اولویت سرمایه‌گذاری در معادن عمیق

با وجود این عقب ماندگی ایران جزو چند کشور معدنی دنیا است و این نشان می‌دهد که کشورمان به جهت منابع معدنی ذخایر بسیار خوبی دارد. از سویی داشتن منابع گازی فرصتی برای ما رقم زده است که بتوانیم به سمت فرآوری محصولات معدنی برویم و از هرگونه خام فروشی جلوگیری کنیم.

کشور استرالیا به جهت منابع معدنی ذخایر بالایی دارد ولی از آنجا که این کشور انرژی ارزان قیمت ندارد، بیشتر صادرکننده مواد معدنی خام است. این در صورتی است که ایران می‌تواند با توجه به‌ گازی که در اختیار دارد گام‌های خوبی را در بخش صنایع بر دارد. به‌عنوان مثال بیش از ۳ میلیارد تن مواد ذغال سنگ کشف شده داریم که می‌توان با بهره‌برداری از آن به دستاوردهای خوبی دست یافت. این در حالی است که خیلی از کشورها چنین بهره‌مندی خدادای را ندارند. از سویی ایران با داشتن ۶۸ نوع ماده معدنی می‌تواند نقش اساسی در حوزه معدن و صنایع معدنی در دنیا ایفا کند.

با توجه به توضیحات ارائه شده و جایگاه بالای ایران در حوزه معدن ضرورت دارد که به این بخش بیش‌از گذشته توجه شود، طی چند سال گذشته (از سال‌های ۹۲ تاکنون) با سرمایه‌گذاری که در حوزه فولاد و مس صورت گرفت، از جایگاه پانزدهم به جایگاه هشتم رسیدیم. بدین جهت با سرمایه‌گذاری صحیح می‌توان به پیشرفت‌های خوبی در صنایع معدنی دست پیدا کنیم. همچنین با حمایت از اتمام پروژه‌های نیمه تمام و پروژه‌های جدید که برای کامل کردن زنجیره تولید فولاد صورت گرفته، شاهد این هستیم که صادرات در این حوزه استراتژیک رقم خورد.

اگر بررسی صورت گیرد، سال ۹۱ ما به‌عنوان یکی از واردکنندگان عظیم فولادی بودیم در صورتی که اکنون بیش از ۵ میلیارد دلار در زنجیره فولاد صادرات داریم. این نشان می‌دهد که حوزه معدن و صنایع معدنی یک حوزه‌ای است که باید به آن بیش از گذشته توجه کرد. با این اوصاف تأکید می‌کنم که در بخش معدن نیاز به اکتشاف داریم. از حدود ۸۰ سال پیش اکتشاف معدنی آغاز شده است این در حالی است که ما معدنی در کشور داریم که قدمت آن به هزاران سال پیش برمی‌گردد.

از این‌رو در حوزه شناسایی معادن اولین اقدامی که باید انجام داد استفاده از ژئوفیزیک هوایی و نقشه‌های ماهواره‌ای است. باید بپذیریم که در این بخش عقب ماندگی داریم. سازمان زمین‌شناسی نتوانسته وظایف خود را بخوبی انجام دهد که این امر به‌دلیل نداشتن بودجه و دولتی بودن صرف آن است.
نکته دیگر این است که با توجه به بررسی‌های صورت گرفته طی چند سال اخیر، معادن بزرگ روی زمین مانند معادنی مثل گل گهر، انگوران، سنگان و چادرملو وجود ندارد؛ معادن بیشتر متوسط یا کوچک‌تر هستند که ذخایر آنها کمتر است. بدیهی است در این رابطه ضرورت دارد که دولت حمایت ویژه‌ای داشته باشد و بودجه‌ای را تخصیص دهد تا به عمق زمین رفت و معادن عمقی را فعال کرد.

نکته بعدی این است که ایران دسترسی به آبهای خلیج فارس تا دریای عمان دارد و با کشورهای افغانستان و آسیای میانه می‌تواند همکاری‌های مشترک داشته باشد به گونه‌ای که می‌توانیم با استفاده از مزیت گاز، معادن کشورهای همسایه را فعال و تولید مشترک را تعریف کنیم. با این تفاسیر باید به چند نکته توجه کرد، اول اینکه حضور بخش خصوصی در معادن کوچک و متوسط صدردصد است و در معادن بزرگ، دولت سهم بسیار کمی دارد و بیشتر خصولتی‌ها در معادن فعال هستند لذا باید جهت‌گیری به گونه‌ای شود که بخش خصوصی بیشتر درگیر شود.

از سویی دیگر تأکید می‌کنیم سرمایه‌گذاری در معادن عمیق ضرورت دارد. برای تحقق چنین امری باید از تکنولوژی دنیا استفاده کرد؛ علم و دانش ایران از این لحاظ کم است و نیاز به تجربه و تخصص شرکت‌های خارجی داریم. موضوع دیگر این است که بایستی در زنجیره فولاد، مس، روی، سرب و سایر مواد معدنی تا محصول نهایی حرکت کرد. در این میان بحث محیط زیست و مسائل اجتماعی هم اهمیت بسزایی دارد. بدین جهت می‌توان تیم ویژه‌ای از سوی استان‌ها ایجاد کرد تا همراهی‌های لازم صورت گیرد و البته رعایت کامل مسائل زیست محیطی باید در اولویت باشد.

همچنین دولت و مجلس بایستی از تصویب و ابلاغ بخشنامه‌ها و مقررات مکرر در همه حوزه‌های صنعت جلوگیری کنند. ظرف دو سال گذشته به خاطر شرایطی که به جهت تحریم داشته‌ایم، تصممیات موردی اتخاذ شده که فعالان اقتصادی را با مشکلات متعددی مواجه کرده است. در نهایت باید گفت معدن و صنایع معدنی جایگاه ویژه‌ای دارند با حمایت ویژه می‌توان شاهد جهش در این حوزه بود.

*مدیرعامل سابق سازمان توسعه و نوسازی معادن ایران

منبع: ایران