بنزین گران می‌شود؟
تهران (پانا) ـ در روزهای اخیر زمزمه سهمیه‌بندی بنزین و دونرخی‌شدن آن دوباره به گوش می‌رسد.
به گزارش روزنامه آرمان امروز ـ در روزهای اخیر زمزمه سهمیه‌بندی بنزین و دونرخی‌شدن آن دوباره به گوش می‌رسد. بازار شایعات زمانی داغتر شد که سران قوا نیز در جلسه شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی، سناریوهای مختلف در باب مدیریت مصرف سوخت در کشور را بررسی کردند. از سوی دیگر گفته می‌شود آیین‌نامه نهایی افزایش ۵/۹درصدی قیمت CNG تدوین و جهت اجرا در دستور کار قرار گرفته و بر این اساس، از اول خرداد سال‌جاری از ۴۱۴تومان در مترمکعب به ۲/۴۵۳تومان در مترمکعب افزایش خواهد یافت؛ گفتنی‌ست در این مصوبه سه شرط برای افزایش قیمت CNG در نظر گرفته شده که سهمیه‌بندی و افزایش منطقی قیمت بنزین یکی از این شروط خواهد بود. این اخبار توانسته‌اند گمانه‌زنی‌ها درباره تغییر در شیوه عرضه بنزین را تقویت کند.
پس از افزایش نرخ ارز در سال گذشته، مصرف سوخت در کشور به‌شدت افزایش یافت؛ این امر تعجب همگان را برانگیخت. بررسی‌ها نشان داد مقادیر قابل توجهی از بنزین ارزان ایران، از مرزهای شرقی و غربی کشور و حتی از طریق دریا، به کشورهای همسایه قاچاق می‌شود. در حقیقت تفاوت قیمت بنزین در ایران و کشورهای همسایه، قاچاقچیان سوخت را ترغیب کرده بود تا برای کسب سود از مابه‌التفاوت نرخ بنزین و ارز در ایران و کشورهای همجوار، دست به کار شوند. بنزین ارزان ایران که حدود یک‌دهم بنزین آزاد ( یا فوب خلیج فارس) قیمت دارد، با یارانه دولتی تولید و وارد می‌شود که در صورت قاچاق در حقیقت اتلاف منابع ملی به نفع دلالان سوخت است. همچنین آمارهای مصرف بنزین که بخشی از آن را همین قاچاق تشکیل می‌داد، دورنمای تاریکی را برای مصرف سوخت در کشور ترسیم کرده و خبر از آن می‌داد که ایران در آینده‌ای نه‌چندان دور تبدیل به واردکننده بزرگ بنزین خواهد شد. این تحولات نگران‌کننده دولت را بر آن داشت تا با جدیت موضوع کنترل بازار سوخت کشور را مد نظر قرار داده و از همین رو، بحث سهمیه‌بندی در راستای کنترل مصرف و بازگشت کارت‌های سوخت با هدف جلوگیری از قاچاق کالا دوباره مطرح شود. دولت پیشنهاد سهمیه‌بندی را در لایحه بودجه ۹۸ کل کشور گنجاند، اما نمایندگان مجلس با تمامی سناریوهای مطرح‌شده برای حل مشکل بنزین مخالفت کردند تا این بند از لایحه مصوب نشده و از دستور کار خارج شود. بدین ترتیب بحث افزایش قیمت سوخت یا چندنرخی شدن آن و نیز بازگشت کارت سوخت منتفی تلقی شد. گفتنی‌ست در همین زمان، دولت در تداوم روند دولت الکترونیک، اقدام به اتصال یکی از کارت‌های بانکی مالکان خودرو به سامانه سهمیه‌بندی سوخت کرده و زیرساخت‌ها را برای اجرای سهمیه‌بندی آماده کرده بود. به هر روی با ورود به سال ۹۸، بحث سهمیه‌بندی دوباره مطرح شده است و به نظر می‌رسد دولت به دنبال آن است که یا از طریق تنظیم لایحه و تقدیم به مجلس یا از طریق تصمیم‌گیری در شورای عالی هماهنگی اقتصادی حرف خود را به کرسی نشانده و به بازار آشفته سوخت سروسامان بدهد.
تخصیص سهمیه به فرد یا خودرو؟
صاحب‌نظران اقتصاد انرژی همواره بر حذف تدریجی یارانه انرژی و از آن جمله سوخت و بنزین تاکید کرده‌اند. تداوم پرداخت این یارانه از سویی با عدالت ناسازگار است و از سوی دیگر نیز عامل اتلاف انرژی در ایران شده است. همانگونه که از نام یارانه پیداست، بناست مبلغی که دولت برای تهیه یک کالا پرداخت می‌کند برای کمک به اقشار آسیب‌پذیر هزینه شود تا در حقیقت یارانه تلقی شود، اما اکنون آنچه شاهد آن هستیم، در بخش انرژی این دهک‌های بالایی جامعه هستند که از این یارانه و کمک دولتی بیش از دهک‌های پایینی بهره‌مند می‌شوند و حال آنکه اساسا نیازی نیز به آن ندارند. آمارها نشان می‌دهد که هم‌اکنون، دهک دهم یعنی پردرآمدها ۲۳ برابر دهک نخست یعنی کم‌درآمدها از یارانه گاز، برق و بنزین بهره‌مند می‌شوند، به طوری که دهک اول (کم‌درآمدها) ۳/۱ درصد مجموع یارانه بنزین و دهک دهم ۶/۲۲ درصد آن را مصرف کرده‌اند. این روند نشان می‌دهد که هزینه‌کرد یارانه‌های دولتی در ایران با عدالت همسو نبوده و به دلیل عدم مدیریت صحیح و برنامه‌‌ریزی‌های غیرکارشناسی، منابع ملی هدر رفته است. یکی از اهدافی که سهمیه‌بندی بنزین و دونرخی شدن آن دنبال می‌کند، ایجاد عدالت در میان مصرف‌کنندگان است. بر همین اساس برخی از نمایندگان و کارشناسان، طرح تخصیص سهمیه به خودرو را در راستای عدالت ندانسته و آن را به تخصیص سهمیه به فرد تغییر داده بودند. این طرح از آنجا نشأت گرفته است که بسیاری از افراد خانوارها هیچ خودرویی ندارند و برخی نیز دارای چندین خودرو هستند و در واقع سهم افراد بدون خودرو از منابع ملی به سود افراد دارای خودرو هزینه شده و آنان بهره‌ای از آن نخواهند داشت. بر همین اساس حتی پیشنهاد شد سامانه‌ای طراحی شود تا افرادی که مالک خودرو نیستند بتوانند سهمیه بنزین خود را در آن سامانه به فروش بگذارند.
دونرخی شدن بنزین و جلوگیری از اتلاف سوخت
اما بنزین تک‌نرخی یارانه‌ای مشکل دیگری را نیز ایجاد می‌کند که به آن اشاره شد و آن اتلاف انرژی‌ست. مصرف نامطلوب و غیر‌بهینه انرژی در ایران، بخش قابل ملاحظه‌ای از ثروت ملی کشور را هدر داده است. میزان هدرروی انرژی در بخش‌های مختلف خانگی و صنعتی، فاصله زیادی با استانداردها و میانگین جهانی دارد و گاهی به چند برابر نیز می‌رسد. بر همین اساس کارشناسان می‌گویند باید برای حذف تدریجی یارانه‌های انرژی از جمله بنزین برنامه‌ریزی کرده و آن را به قیمت واقعی به فروش رساند. اما باید توجه داشت که در صورت حذف یارانه سوخت، دولت باید اقشار ضعیف را مورد حمایت قرار داده و از شوک اقتصادی جدید به اقشار آسیب‌پذیر جلوگیری کند. از همین روی برخی از کارشناسان و نمایندگان مجلس طرح چندنرخی‌شدن را ارائه دادند که البته با قیمت‌ها و رده‌بندی‌های متفاوتی مطرح می‌شد و گاه تا سقف ۱۰ هزار تومان (فوب خلیج فارس) هم بالا می‌رفت. این سناریو نیز البته در مجلس رای نیاورد و در کنار طرح‌های دیگر قرار داده شد. اما با ورود به سال ۹۸ و پیگیری‌های دولت، به نظر می‌رسد این طرح دوباره در معرض بحث و بررسی قرار گرفته باشد. گمانه‌زنی‌ها نرخ‌های متعددی را برای بنزین دونرخی مطرح می‌کنند اما هیچ کدام از این قیمت‌ها تایید نشده و در حد حدس و گمان باقی مانده‌اند. به هر حال به نظر می‌رسد دونرخی شدن بنزین یکی از جدی‌ترین راه‌حل‌ها برای مدیریت مصرف سوخت در کشور باشد.
صفرشدن قاچاق با نزدیک‌شدن به قیمت جهانی
اگرچه دولت باید هر ساله با افزایش تدریجی قیمت بنزین، یارانه آن را حذف کرده و نرخ‌ها را به بازار جهانی نزدیک می‌کرد اما در بسیاری از موارد با مخالفت مجلس روبه‌رو شد تا اکنون بنزین در ایران، قیمتی معادل یک‌دهم بازار جهانی را تجربه کند. این امر سبب افزایش انگیزه قاچاقچیان برای خرید و فروش این کالا در مرزها شده است. واقعی‌شدن قیمت بنزین و نزدیک‌شدن آن به قیمت‌های جهانی، جذابیت این کالا برای قاچاقچیان را نیز از دست می‌دهد. هرچه قیمت بنزین توزیعی در ایران به قیمت جهانی نزدیکتر شود، سود قاچاق این کالا کاهش می‌یابد. در صورتی که دولت و مجلس در همراهی هم، سالانه این فاصله را قدری کاهش دهند می‌توان انتظار داشت طی چند سال آینده و بدون آنکه فشار زیادی به مردم وارد شود، قیمت بنزین در ایران را به مرز بازار جهانی این کالا رساند و قاچاق بنزین را نیز صفر کرد. اما آنچه در این میان مهم به نظر می‌رسد، هدفگذاری و جدیت برای رسیدن به آن و همدلی مجلس و دولت به دور از گرایش‌ها و بازی‌های سیاسی در راستای حفظ منابع ملی و کاهش آسیب به اقشار آسیب‌پذیر است. اکنون به نظر می‌رسد بحث سهمیه‌بندی بنزین، در میان بالاترین مقامات تصمیم‌گیرنده مطرح شده است. اگرچه هنوز اخبار تاییدشده‌ای از نگرش و گرایش افراد حاضر در جلسات و نتایج بررسی‌ها منتشر نشده اما انتظار می‌رود، تصمیمی که از شورای عالی هماهنگی اقتصادی خارج می‌شود بتواند اهداف بلندمدت و پایداری را دنبال کند که منافع همه مردم در آن دیده شده باشد. در عین حال اگرچه مجلس یک بار در جریان بررسی لایحه بودجه با سهمیه‌بندی بنزین مخالفت کرده و دلیل آن نیز پوشیده مانده است، اما توقع آن است که این‌بار در صورت ارائه این پیشنهاد به مجلس، نمایندگان ملت با نگاه دقیق‌تر و منصفانه‌تری آن را بررسی کرده و از بازی‌های انتخاباتی دور بمانند.
منبع: روزنامه آرمان امروز
ارسال دیدگاه