟ این منحصر به ایرادات زبانی صداوسیما نیست حتی در موضوع اخیر نیز آقای علی مطهری نماینده مردم تهران در مجلس از تذکر رهبری به صداوسیما به‌خاطر نحوه پوشش اخبار مربوط به قتل همسر محمدعلی نجفی خبر داده است.
پاسخ در همین نوع واکنش صداوسیما نسبت به این نقد مقام‌رهبری است. در واقع پس از بیان این انتقاد، مسئولین صداوسیما فوراً دست به کار شدند و بخشنامه تند و تیزی صادر کردند. دیدم که آقای علی مطهری نیز به این نحوه برخورد معترض بود و گفته است که گویی مسئولین صداوسیما یا سایر ادارات عقل خودشان به این مسائل نمی‌رسد و باید رهبری کشور متذکر شود. به‌نظر می‌رسد که اگرچه نقد آقای مطهری وارد است و در مورد نحوه پوشش خبر قتل نیز هنگامی که با انتقاد اهل رسانه مواجه شدند آن را به حسادت منتقدین ربط دادند! ولی شاید دو نکته دیگری وجود دارد که اهمیت آن‌ها بیشتر است.
اولین نکته این است که تلویزیون ایران دچار ریزش جدی مخاطب و کاهش شدید اعتماد شده است. این را تمامی نظرسنجی‌ها تأیید می‌کنند. ولی مهم‌تر از ریزش تعداد مخاطبان، ریزش شدیدتر کیفیت مخاطبان است. به این معنا که افراد مؤثرتر در جامعه به نسبت گذشته خیلی کمتر از صداوسیما استفاده می‌کنند. بنابراین صداوسیما در یک دوراهی قرار دارد. یا باید کیفیت را ارتقا دهد تا افراد مؤثر جامعه را به‌سوی خود جذب کند، یا با برنامه‌های اینچنینی و عوام‌پسند، جلوی ریزش مخاطبان عادی و پایین را بگیرد. از میان این دو راه‌حل، آنان راه دوم را پذیرفته‌اند و این راه نیز مستلزم تن دادن به ادبیاتی نازل، کوچه‌بازاری و تهیه گزارش‌های زرد است که بر محور مجریان و گزارشگران به نسبت خودمختار و کم‌سواد می‌گردد. پذیرش راه‌حل اول که افزایش کیفیت تولیدات صداوسیما است، مستلزم غلبه بر ممیزی و باز شدن فضای این رسانه است که بعید است حتی یک گام به‌سوی آن بردارند.
نکته دوم شاید مهم‌تر باشد. بسته بودن گوش صدا و سیما نسبت به انتقاد مردم و نخبگان است. اطمینان دارم که اگر همین انتقاد مقام رهبری از سوی یک کارشناس یا حتی عضو فرهنگستان ادب و زبان فارسی طرح می‌شد، هیچ بازتابی در صداوسیما نمی‌داشت و سخن او را منتشر نمی‌کردند وشاید او را تحریم هم می‌کردند. همچنان که همین مواجهه را با منتقدین نحوه پوشش خبر قتل داشتند. اتفاقاً همین رفتار است که موجب می‌شود نخبگان جامعه صداوسیما را از خود ندانند و حتی انتقادهای اینچنینی را طرح نکنند. بیگانگی این افراد با صداوسیما صد برابر بدتر از آلودگی زبان‌فارسی در این رسانه است. مشکل اصلی صداوسیما آلودگی در نگاه رسانه‌ای است. اگر کارشناسان و نخبگان جامعه صداوسیما را از خود بدانند، انتقادهای خود را بیشتر و زودتر مطرح می‌کنند که در این صورت موردی باقی نمی‌ماند که مقامات‌عالی نظام مجبور شوند اقدام به انتقاد کنند.

* تحلیلگر سیاسی و اجتماعی

منبع: روزنامه ایران