50 میلیون دلار، خسارت هر روز خاموشی به اقتصاد

به‌گزارش ایران، خاموشی‌هایی که هم خسارت جانی، هم مالی و روانی را به‌دنبال داشته است. فوت بیماران کرونایی که در این روزهای پیک بیماری نیازمند استفاده از دستگاه‌های کمک تنفسی هستند، خسارت جانی این بحران بی‌برقی بود. خسارت روانی این خاموشی‌ها چندان قابل محاسبه نیست اما در بعد اقتصادی نیز خسارات جبران‌ناپذیری به اقتصاد کشور وارد شده که قابلیت محاسبه دارد. قطع برق باعث خسارت اقتصادی زیادی می‌شود که دامنه آن حتی خود صنعت برق را نیز دربرمی گیرد. شاید این فرضیه مطرح شود که اقتصاد کوچک شده ایران به سبب تحریم‌ها و مشکلات، به میزان اقتصادهای بزرگ جهان آسیب کمتری از مشکلاتی این‌چنینی می‌بیند؛ اما واقعیت این است که به همان میزان آب رفتگی اقتصاد کشور، تحمل بحران‌ها نیز برای آن دشوارتر است.

محمودرضا حقی‌فام، استاد دانشگاه و کارشناس حوزه برق در خصوص خسارت‌های ناشی از قطعی برق توضیح می‌دهد: «در محاسبات جهانی یک نسبت برای حداقل هزینه‌ها و خسارت ناشی از خاموشی در نظر گرفته می‌شود. هرچند که میزان خسارت بسته به نوع صنایع و بخش‌های دیگر نظیر کشاورزی و خانگی متفاوت است اما تقریباً این نسبت برای تمام بخش‌ها به‌طور میانگین صدق می‌کند. به این ترتیب که ۱۰ برابر هزینه برق قطع شده، خسارت این خاموشی است. یعنی اگر aریال برای این برق باید هزینه می‌شد، اکنون ۱۰ برابر آن خسارت به مردم اعم از خانگی، تجاری، صنعتی و غیره وارد شده است. یعنی ۱۰ برابر به اقتصاد کشور ضربه وارد شده است.» او ادامه می‌دهد: «اگر قیمت جهانی برق (به صورت عمومی) ۱۰ سنت دلار به ازای هر کیلووات ساعت باشد و خاموشی رخ دهد، به ازای هر کیلووات ساعت به طور متوسط ۱ دلار به مردم ضربه اقتصادی وارد می‌شود. حالا فرض کنید که حدود ۱۰ هزار مگاوات معادل ۱۰ میلیون کیلووات ساعت کسری برق باشد و ۵ ساعت به طور میانگین در هر روز خاموشی داده شود، حداقل هزینه این خاموشی ۵۰ میلیون دلار در روز است. اگر ۱۰ روز خاموشی‌ها ادامه داشته باشد، ۵۰۰ میلیون دلار در خوشبینانه‌ترین حالت به طور کلی به اقتصاد کشور ضرر وارد می‌شود. این ارقام کف و پایین‌ترین میزان ضرر است که با همین مقدار هم زیان‌های بزرگی به اقتصاد شکننده کشور زده خواهد شد.»

خاموشی‌ها چقدر است؟
این روزها عددهای جدیدی به گوش می‌رسد که در اصل میزان نیاز مصرف است و نه پیک (اوج مصرف) برق. مثلاً روز دوشنبه ۶۶ هزار و ۲۵۰ مگاوات نیاز مصرف برق کشور بوده است. درحالی که توان تأمین و تولید نیروگاه‌های کشور ۵۴ هزار مگاوات است. فاصله میان این دو رقم بیش از ۱۱ هزار مگاوات می‌شود که وزارت نیرو توان تأمین آن را ندارد. حداکثر ۶ هزار و ۵۰۰ مگاوات از این میزان را با همکاری صنایع، کشاورزی و راهکارهای دیگر مدیریت مصرف پوشش می‌دهد. واردات برق را نیز تا ۶۵۰ مگاوات افزایش داده است. اما مابقی را مجبور است که با خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده مدیریت کند. البته حقی‌فام می‌گوید که همکاری صنایع و کشاورزی و سایر بخش‌ها نیز چندان با رغبت آنها همراه نیست و به نوعی چاره‌ای جز این نمانده است.

مسائلی مانند افزایش شدید دمای هوا که به گفته شرکت توانیر با هر یک درجه افزایش دمای هوا، یک هزار و ۵۰۰ مگاوات مصرف نیز بیشتر می‌شود، هم در شکل‌گیری بحران برقی این روزها بی‌تأثیر نبوده است. آن‌طور که مسئولان می‌گویند تشدید مصرف برق برای وسایل سرمایشی و استخراج رمز ارزها به‌صورت غیرمجاز از جمله عوامل جهش بی‌سابقه ۲۰ درصدی مصرف و عبور از مرز پیش‌بینی‌ها بوده است.

موضوع دیگر این است که خاموشی‌ها در برخی از شهرها بویژه شهرهای شمالی و جنوبی منجر به قطعی آب نیز شده و این مشکل را دو چندان کرده است. در مناطقی مانند خوزستان هم که بی‌برقی در دمای ۵۰ درجه غیرقابل تحمل است.

سونامی خاموشی‌ها در راه است، اگر...
سال گذشته توان تولید برق کشور حدود ۵۹ هزار مگاوات و پیک سال نیز در همین محدوده بود. اما امسال به سبب خشکسالی و کاهش بارش‌ها، نیروگاه‌های سدهای برقابی از مدار تولید خارج شده‌اند و توان نیروگاهی کشور به ۵۴ هزار مگاوات سقوط کرده است. در سال‌های اخیر به سبب کاهش سرمایه‌گذاری در توسعه نیروگاه‌ها به‌دنبال اقتصاد نابسامان صنعت برق، حاشیه امن ظرفیت تولید برق نیروگاه‌ها از بین رفته است و اگر چاره اندیشی نشود، بحران بی‌برقی در سال‌های آتی باز هم تشدید خواهد شد. چرا که ایران یک کشور کم آب است و ممکن است که خشکسالی در سال‌های متمادی تکرار شود. به گفته حقی‌فام ۱۱ هزار مگاوات کسری برق نیز به سبب همین توسعه خطی ظرفیت نیروگاه‌هاست که اگر قدر ثانیه به ثانیه فرصت سرمایه‌گذاری تا تابستان سال آتی و سال‌های بعد را ندانیم، سونامی خاموشی‌ها را شدیدتر از سال‌جاری در سال‌های آتی خواهیم دید. این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه مدیریت مصرف یک سقف معین دارد و ما اکنون سقف آن را رد کرده‌ایم، توضیح می‌دهد: «برای مثال کالیفرنیا وضعیت آب و هوایی نزدیک به تهران را دارد اما در بهترین حالت ۶ درصد از مصرف را با مدیریت مصرف کنترل می‌کند. آن هم با ابزارهای مدیریت مصرف. اما ما اکنون از این ۶ درصد عبور کرده‌ایم و به بیش از ۱۰ درصد رسیده‌ایم که تأمین پایدار برق را بسیار آسیب‌پذیر می‌کند. باید منطقی و به دور از شعارزدگی عمل شود. الان کنترل بحران اهمیت ویژه‌ای دارد اما اگر درست برنامه‌ریزی نشود، در زمستان و تابستان نگرانی داریم.»

اقتصاد برق باید اصلاح شود
خسارت بسیار بزرگی فقط در بخش اقتصادی در چند روز اخیر به مردم وارد شد. از سوختن وسایل برقی خانگی، آسیب به صنایع و کسب وکارها، از آسیب تجهیزات گرفته تا کاهش درآمدهایشان تا مشکلات شبکه بانکی. در کنار آن وزارت نیرو مشوق‌های همکاری قابل توجهی را به مشترکان پرداخت می‌کند. در حالی که ساخت نیروگاه یک کار منطقی‌تر برای مدیریت شرایط به‌صورت پایدار است و اجازه نمی‌دهد که فاصله میان تولید و مصرف هر روز بیشتر شود.

گفته می‌شود که هر ۱۰۰۰مگاوات احداث نیروگاه حدود ۶۰۰ هزار تا ۷۰۰ هزار یورو سرمایه‌گذاری نیاز دارد. حقی‌فام درباره راهکار تأمین هزینه‌ها و کاهش بحران خاموشی توضیح می‌دهد: «اگرچه سرکوب مصرف راهکار جذابی به‌نظر می‌رسد اما با خاموشی‌های اجباری صادرات نیز لطمه می‌بیند. حداقل کاری که می‌توان انجام داد تا از شدت بحران کاسته شود، این است که اقتصاد برق حداقل در بخش صنعت اصلاح شود و از ماحصل آن برای ایجاد ظرفیت نیروگاهی بهره‌گیری شود. یا آنکه صنایع انرژی‌بر را مجبور به ساخت نیروگاه و تأمین نیاز خود کنیم. اگر این اقدامات را انجام ندهیم، اجبار به خاموشی ضربه بزرگی به کشور وارد می‌کند.»

او در پایان با اشاره به لزوم بازنگری در سیاست‌ها ادامه می‌دهد: «حدود ۱۰ درصد کاهش درآمد سالانه صنایع از قبل خاموشی‌های اجباری در تابستان و زمستان بویژه برای صنایع صادرات محور، اقتصاد را کوچک‌تر خواهد کرد. اما اگر توأم با درک درست مدیریت مصرف و توسعه نیروگاهی شرایط را جلو ببریم و اقتصاد برق و زیرساخت‌های آن را اصلاح کنیم، بحران مدیریت خواهد شد. ما باید همان سال ۱۳۹۷ که خاموشی‌ها به سبب خشکسالی رقم خورد، به فکر امروز می‌افتادیم. اما درد بزرگ این است که این مسأله دستخوش تبلیغات خارجی و مخالفان شده و علاوه بر ضعف روحی جامعه، ارج کار فضای مدیریت و مهندسی کشور نیز از میان رفته است. امیدوارم که دولت سیزدهم قدر تک‌تک لحظه‌ها را برای رفع بحران بداند.»

خاموشی‌ها از دیروز کاهش یافت
مدیرکل دفتر مدیریت مصرف شرکت مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق از کاهش یافتن میزان خاموشی‌ها از دیروز خبر داد.
«عبدالامیر یاقوتی» در گفت‌وگویی اعلام کرد: تلاش جدی صورت گرفته تا علاوه بر مدیریت خاموشی‌ها، زمان آن نیز کاهش یافته و دست کم یک‌بار در روز باشد.وی ادامه داد: وضعیت نیروگاه‌های تأمین برق بزودی بهبود خواهد یافت که این موضوع کمک خواهد کرد زمان خاموشی‌ها کمتر شود.مدیرکل مدیریت مصرف شرکت توانیر خاطرنشان کرد: تلاش شده خاموشی‌های خارج از برنامه هم که ناشی از بروز حوادث غیرقابل پیش‌بینی در شبکه است، کاهش یابد.یاقوتی گفت: علاوه بر این، مردم با اعمال مدیریت مصرف حتی با خاموش کردن یک لامپ در کاهش خاموشی‌ها اثر گذارند.

وی ادامه داد: اعمال روش‌های ساده مدیریت مصرف مانند همین خاموش کردن یک لامپ اضافه، کمک بسیار شایانی به تأمین برق می‌کند.
مدیرکل دفتر مدیریت مصرف توانیر افزود: تلاش شده جداول اعلامی خاموشی‌ها به طور صد درصدی اعمال شده و خاموشی خارج از این جداول نباشد، اما برخی حوادث خارج از پیش‌بینی و حتی یک تغییر کوچک در بار شبکه، این نوع خاموشی را اجتناب‌ناپذیر می‌کند.

وضعیت: اضطراری!
تمام تأسیسات صنعت برق کشور این روزها با حداکثر ظرفیت در مدار تولید هستند و فشار بسیار زیادی روی شبکه و نیروگاه‌ها و کارکنان این صنعت است. وضعیت آنقدر اضطراری است که روز گذشته وزیر نیرو نیز با لغو مراسمی شخصاً به بررسی و رصد وضعیت شبکه برق پرداخت و جلسه اضطراری ستاد مدیریت برق کشور با حضور او تشکیل شد. رئیس جمهوری هم به معاون اول برای حل معضل قطع برق مأموریت ویژه داد.در همین شرایط، سخنگوی صنعت برق از افزایش حوادث در شبکه برق به‌دلیل اوج‌گیری مصرف خبر داد و گفت که این حوادث باعث به هم خوردن روال تعریف شده در جداول خاموشی‌ها می‌شود. در این شرایط تمام تأسیسات صنعت برق شامل نیروگاه‌ها، خطوط انتقال و شبکه‌های توزیع به‌صورت پرفشار در حال استفاده است که باعث افزایش حوادث در شبکه می‌شود.مصطفی رجبی مشهدی با عذرخواهی از مردم به خاطر خاموشی‌ها عنوان کرد: براساس پیش‌بینی‌های هواشناسی تا حدود یک هفته آینده نیز شاهد تداوم گرما در کشور هستیم. به طور قطع مدیریت مصرف توسط مشترکان خانگی بسیار مؤثر است؛ بویژه در وسایل سرمایشی که باعث افزایش شدید مصرف می‌شود، در صورتی که کولرهای گازی روی دمای ۲۵ درجه تنظیم و از دور کند کولرهای آبی استفاده شود، شاهد بهبود شرایط خواهیم بود.