مهدی بهلولی*
مدیریت دانش‌آموزان در فضای مجازی
حضور بیش از حد کودکان و نوجوانان در فضای مجازی مشکلات متعدد را متوجه کودکان، والدین و جامعه کرده است. جالب است بدانید که این مساله فقط متوجه کودکان و نوجوانان ایرانی نیست، بلکه امروزه در اغلب کشورهای دنیا والدین و مسئولان در مدارس با این وضعیت مواجه هستند.
هم‌اکنون در بسیاری از کشورهای دنیا به‌دلیل رشد فناوری‌‌های ارتباطی این مشکل بروز کرده است. برای مثال دانش‌آموزان در کشور فنلاند در آزمون‌های گذشته با افت شدید تحصیلی مواجه بودند، این مساله براساس تحلیل‌های کارشناسان آموزش آن کشور به این دلیل بود که به‌طور روزانه پسران نوجوان در فنلاند وقت فراوانی را صرف فعالیت در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی کرده و به همین دلیل نتایج مناسبی را در آزمون‌ها اخذ نمی‌کنند.
بنابراین با این تحلیل باید تاکید کرد که امروزه گوشی‌های هوشمند و فضای مجازی در زندگی ما با جذابیت‌های ویژه در بسیاری از موارد می‌تواند نسل جوان و بزرگسال را به خود جلب کند. هرچند با بررسی اقدامات موثر در این‌باره در جهان باید گفت که مسئولان امر فقط به‌دنبال برخورد با این فناوری هستند. برای مثال در کشور ما بردن تلفن همراه در مدارس و امکان استفاده دانش‌آموزان از اینترنت با چالش‌های فراوانی روبه‌رو است و تاکنون نیز راه‌حل مناسبی برای این مساله یافت نشده است .
استفاده افراطی دانش‌آموزان از فضای مجازی
بنابراین کم‌وکیف استفاده دانش‌آموزان از فضای مجازی فقط متوجه کودکان و نوجوانان ایرانی نمی‌شود، بلکه امروزه تمامی کشورهای دنیا با این مساله مواجه هستند. با این وجود، در کشور ما در استفاده از این فناوری اغراق می‌شود. در این سال‌ها معلمان این قضیه را به‌عنوان مشکل جدی در نظام آموزشی کشور می‌دانند. برای مثال تاکنون سیاست‌های متعدد در این زمینه اتخاذ شده و خانواده‌ها نیز با این مساله درگیر هستند. در این وضعیت اغلب خانواده‌ها از معلمان خواستار مدیریت و ایجاد محدودیت برای دانش‌آموزان در استفاده از فضای مجازی هستند. این در حالی است که دانش‌آموزان بیش از حد از این فضا استفاده می‌کنند. به عبارت دیگر برخی از دانش‌آموزان در استفاده از این نرم‌افزار افراط می‌کنند. باید دانست که برای مدیریت این قضیه آموزش و پرورش به‌تنهایی نمی‌تواند اقدام موثر انجام دهد. به‌نظر بنده وقتی خواستار ترک یک عادت در بین افراد هستید، باید یک عادت خوب را جایگزین آن کرد. مشکل اصلی این است که در جامعه ما برای ترک عادت بد و ایجاد یک عادت خوب جایگزین مناسب وجود ندارد. در مدارس کشور از سازوکار تفریحی، فضای شاد و امکانات تفریحی مناسب خبری نیست. در واقع امکانات موجود در آموزش و پرورش کشورهای توسعه یافته در مدارس کشور ما به‌دلیل نبود امکانات و بودجه مناسب یافت نمی‌شود. مدارس ما از لحاظ معماری و محتوای درسی محدود، خشک، سنتی و... اداره می‌شود .
مدارس شاد برای دانش‌آموزان ایجاد شود
بنابراین برای دوری دانش‌آموزان از فضای مجازی باید بتوان امکانات تفریحی و مناسب برای آنها فراهم و آزادی‌های مدنی، فرهنگی، اجتماعی و ... را برای آنها و دیگر اقشار جامعه ایجاد کرد. این در حالی است که در کشور ما هیچ‌تلاشی برای ارتقای تفریح و ایجاد شادی انجام نمی‌شود. در اصل فضای بسته، سنتی و خشک منجر به استقبال افراد از فضای مجازی شده است. به‌نظر بنده هم‌اکنون دانش‌آموزان و حتی بزرگ‌ترها فضای مجازی را به‌عنوان محیط تفریحی بر می‌گزینند. بنابراین به زور نمی‌توان افراد را نسبت به عدم استفاده از فضای مجازی ترغیب کرد، بلکه باید فضای واقعی را برای افراد جذاب‌تر و آزادتر کرده و جایگزین مناسب برای آن یافت. بنابراین در این شرایط مسئولان در آموزش و پرورش می‌توانند به ترویج شادی، توسعه امکانات ورزشی و ... بپردازند، اما با وضعیت اقتصادی وزارت آموزش و پرورش نمی‌توان انتظار فعالیت‌های مناسب از این نهاد را داشت. در این وضعیت مسئولان در وزارت آموزش و پرورش باید به مدیران مدارس اجازه برگزاری برنامه‌های شاد را بدهند. همچنین می‌توان از حجم مطالب درسی کاست و مطالب مطرح شده در کتاب‌ها را به زندگی نزدیک‌تر کرد .
والدین الگوی مناسب به فرزندان ارائه دهند
در این شرایط اگر خانواده‌ها می‌خواهند فرزندشان فرهیخته پرورش یابد، باید خودشان هم به این مساله اهمیت دهند. برای مثال خانواده فقط به صرف خریداری کتاب نمی‌تواند فرزندش را کتابخوان پرورش دهد، بلکه والدین نیز باید به مطالعه بپردازند و به سبد فرهنگی خانوار اهمیت دهند. در این میان مشاهده می‌شود که برخی از والدین چندان از کتابخوانی استقبال نمی‌کنند، اما انتظار دارند، فرزندشان کتابخوان و فرهیخته پرورش یابد. در اصل این انتظار والدین از فرزند چندان مناسب نیست. همچنین فقط با ایجاد محدودیت نمی‌توان بدون اقدام جایگزین و مناسب کاری از پیش برد. از سوی دیگر باید خانواده احساس مسئولیت کند و الگوهای جایگزین مناسب به فرزندش ارائه دهد .
عدم‌استفاده از فضای مجازی غیرممکن است
در دنیای امروز عدم استفاده از فناوری‌ها به‌ویژه فضای مجازی غیرممکن است، اما این کاربرد باید با مدیریت همراه باشد. برای مثال با بررسی خانواده‌ها باید گفت که برخی از خانواده‌ها اجازه استفاده دو ساعته به‌طور روزانه را به فرزندشان می‌دهند. از سوی دیگر برخی خانواده‌ها هیچ‌محدودیتی برای فرزند خود در استفاده از فضای مجازی قائل نیستند. همچنین دیگر خانواده ها برای فرزند خود کتاب‌های مختلف تهیه کرده و آنها را به مطالعه تشویق می‌کنند. این اقدام موثر است، اما باید دانست که در کشور ما قیمت کتاب گران است و کتاب‌های مناسب نیز به شکل محدود تولید می‌شود .
در مدارس کشور کتابخانه وجود ندارد
اگر خانواده‌ای دغدغه تربیت فرزند خود را داشته باشد، می‌تواند کتابخانه مناسب برایش تهیه کند. این در حالی است که در اغلب مدارس کشور کتابخانه وجود ندارد. با بررسی روند ترویج فرهنگ مطالعه در مدارس کشور باید تاکید کرد که در گذشته کتابدار در کتابخانه‌های مدارس فعالیت می‌کرد، اما هم‌اکنون اغلب مدارس کشور از کتابدار و کتابخانه بی‌بهره هستند. در این شرایط چگونه می‌توان انتظار ترویج فرهنگ کتابخوانی را در بین دانش‌آموزان این مرز و بوم داشت. بنابراین این نارسایی در جذابیت فضای مجازی در بین دانش‌آموزان موثر بوده است. با این وجود، بنده به‌عنوان معلم شاهد این قضیه هستم که برخی خانواده‌ها فعالیت فرزندشان در فضای مجازی را مدیریت می‌کنند. برای مثال برخی از خانواده‌ها امکان استفاده دو ساعته فرزندشان را روزانه در فضای مجازی داده و به برنامه‌ریزی دیگر فعالیت‌ها همچون مطالعه دروس، مطالعه آزاد، تفریح، ورزش و... می‌پردازند. با این اقدام دانش‌آموز هم از فضای مجازی و امکانات آن بهره برده و هم از لطمات آن مصون است .
منبع:آرمان
* کارشناس آموزش و پرورش
ارسال دیدگاه