انحصار خودرو با واردات شکسته می شود

به‌گزارش ایران، قرار بود این شورا بر اساس سیاست‌های کلی اصل ۴۴ حرکت کند تا ریسک سرمایه‌گذاری بخش خصوصی به حداقل برسد. اما از آن سال تاکنون شورای رقابت با نام خودرو شناخته شده و نگاه‌های مردمی و حتی خیلی از فعالان اقتصادی این است که این شورا برای قیمت‌گذاری خودرو ایجاد شده است؛ اما برای این شورا وظایفی ترسیم شده که خودرو یکی از آنها است. اینکه شورای رقابت تا چه حد در اجرای وظایف خود موفق بوده را از ابراهیم بهادرانی، عضو شورای رقابت پرسیدیم که با حکم رئیس جمهوری در این شورا است. در ادامه گفت‌و‌گوی «ایران» با وی می‌آید.

آیا وظیفه شورای رقابت تعیین قیمت خودرو و انحصارزدایی از این بخش است یا اینکه در سایر حوزه‌ها هم ورود می‌کنید؟
به‌نظر اینجانب وظایف شورای رقابت منحصر به خودرو و تعیین قیمت آن نیست. هر موردی که جنبه انحصار داشته باشد، چه انحصار خریدار و چه انحصار فروشنده، شورای رقابت موظف است در آن مورد دخالت کند و برای آن دستورالعمل بدهد. موارد متعددی وجود دارد که شورای رقابت می‌تواند در آن بخش ورود کند و نظر بدهد. از جمله این موارد می‌توان به تبانی بین فروشنده و تولیدکننده اشاره کرد. اگر طرفین در قرارداد و توافقی بخواهند قیمت‌ها را بالا نگه دارند، شورای رقابت می‌بایست موضوع را بررسی کند. هرگونه دخالت مستقیم، غیرمستقیم و حتی تبعیض‌آمیز در بازار از سوی این شورا قابل پیگیری است. فراتر از این موضوع احتکار و ممانعت از فروش با هدف اثرگذاری روی قیمت هم از دیگر مواردی است که شورای رقابت می‌تواند در آن وارد شود. از دیگر مواردی که قانون برای شورای رقابت تعیین کرده، مبارزه با هرگونه قیمت‌گذاری تهاجمی است. برخی از مجموعه‌ها قیمت تمام شده کالا را بسیار پایین اعلام می‌کنند به‌گونه‌ای که هیچ تولیدکننده‌ای نتواند با آن رقابت کند. در این مورد شورا می‌تواند ورود کند. عرضه کالا و خدمات غیراستاندارد هم از مقوله‌هایی است که شورا می‌تواند در آن دخالت کند. در تمام این موارد و موارد بسیار دیگری که در مواد ۴۴ الی ۴۹ اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی ذکر شده است مشمول می‌شود، پس هدف، مبارزه با ایجاد انحصار است. بدین جهت شورای رقابت تنها مسئول قیمت‌گذاری خودرو نیست و در خیلی از موارد می‌تواند ورود کند.

به‌نظر می‌رسد به خاطر تحریم و مشکلاتی که کشور با آن درگیر است موارد عنوان شده بیشتر در فضای اقتصادی کشور نمایان شده است، شورای رقابت در کدام موارد یاد شده بیشترین ورود را داشته است؟
موضوعاتی که به شورای رقابت می‌آید، بر اساس اولویت مورد بررسی قرار می‌گیرد، اما بخش خودرو، به خاطر اثرگذاری بالای آن بر نرخ تورم، شورای رقابت با اولویت موضوع را بررسی کرد و آن را به سرانجام رساند. سایر شکایت‌ها هم بر اساس اولویت مورد بررسی و کار کارشناسی قرار می‌گیرد و بعد از آن تصمیم گیری‌ها اعلام می‌شود، ولی باید گفت وقتی کشوری با تحریم مواجه می‌شود مشکلات آن هم بیشتر خواهد شد و موارد بیشتری به ارزیابی شورای رقابت نیاز دارد.

در این مدت شکایت‌ها زیاد شده است؟
آمار دقیقی ندارم، ولی قطعاً وقتی فضا از رقابت خارج می‌شود، تعداد شاکیان بیشتر خواهد شد.

برای برون‌رفت از چنین چالش‌هایی چه توصیه‌ای دارید؟
به‌نظر اینجانب بایست چالش‌هایی را که بر اثر تحریم به وجود می‌آید برطرف کرد، نظیر کمک به رفع مشکلات فضای کسب و کار و رفع فساد از کشور که زمینه ایجاد تخصیص بهینه و افزایش بهره‌وری را به وجود آورد می‌تواند در این شرایط کمک شایانی به بخش تولید کند.

ما دو نوع انحصار داریم، یک نوع انحصار طبیعی و دیگری انحصار قانونی است؛ در بخش انحصار قانونی که سهم دولت در آن بیشتر است اکنون وضعیت چگونه است و شورای رقابت چه کارهایی برای انحصارزدایی انجام داده است؟
انحصار به عرضه و تقاضا برمی‌گردد، وقتی عرضه و تقاضا هماهنگ و تعداد بنگاه‌های تولیدی زیاد باشد، مجموعه‌ها در یک فضای رقابتی، فعالیت تولیدی انجام می‌دهند، دراین صورت انحصار در اقتصاد وجود ندارد. در حال حاضر با قاطعیت می‌توان تأکید کرد که بیشترین بخش اقتصاد ایران در فضای رقابتی فعالیت می‌کنند.
تنها تولید تعداد کمی از کالاها، حالت انحصاری دارد. در بین کالاهای انحصاری نیز بخشی از کالاها دارای اثر کمتری بر سبد هزینه خانوارهستند. بنابراین مصرف‌کنندگان حساسیت کمتری روی آنها دارند و بخشی نیز اثر بیشتری بر تورم دارد که بالطبع مصرف‌کنندگان حساسیت بیشتری بر افزایش قیمت آنها دارند. بنابراین شورای رقابت نیز اولویت رسیدگی را به اینگونه کالاها می‌دهد نظیر فولاد، خودرو و... و اجازه نمی‌دهد حق مردم و سایر بخش‌های مصرف‌کننده نادیده گرفته شود. وقتی در کالایی انحصار نیست مانند فرش ماشینی، موکت، سیمان و... دیگر نیازی به حضور شورای رقابت در آن نیست.

در بخش ارز هم شورای رقابت می‌تواند ورود کند؟ برخی از فعالان اقتصادی بر این باور هستند که قیمت‌گذاری ارز انحصاری است و در این بخش شورای رقابت بایستی اظهارنظر کند. آیا در شورای رقابت چنین موضوعی مطرح شده است؟
در مسأله ارز بانک مرکزی در حوزه ارز به‌صورت مستقیم دخالت دارد و جزء وظایف بانک مرکزی است که مسأله ارز را پیگیری کند ولی اگر از این فضا خارج شویم و ارز بدون متولی باشد، شورای رقابت می‌تواند در تعیین قیمت ارز ورود کند.
چرا تاکنون شورای رقابت در بخش معدن وارد نشده است؟ برخی از معادن توسط خصولتی‌ها اداره می‌شوند و آنها تعیین‌کننده قیمت‌ها هستند. به نظر می‌رسد در این حوزه نیاز است که شورای رقابت ورود کند. آیا چنین برنامه‌ای دارید؟
در سنگ معدن و سایر موارد مرتبط، بحث و سخن وجود دارد ولی تا به امروز شکایتی در این زمینه نشده است. بخش خصوصی اعتقاد دارد که معادن دست دولت است و در واگذاری‌ها از توان خصولتی‌ها بهره می‌برد. سازمان خصوصی‌سازی متولی است و رئیس شورای رقابت به‌عنوان عضو در ستاد واگذاری است که موضوعات رقابتی را رصد کند. اما اینکه ما بگوییم دولت می‌تواند مجموعه‌ای واگذار کند یا نه، خارج از شرح وظایف شورای رقابت است. معمولاً در واگذاری‌ها از طریق رئیس شورا که عضو ستاد واگذاری است مطالب مربوط به شورا پیگیری می‌شود.

در مورد واگذاری‌های جدید ایدرو و ایمیدرو شورای رقابت چگونه عمل خواهد کرد؟
نظر اینجانب این است که مجموعه‌های اقتصادی به خصولتی‌ها واگذار نشود. بخش خصوصی واقعی باید وارد این حوزه شود. گرفتاری ما این است که هیچ جا منعی وجود ندارد که فعالیت‌ها به خصولتی‌ها واگذار نشود. در این مورد نیاز به اصلاح قانون داریم. اما در ماده ۴۷ قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی تأکید شده است که تملک سهام شرکت‌ها باید به گونه‌ای انجام شود که زمینه به وجود آمدن انحصار پدیدار نشود.

شورای رقابت به‌عنوان مطالبه عمومی نمی‌تواند درخواست بدهد؟
به‌عنوان مطالبه عمومی می‌تواند به مجلس که قانونگذار است، پیشنهادهای خود را مطرح کند.

در این بخش سابقه‌ای داشتید که پیگیری شده باشد؟
بله بوده است. تفسیرهای مختلفی از قوانین بوده است که به سمت اصلاح آنها رفته‌ایم.

حدود اختیارات شورای رقابت برای فعالیت در فضای موجود کشور کفایت می‌کند؟
اختیارات شورای رقابت کم نیست.

اما چرا از توان شورای رقابت استفاده نمی‌شود؟
شرایط اقتصادی برای پیاده‌سازی اهداف و وظایف شورای رقابت بسیار مهم است. از طرفی نیازمند عزم جدی مسئولان کشوری هستیم که مواردی که شورای رقابت تصمیم‌گیری می‌کند، مورد حمایت قرار گیرد. به‌عنوان مثال اگر در واگذاری به‌جای آنکه به بخش خصوصی واگذار شود به خصولتی‌ها فروخته شود در اینجا شورای رقابت نمی‌تواند کاری بکند و فقط می‌تواند اعتراض کند، اما از اختیاراتش نیست که جلو واگذاری‌ها را بگیرد. بنابراین مجموعه کشوری باید درست فعالیت کند که رقابت شکل بگیرد، این مجموعه می‌تواند از قانونگذار، دولت و سایر بخش‌ها باشد. در چنین شرایطی شورای رقابت عملکرد بهتری خواهد داشت.

ارزیابی شما از وضعیت فعلی شورای رقابت چیست؟ آیا این شورا به سمت تقویت در حال حرکت است یا اینکه تضعیف شده است؟
قطعاً شورای رقابت به‌ سمت تقویت حرکت می‌کند. این شورا در خیلی از بخش‌ها اثر می‌گذارد بسته به شرایط کشور، شورای رقابت هم فعالیت می‌کند. شورای رقابت فارغ از وضعیت کشور و شرایط به وجود آمده نیست. همه بخش‌ها باید روی ریل قرار گیرند تا شورای رقابت نیز با سرعت بیشتری حرکت کند.
وقتی شورای رقابت اعلام می‌کند که یک محصول و فعالیت صنعتی انحصاری است، فشارها به این شورا زیاد می‌شود، علت این موضوع چیست؟ مانند خودرو که بارها عنوان شده این محصول انحصاری نیست.
این‌گونه نیست که در مورد همه کالاها، محصولات و تولیداتی که شورای رقابت، انحصاری بودن آن را اعلام می‌کند، فشار بر شورا وارد شود. در مورد برخی از کالاهای تولیدی مصرف‌کنندگان آنها شاکی هستند و برخی دیگر را شورای رقابت خود روی آنها حساسیت دارد. اما در مورد خودرو همه به انحصاری بودن صنعت خودرو اذعان دارند. ما تنها دو تا سه شرکت خودروساز داریم و از سویی واردات در این حوزه نداریم، پس انحصاری بودن این صنعت درست است.

آیا این اتفاق افتاده که شورای رقابت به این جمع‌بندی برسد که خودرو را از فهرست محصولات انحصاری خارج کند؟
تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده است. عرضه خودرو کاملاً انحصاری است. هیچ کس نمی‌تواند بگوید که عرضه خودرو انحصاری نیست.

آیا ما کالای مشابه خودرو نداریم که واردات آن صورت نگیرد ولی در زمره انحصار قرار گیرد؟
بله داریم.

چرا آنها مشمول تعیین دستورالعمل نمی‌شوند؟
تا آنجایی که اطلاع دارم مشمول تعیین دستورالعمل و اقدام شده است؛ نظیر پتروشیمی، فولاد و... که شورای رقابت با تعیین دستورالعمل در این حوزه‌ها ورود کرده است.

دستورالعمل در کالاهای انحصاری فرق می‌کند؟
بخشی از دستورالعمل می‌تواند این باشد که فروش و قیمت‌گذاری کالا در بورس باشد. اول انحصار را تشخیص داده و سپس راهکارها بررسی می‌شود که با چه سازوکاری می‌توان از انحصار آن کالا کم کرد.

در صنعت خودرو راهی برای انحصارزدایی وجود ندارد؟
تا زمانی‌که واردات خودرو آزاد نشود، که در گرو ارز است، نمی‌توان گفت که از انحصار خارج می‌شود.

زمانی‌ که واردات خودرو اتفاق می‌افتاد چرا خودرو در لیست کالاهای انحصاری بود؟
آن زمان که واردات خودرو آزاد بود، در خودروهایی که امکان از بین بردن انحصار وجود داشت و مردم حساسیتی نداشتند، شورای رقابت ورود پیدا نمی‌کرد ولی بخشی از خودروها که واردات آن صورت نمی‌گرفت و این امر حساسیت مردمی داشت، شورای رقابت دستورالعمل قیمت‌گذاری ابلاغ می‌کرد.

راهکار و پیشنهادی دارید که شورای رقابت فعال‌تر شود؟
نگاه دولتمردان و سیاستگذاران به شورای رقابت باید کمک‌کننده باشد. شورای رقابت برای کمک به اقتصاد کشور تشکیل شده است و قصد این است که رقابت‌پذیری را در جامعه به‌صورت واقعی عملیاتی کنیم. لذا هرگونه ممانعت و کارشکنی در این بخش به رقابت‌پذیری صدمه وارد می‌کند. بدین جهت بهتر است که سایر بخش‌ها در کنار شورای رقابت قرار بگیرند و از سیاست‌هایی که این شورا اتخاذ می‌کند، حمایت کنند.‌