عبدالرضا فرجی‌راد*
هزینه‌های همکاری اروپا با ایران
سفرهای اخیر که چه به تهران و چه به اروپا انجام می‌شود در راستای بررسی امکانات و احتمالات استمرار روابط تجاری و بازرگانی ایران و اروپا پس از خروج امریکا از برجام و از سرگیری تحریم‌های ثانویه امریکا علیه ایران است. سفر میگل آریاس کانیته، کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا و دیدارهایی که با وزیر نفت، وزیر امورخارجه و رییس سازمان انرژی اتمی اتحادیه اروپا داشت نیز در همین راستا بود.
در واقع ایران و اروپا سرگرم بررسی راهکارهایی هستند که بتوانند تحریم‌های امریکا را برای استمرار فروش نفت ایران به کشورهای اروپایی و واریز درآمدهای حاصل از آن به حساب‌های ایرانی بی‌اثر کنند. می‌توان گفت که این ساده‌ترین بخش مذاکرات اقتصادی ایران و اروپا پس از خروج امریکا از برجام است، چرا که بخش دیگر مذاکرات که مربوط به ترغیب کردن شرکت‌ها و کمپانی‌های اروپایی برای استمرار همکاری با شرکت‌های ایرانی، سرمایه‌گذاری در صنایع ایران و صادرات و واردات از ایران است، نسبت موضوع انرژی بسیار سخت‌تر خواهد بود.
نفت خام و انرژی به این دلیل که بیشتر یک موضوع حاکمیتی است و دولت‌های اروپایی در حوزه انرژی اختیارات بیشتری نسبت به حوزه‌های دیگر اقتصادی دارند. در حوزه انرژی دست اتحادیه اروپا و دولت‌های اروپایی برای مذاکره بازتر است و دولت‌ها راحت‌تر می‌توانند در مورد آن مذاکره کنند و به نتیجه برسند. اما بخش‌های دیگر به دلیل خصوصی بودن اغلب شرکت‌های اروپایی و نگرانی آنها از جریمه‌های احتمالی دولت امریکا و شیوه‌های جبران چنین آسیب‌هایی، قطعا در ادامه مذاکرات میان ایران و اتحادیه اروپا مورد توجه قرار خواهد گرفت و مسیر طولانی و پیچیده‌‌تری برای راضی کردن و ترغیب شرکت‌ها و بانک‌های خصوصی اروپا برای همکاری با ایران وجود دارد.
بحثی که در سفر کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا با مقام‌های ایرانی انجام شد، در مورد استمرار خرید نفت اروپا از ایران و نحوه پرداخت پول آن به تهران است و فعلا راهکاری که مطرح شده واریز درآمدهای ایران از فروش نفت و میعانات گازی به حساب بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است. آنچه از روند تحولات برداشت می‌شود این است که دو طرف نشان داده‌اند اراده جدی برای به سرانجام رساندن این مذاکرات دارند.
اروپایی‌ها علاقه‌مندند که ایران در برجام باقی بماند، آنها معتقدند که حفظ برجام منافعی برای اروپا دارد و نگه داشتن ایران در این توافق هسته‌ای می‌تواند امنیت و منافع اروپا را تقویت کند. به همین دلیل هم هست که اروپایی‌ها تمام تلاش خودشان را به کار می‌گیرند که پیش از آنکه امریکایی‌ها حلقه محاصره علیه ایران را تنگ‌تر کنند و وعده‌های‌شان برای اعمال تحریم‌های سخت‌تر علیه ایران را عملی کنند، بتوانند به راهکارهایی برای بی‌اثر کردن چنین اقداماتی دست پیدا کنند. همین امروز قرار است که مایک پومپئو، طرح امریکا برای تشکیل ائتلاف علیه ایران را رونمایی کند، طرحی که اروپایی‌ها با نگرانی منتظر آن هستند که ببینند تا چه اندازه ممکن است روابط تهران و بروکسل را تحت تاثیر قرار دهد.
اروپا امیدوار است ظرف دو ماه آینده بتواند به توافق‌های اقتصادی با تهران برسد و حتی آن گونه که فدریکا موگیرینی، رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا وعده داده است، مبادلات تجاری خود را با ایران نسبت به وضعیت کنونی افزایش دهند. نباید فراموش کرد که اروپا در عین حال که علاقه‌مند است برای نگه داشتن ایران در برجام، امتیازاتی به ایران بدهد و با ایران همکاری کند، اگر بتواند موفقیتی در همکاری اقتصادی و تجاری با ایران کسب کند، حتما در قبال آن خواسته‌هایی را از ایران در مذاکرات مطرح خواهد کرد. در واقع اروپایی‌ها می‌خواهند با دادن امتیازهایی به ایران، مطالباتی را از ایران مطرح کنند که در برابر بتوانند آن را به عنوان دست بالا در مذاکرات با امریکا به کار ببرند. به گمان من، بسیاری از تحولاتی که طی روزهای اخیر در منطقه مشاهده می‌کنیم، بی‌ارتباط با این پروژه اروپا نیست. دیدارهای متوالی ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه با آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان و بعد از آن بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه و این اظهارنظر که «همه نیروهای خارجی باید سوریه را ترک کنند» بی‌ارتباط با تلاش‌های اروپا نیست. همه این تحولات به نحوی پیش می‌رود که اروپایی‌ها مقدماتی را فراهم کنند که وقتی می‌خواهند امتیازاتی را به ایران بدهند، بتوانند در مقابل امتیازاتی را بگیرند. تمام فعالیت‌های اروپا در این راستا است که بتواند به شکلی زمینه‌چینی و برنامه‌ریزی کند که با امتیازها و احتمالا تضمین‌هایی که در اختیار ایران قرار می‌دهد، در نهایت تهران در موقعیتی قرار بگیرد که مطالبات آنها را نیز در نظر بگیرد و حاضر به دادن امتیازهایی در زمینه‌های مورد نظر اروپا شود. به نظر من امکان دارد مذاکرات کنونی با اروپایی‌ها به جاهایی برسد و آنها تعهداتی را برای استمرار روابط تجاری و اقتصادی با ایران در نظر بگیرند که بتواند تحریم‌های امریکا را بی‌اثر کند، اما باید دانست که رسیدن به این نقطه هزینه‌هایی دارد و بعید می‌دانم که اروپایی‌ها بدون چشمداشت به مذاکرات سیاسی و گفت‌وگو در مورد دغدغه‌های دیگرشان، بسترهای اقتصادی دایمی برای ایران فراهم کنند و با ایالات متحده امریکا سرشاخ شوند. به قول معروف «هیچ گربه‌ای محض رضای خدا موش نمی‌گیرد.»
منبع: اعتماد
*استاد ژئوپلیتیک و کارشناس مسائل بین‌المللی
ارسال دیدگاه