حذف صفر دغدغه مردم نیست

به‌گزارش شهروند، «برای ما بی‌پول‌ها هیچ فرقی نمی‌کند پنج تا صفر از پول‌مان‌ کم شود یا چهار تا صفر اضافه»؛ رحمان ابروهایش را در هم می‌کشد و بساط پهن‌شده‌اش در آن‌سوی خیابان را نشان می‌دهد: «از ساعت ١٢ ظهر تا حالا (٣ بعدازظهر) فقط ٧٠‌هزار تومان فروش کرده‌ام. در این گرما باید روزی سه تا آب معدنی بخرم و یک چیزی هم برای ناهار بخورم. با پولی که می‌ماند، نمی‌توانم خرج روزانه خانواده چهارنفره‌ام را تأمین کنم. حالا برای من چه فرقی می‌کند ٧٠‌هزار تومان را بگویم ٧٠ تومان؟ مگر این‌طوری هزینه‌هایم کمتر می‌شود؟» رحمان در نزدیکی ایستگاه متروی صادقیه تهران، بساط فروش ظروف مسی دارد. صدایش کمی خش دارد اما آن‌قدر جان دارد که به گوش راننده تاکسی‌ها برسد: «وقتی تورم همین‌جور دارد بالا می‌رود، چه فرقی می‌کند چندتا صفر از پول حذف شود؟» احمد ٥٢ساله زیر سایه درخت نشسته و منتظر مسافر است. چند‌سال پیش که دولت ترکیه اقدام به حذف صفر از پول ملی کرد، احمد به این کشور سفر کرده بود: «کسی درست به ما نگفته اگر صفر حذف شود، چه اتفاق خاصی می‌افتد؛ آن‌طور که من در ترکیه دیدم، یک مدت کوتاهی قیمت‌ها را پایین می‌آورد اما دوباره وضع مثل سابق می‌شود، چون علت گرانی از بین نرفته و دولت همچنان در بیشتر بازارها حضور دارد.» برای «بی‌پول‌ها» چندان اهمیت ندارد که قرار است چه اتفاقی برای صفرهای روی اسکناس‌ها بیفتد اما برخی فروشنده‌ها که حساب و کتاب‌شان با ارقام درشت‌تر است، نظر دیگری دارند. در چند قدمی احمد، یک مغازه فروش لوازم آرایشی است. صاحب آن پسری جوان است که صدایش از پشت دخل می‌آید: «روزی صدنفر از ما می‌پرسند این قیمت‌ها به ریال است یا به تومان؟ اگر صفرها حذف شود، از این سردرگمی خارج می‌شویم.» ماجرای حذف چهارصفر از پول ملی سر دراز دارد. دیروز سخنگوی شورای نگهبان اعلام کرد لایحه مجلس در این خصوص به دلیل برخی ابهامات رد شده است؛ تلاش بانک مرکزی و مجلس برای عملی‌کردن این لایحه و مخالفت شورای نگهبان درحالی است که بررسی‌های «شهروند» از کسبه‌های مختلف در تهران نشان می‌دهد جای نظر مردم، در این کشاکش خالی است.

رندشدن قیمت‌ها رو به بالا
سوپرمارکت سعید پرمشتری است؛ خودش ماسک زده و پشت دخل ایستاده. در هفته‌های گذشته، ماجرای حذف چهار صفر از پول ملی را دنبال کرده است اما فکر می‌کند اگر این سیاست عملی شود، احتمالا قیمت برخی کالاها افزایش پیدا می‌کند: «طی یک‌ماه اخیر برخی از برندهای مشهور بستنی، قیمت تعدادی از تولیدات‌شان را حدود ٤٠‌درصد گران‌تر کرده‌اند؛ مثلا بستنی ٥‌هزار تومانی‌شده ٧‌هزار تومان. وقتی می‌پرسی چرا؟ می‌گویند مجوز گرفته‌ایم. حالا از کجا و چطور نمی‌دانیم.» سعید کارت عابربانک مشتری را روی دستگاه پوز می‌کشد و مبلغ را می‌زند؛ فعلا همه معاملات به ریال است: «اگر ریال به تومان تبدیل شود، رقم‌ها کوچک‌تر می‌شوند. آن‌وقت شرکت‌های بزرگ در نبود نظارت کافی، راحت‌تر می‌توانند قیمت‌هایشان را بالا ببرند چون این اعداد برایشان چیزی نیست؛ درحالی‌ که برای مردم فرق می‌کند.»

تأکید بانک مرکزی بر اجرای سیاست حذف چهار صفر از پول ملی بیشتر به برگرداندن ارزش پول ملی، کاهش فاصله آن با پول‌های خارجی و کم‌کردن هزینه چاپ و امحای اسکناس مربوط می‌شود اما مخالفان می‌گویند این اقدام درحال حاضر ضرورت ندارد. بهاءالدین حسینی‌‌هاشمی، اقتصاددان بانکی معتقد است حذف صفر مزیت‌های زیادی دارد اما فعلا به دلیل فقدان ثبات در اقتصاد ایران، ضرورت ندارد و دنبال‌کردن آن ممکن است به افزایش تورم دامن بزند: «برای حذف صفر، شرایطی نیاز است که الان در اقتصاد ایران وجود ندارد؛ مثلا نباید حداقل برای یک‌سال، تورم لجام‌گسیخته وجود داشته باشد و رونق و تعادل به اقتصاد برگشته باشد؛ این درحالی است که اکنون تورم بالای ٤٠‌درصد است و تحریم‌ها نیز همچنان ادامه دارد. دولت هم با کسری بودجه درگیر است که باعث می‌شود هر‌سال بین نیم تا یک صفر برگردد؛ بنابراین حذف چهار صفر از پول ملی اکنون هیچ ضرورتی ندارد و ممکن است به افزایش تورم هم منجر شود. این احتمال نیز وجود دارد که برخی شرکت‌های بزرگ، قیمت‌هایشان را افزایش دهند، چون مبالغ در ظاهر کوچک شده است. حتی اگر این اتفاق هم نیفتد، ممکن است شرکت‌ها دیگر تمایلی به پایین‌آوردن قیمت تولیدات‌شان نداشته باشند.»

بیم برگشتن دوباره صفرها
آفتاب داغ روی آسفالت خیابان پهن شده است. احمد راننده تاکسی است؛ در پیاده‌رو نشسته و منتظر مسافر است: «برای من که درآمد آنچنانی ندارم، فرقی نمی‌کند چند تا صفر کم شود. مشکل این است که دولت در بازارهای مختلف حضور دارد؛ مسکن، دلار، خودرو و.... وقتی این‌طوری باشد، تصمیمات مختلفی گرفته می‌شود که معمولا فایده‌ای به حال مردم ندارد. ضمن اینکه تا حالا کسی نیامده درست به من بگوید اگر چهار صفر از پول حذف شود، چه فایده‌ای برای من و خانواده‌ام دارد؟ یا اینکه چه تأثیری بر قیمت‌ها یا هزینه‌ها می‌گذارد؟» دولتی‌بودن اقتصاد ایران چالشی است که در سال‌های اخیر برای رفع آن برنامه‌هایی به اجرا درآمده است که یکی از آنها واگذاری شرکت‌ها به بخش خصوصی است؛ اما چون این بخش قدرت کافی ندارد و حمایت‌ها نیز آن‎طور که کارآفرینان می‌گویند به اندازه نیست، عملا واگذاری ناقص مانده است. حسینی‌هاشمی هم بر لزوم تقویت بخش خصوصی تأکید دارد: «نباید فراموش کنیم حذف چهار صفر حتما به معنای ارزان‌شدن قیمت‌ها نیست. در حال حاضر این نگرانی وجود دارد که با اجرای سیاست حذف صفرها تورم بیشتر رشد کند و صفرها دوباره برگردد. چون باعث کاهش بیشتر قدرت خرید مردم می‌شود. حذف صفر از پول ملی باید در یک اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد شکل بگیرد؛ نه در اقتصادی که بخش‌های مختلفش در انحصار دولت است.»

دغدغه واقعی یا غیرواقعی
«به جای این کارها گرانی را کاهش دهند یا برای جوان‌ها کار پیدا کنند.» داود فست‌فودی دارد و خبرهای مربوط به حذف چهار صفر از پول ملی را کم و بیش شنیده اما اهمیت آنچنانی برایش ندارد: «چه سودی به حال من دارد؟ درآمدم آن‌قدر نیست که بخواهم به این چیزها فکر کنم.» در چند قدمی فست فودی، یک میوه‌فروشی هست. صاحب آن در پشت کوهی از گوجه سبز و توت‌فرنگی و پلاستیک‌های نارنجی پنهان شده است: «شاید با حذف صفر، ارزانی بشود. حالا یک‌بار امتحان کنند ببینیم چطور می‌شود.» مشتری تعجب می‌کند و ادامه حرفش را می‌گیرد: «همه چیز گران‌تر می‌شود؛ ارزانی کجا بود؟ چون قیمت‌ها کمتر می‌شود، همه فکر می‌کنند ارزشش پایین‌تر آمده برای همین راحت‌تر گران می‌کنند.» بهاءالدین حسینی‌هاشمی هم معتقد است که حذف صفر دغدغه مردم نیست و آنها بیشتر به فکر کاهش گرانی و اشتغال‌زایی هستند: «دولت باید در شرایط ثبات اقتصادی دست به حذف چهار صفر بزند؛ این کار حتما لازم است اما وقتی اقتصاد به تعادل رسیده باشد.»

حذف صفرها نیازمند ثبات است
لوازم آرایشی در رنگ‌های مختلف پشت ویترین شیشه‌ای چیده شده‌‌اند. چند نفر در مغازه کار می‌کنند؛ یک نفر روی چهارپایه ایستاده و مشغول چیدن وسایل در قفسه‌هاست. پسری جوان تی دست گرفته و دیگری پشت دخل ایستاده؛ او موافق حذف صفر است: «روزی صد نفر از ما می‌پرسند قیمت‌های شما به ریال است یا به تومان؟ اگر صفر‌ها حذف شود، حساب و کتاب ما راحت‌تر می‌شود و از سردرگمی درمی‌آییم. البته به نظر من فرقی در قیمت‌ها نمی‌کند؛ نه گران می‌شود نه ارزان، فقط در ظاهر کوچک می‌شود و کار ما را در حساب و کتاب راحت‌تر می‌کند.» سادگی در انجام معاملات مالی یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی است که در کنار کاهش هزینه‌های چاپ پول از راه حذف چهار صفر اتفاق می‌افتد؛ حسینی‌هاشمی هم بر این موضوع تأکید دارد اما یک شرط می‌گذارد: «حجم پول الان زیاد است و محاسبات را خیلی سخت کرده. وقتی صفرها حذف شود، این محاسبات ساده‌تر می‌شود. همچنین هزینه‌های چاپ اسکناس هم کاهش پیدا می‌کند. استفاده از مسکوکات هم که در حال حاضر عملا کارایی ندارند و ارزش ذاتی‌شان بیشتر از ارزش رقمی‌شان شده است، دوباره رونق می‌گیرد. با همه اینها حذف صفر باید زمانی اتفاق بیفتد که تورم بالا نباشد و اقتصاد به ثباتی نسبی رسیده باشد. این شرایط در حال حاضر در اقتصاد ایران وجود ندارد.» داود که در حال چیدن لوازم آرایشی در قفسه‌هاست، صدای سعید را از پشت دخل می‌شنود و ادامه حرف را می‌گیرد: «گران‌شدن قیمت‌ها آن‌قدرها به این چیزها ربط ندارد. هر کسی عشقش بکشد، گران می‌فروشد و هر کسی هم عشقش نکشد، ارزان.»