دستاوردهای تحریم را حفظ کنیم

ما در برابر زحمت‌هایی که قبول کرده ایم، به دستاوردهایی هم در زمینه‌های مختلف رسیده ایم. در مورد آثار تحریم می‌توان به عملکرد دولت اول و دوم دکتر روحانی اشاره کرد. در دوره اول که تحریم‌ها در سال ۹۴ لغو شد، شاهد رشد اقتصادی دو رقمی، تورم تک رقمی، افزایش صادرات، بازگشت فعالان اقتصادی به بازارهای جهانی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و رونق اقتصادی بودیم. ولی در دور دوم ریاست جمهوری روحانی که تحریم‌های ظالمانه علیه ایران آغاز شد، شاهد افزایش نقدینگی، تورم ۴۰ درصدی، رشد منفی اقتصادی، کاهش صادرات و کاهش اشتغال در کشور بودیم و هستیم. با وجود چنین اتفاق‌هایی هیچ کس از تحریم استقبال نمی‌کند. اما ما نباید تجربه دفعه گذشته (قبل از برجام) را تکرار کنیم. در آن برهه همه تجربیاتی که در دوران تحریم، راه‌های دور زدن تحریم، یا مقاومت در برابر تحریم داشتیم براحتی کنار گذاشتیم و فکر کردیم با امضای توافق برجام یک عضو عادی جامعه جهانی شدیم و دیگر تحریم نخواهیم شد.

در حالی که می‌دانیم برجام یک توافق و آن توافق با حزب دموکرات بود. این توافق در مجلس سنا امریکا تصویب نشد و به همین دلیل ترامپ توانست با یک فرمان از توافق خارج شود و اروپایی‌ها هم نتوانستند در مقابل امریکا بایستند و همه قول‌هایی که داده بودند، به خاطر فشار‌های امریکا بی‌نتیجه ماند.
در دوران مذاکرات امریکایی‌ها، اروپایی می‌گفتند که ما مثل اعداد صفر هستیم که وقتی امریکا جلوی ما قرار می‌گیرد، ما معنا پیدا می‌کنیم و عملاً اروپایی‌ها نشان دادند واقعاً صفر هستند. اروپایی‌ها در برابر قدرت نظامی، تسلیحاتی و اقتصادی امریکا هیچ قدرتی ندارند و حتی نمی‌توانند مقاومت کنند. اقتصاد اروپا با اینکه اقتصاد بخش خصوصی است اما اختیار و قدرت ندارد که اگر هم علاقه داشته باشد بخش خصوصی خود را تشویق به همکاری با ایران کند عملاً شرکت‌های اروپایی به دلیل منافع اقتصادی که از بازار امریکا دارند، از دستورات دولت خود تبعیت نمی‌کنند.

از طرف دیگر ما می‌دانیم که ایران قدرت عمده منطقه‌ای است لذا همه حرکات ما در منطقه چالش برانگیز می‌شود. حتی اگر ایران هم نرمال و عادی زندگی کند، باز هم برای دشمنان و برای کشورهای غربی، عربی و صهیونیست قابل قبول نیست و انتظار دارند که ما هیچ حرکتی در جهت افزایش قدرت دفاعی، حمایت از مرزهایمان، افزایش عمق استراتژی کشور انجام ندهیم. زمانی که وضعیت اقتصادی ایران بهبود یافت و توانستیم در کشورهای عراق و افغانستان با هدف جلوگیری از ایجاد بحران در کشورمان اقدام کنیم، دشمنان ما بسیار نگران بودند که مبادا قدرت ایران افزایش پیدا کند. برای تأمین امنیت کشور و جلوگیری از بحران آفرینی در مرزهای ما حضور در مرزهای همجوار ضروری است. لذا این تجربیات نشان می‌دهد که اگر این بار امریکا به برجام برگردد، نباید دلخوش به همکاری غربی‌ها باشیم و تا آنجا که می‌شود دستاوردهایی را که از تحریم به دست آمده است حفظ کنیم.
ما در چند زمینه طی این سال‌ها (قبل از تحریم‌های ظالمانه) به شرکت‌های خارجی وابسته بودیم، این شرکت‌ها پیمانکاری و فنی و مهندسی بوده است. ما در انجام پروژه‌های بزرگ فنی و مهندسی و پیمانکاری در کشور توانایی نداشتیم و نه تنها در اجرا بلکه در طراحی پایه کاملاً وابسته بودیم. در جریان تحریم دوره‌های قبل ما مجبور شدیم که تعدادی از فازهای توسعه‌ای پروژه‌های بزرگ پارس جنوبی را برای اولین بار توسط شرکت‌های پیمانکار ایرانی اجرایی کنیم. اگر چه هزینه و مدت زمان اجرای آن طولانی شد، ولی حداقل به این توانایی رسیدیم که امکان انجام پروژه‌های بزرگ را داریم و نیازی به پیمانکاران خارجی نداریم.

این امر یکی از دستاوردهای تحریم است چرا که ما به خودمان جرأت و جسارت دادیم و همچنین به شرکت‌های داخلی اعتماد کردیم. شرکت‌های داخلی با توجه به تجارب قبلی و با آزمون و خطا توانستند پروژه‌های بزرگ نفتی، سازه‌های شهری، سدسازی و سایر پروژه‌ها را انجام دهند.
در حال حاضر توان صادراتی ما در بخش فنی و مهندسی بالغ بر ۳۰ الی ۴۰ میلیارد دلار در سال است. لذا در صورت لغو تحریم‌ها در آینده، باید تمام سعی و تلاش خود را داشته باشیم تا به توانایی به دست آمده ضربه‌ای وارد نشود. عرصه دیگری که تحریم باعث شد تا بتوانیم کارهای خوبی انجام دهیم حوزه دانش بنیان‌ها است. در این بخش فعالیت‌های منحصر به فردی انجام شده به گونه‌ای که فاصله علمی ما با جهان بسیار کم شده است. مورد بعدی که وابستگی ما به خارج زیاد بود خطوط تولید و تجهیزات صنعتی بود. بدین جهت موفق شدیم پروژه‌های فولادی، ریل قطار، لوله‌های حفاری و توربین‌های گاز را با سخت‌ترین شرایط تحریمی تولید کنیم.

اما تحریم بر برخی از بخش‌ها تأثیر منفی زیادی گذاشت. یکی از بخش‌هایی که نتوانستیم برای آن کاری انجام دهیم و به تعریف مشترکی برسیم، همکاری با بانک‌های دنیا بود. از آنجا که سیستم مناسب جایگزین نشد تبادلات پولی و مالی به شدت سخت شد و نظام بانکی ایران عقب افتاد. در حوزه «های‌تک» هم خیلی نتوانستیم حرکت کنیم که چه بسا خیلی از کشورها نتوانستند در این بخش به خودکفایی برسند. از این رو در تولید قطعات حساس خودرو هم خودکفایی به دست نیامد. از این رو در همکاری‌های جدید بایستی نقاط ضعف موجود را تقویت کنیم و از فرصت احتمالی به سمت همکاری‌های مشترک برویم.

*عضو اتاق بازرگانی ایران

منبع: ایران