مدیریت مصرف آب نیازمند الگو

بر اساس آمار در مجموع باروری ابرهایی که در دنیا اتفاق افتاده سه درصد با موفقیت همراه بوده است. همچنین در نقاطی که این اقدام به شکل موردی موفق بوده حداکثر تاثیر آن ۱۰ درصد بوده است؛ به این معنا که تا ۱۰ درصد توانسته افزایش بارش را به دنبال داشته باشد. از دیگر محدودیت‌ها باید تاکید کرد که باروری ابرها به شکل منطقه‌ای محدود است و نمی‌توان با باروی ابرها مشکل باران را در کشور ایران حل کرد. برای مثال شاید در منطقه‌ای همچون یزد، کرمان و دیگر مناطق گرم و خشک کشور بتوان بارش ایجاد کرد، اما تاثیرگذاری آن اندک است.

سالهاست که اکثر کارشناسان به دستاندرکاران و مدیران در وزارت نیرو می‌گویند که به‌جای تامین آب بیشتر در یک منطقه به‌دنبال مدیریت مصرف باشند، چون با بررسی کم و کیف مصرف آب در کشور باید گفت که در زمینه شست و شو، کشاورزی، صنعت و... هدر رفت آب فراوان است. این در حالی است که اقدامات در وزارت نیرو در راستای مدیریت مصرف متولی ندارد، بلکه تمامی فعالیت‌ها در راستای تامین آب بیشتر برای یک منطقه است. حال این قضیه از طریق سدسازی یا از طریق طرح‌‎های انتقال آب یا باروری ابرها انجام می‌شود.

سدسازی‌ها اقداماتی بیهوده برای تامین آب

در واقع سدسازی اقدام نامناسبی نیست، اگر ما آن را در جای نامناسب استفاده نکنیم و کاری بدون مطالعه و ارزیابی انجام ندهیم. اگر بخواهیم واقع‌بین باشیم، بسیاری از سدهایی که در کشور ساخته شده نه فقط برای زیست محیط زیستی بلکه از لحاظ اجتماعی و اقتصاد نیز اثرات مناسب نداشته است.

تاکنون برای تامین آب، سدسازی‌های فراوان در مناطق مختلف انجام شد و هم اکنون نیز از طریق باروری ابرها تصمیمات نامناسب در حوزه محیط زیستی مطرح می‌شود. هدف از این اقدامات تامین آب بیشتر است. در صورتی که هر فردی با کمترین تخصص در حوزه آب به این باور رسیده که باید از طریق مدیریت مصرف بتوان منابع آبی را کنترل کرد، نه اینکه با تولید بیشتر به خسارت‌های جانبی آن بی‌توجهی کرد.

مدیریت مصرف جدی گرفته شود

در کشور ما ظرفیت تولید آب محدود است، یعنی میزان رطوبت و ابری که وارد کشور ایران می‌شود، در بهترین شرایط ۱۴۰ میلیارد متر مکعب در سال است و هم‌ اکنون نیز بین ۸۰ تا صد میلیارد متر مکعب است. سالانه کل آب تولید همین میزان است. با پذیرش این مهم باید در زمینه مدیریت مصرف اقدام کرد، یعنی به‌جای سرمایه‌گذاری‌ها گزاف در تامین آب در قالب سدسازی، طرح‌های انتقال آب و... می‌توان با هزینه‌های اندک در زمینه مدیریت مصرف افزایش راندمان و آبیاری مناسب درباره این مسائل اقدام و به بحران آب غلبه کرد.

این راهکاری است که تمامی افراد در دنیا به آن رسیده‌اند. اگر مساله باروری ابرها می‌توانست مشکل بحران آب را حل کند، بسیاری از کشورهای توسعه یافته همچون آمریکا، با امکانات بیشتر از این تجهیزات بهره‌مند می‌شدند. هرچند این اقدام به عنوان یک راهکار پایدار برای حل مساله آب نیست. بحران آب با مدیریت مصرف برطرف می‌شود. برای مثال هم اکنون در فلات مرکزی طرح‌های انتقال آب فراوان اجرا شده است. در گذشته به طور سالانه آورد طبیعی زاینده‌رود ۸۰۰ میلیون متر مکعب بود، اما با اجرای طرح‌های انتقال آب آن به یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون متر مکعب رسید، حال این سوال مطرح است که آیا این اقدام در حل مشکلات ناشی از کمبود آب تاثیرگذار بوده است؟ باید گفت که با این اقدامات مشکلات در این مناطق بیش از گذشته است.

مدیریت مصرف نیازمند همراهی مردم

مشارکت مردمی با یک اقدام نرم افزاری محقق می‌شود. باید بتوان از طریق اعتمادسازی مردم را با چالش‌های محیط زیستی همراه کرد. از سوی دیگر با کمک‌های فنی و اعتباری به شکل جزیی می‌توان اقدامات مناسب انجام داد. این اقدام به هزینه‌های فراوان نیاز ندارد. با بررسی اقدامات انجام شده باید تاکید کرد که مسئولان امر برای حل مشکل آب به دنبال اقدامات سازه‌ای سد سازی و طرح‌های انتقال آب باشند. بخشی از این قضیه به مسائل اجتماعی و سیاسی بر می‌گردد.

مدیریت مصرف و اصلاح الگوهای مصرف و مشارکت مردمی یک اقدام اجتماعی است. این اقدامات نیازمند ایجاد ارتباط با مردم و اعتمادسازی و همراه سازی مردم است. با توجه به رویکردهای موجود در حاکمیت باید گفت که بی‌اعتنایی مدنی در جامعه شکل گرفته است. همراه کردن مردم نیز دشوار شده است. در این وضعیت ساده‌ترین اقدام این است که از مزیت‌های سیاسی این کار استفاده شود. برای مهار مشکلات محیط زیستی به ویژه مدیریت مصرف باید با مردم ارتباط برقرار کرد. همچنین از طریق واسطه‌گری اختلافات مردم و دولت را بر سر مساله حقابه‌ها حل و فصل کرد. در شرایط فعلی به این قضیه توجه نمی‌شود، چون سرمایه گذاری در این زمینه یک اقدام نرم افزاری و نیازمند عزم و اراده عمومی است و نیازی به اعتبارات چندین هزار میلیاردی ندارد.

منبع: آرمان

* کارشناس محیط زیست