"چهارنای" نفس تازه‌ای در نی‌نوازی ایران
تهران (پانا) - "چهارنای" ساز ابداعی منصور زندی، نی‌نوازی از دیار هگمتانه است و در کتابی با همین نام به معرفی و چگونگی ساخت آن می‌پردازد، سازی که به اعتقاد بزرگان موسیقی ایران نوآورانه و نفس تازه‌ای در نی‌نوازی محسوب شده و پاسخگوی نیاز نوازندگان و آهنگسازان است.
به‌گزارش ایرنا، سی سال پیش هنگامی که برای اولین‌بار در یک ملودیکا دمیدم سعی کردم نغمه‌هایی را که در ذهن داشتم با آن بنوازم و تا اندازه‌ای هم موفق شدم.
صدای ملودیکا بسیار جذاب بود، چنان که خود را علاقه‌مند به موسیقی پنداشتم و با شنیدن صدای سازهای مختلف نی را مناسب حال خود دانسته و اقدام به تهیه آن کردم به امید آن که حداقل نغمه هایی را که با ملودیکا نواخته‌ام با نی بنوازم.
گرچه تلاش زیادی کردم ولی ممکن نشد و این سوال برایم پیش آمد که چرا نواختن نغمه‌هایی که با سازهای دیگر به سهولت انجام می‌شود با نی بسیار دشوار و در بیشتر موارد دلچسب نیست؟
برای یافتن پاسخ تحقیقات زیادی انجام دادم و دریافتم از سازهایی که به‌صورت صنعتی تولید می‌شوند می‌توان نت‌هایی صحیح و کاملا ژوست اخذ کرد.
سازهایی مانند سنتور، تار و سه تار باید قبل از نوازندگی توسط استادی کوک شوند و پرده‌ها نیز تنطیم گردند؛ اما نی نواز هنگام نوازندگی می‌بایست نت‌های ژوست (لغت ژوست ریشه فرانسوی دارد و ارتعاشهای بوجود آمده نُتی بوسیله ساز و یا حنجره انسان چنانچه منطبق با فرکانس آن نت باشند را صدای ژوست گویند) و صحیح را به مدد گوش حساس و نفس مرتب اخذ کند.
در نی برای نواختن یک اُکتاو باید از ترکیب صدای اوج و غیث استفاده کرد؛ چون الگوی نی مرسوم در صدای اوج و بم فاقد نت "فا" است و همچنین برای اخذ بیشتر نیم پرده‌ها و سه چهارم پرده‌ها که از ارکان موسیقی‌اند باید از نصف تا سه چهارم سوراخ‌های نی استفاده کردکه نیاز به تکنیک‌های پیشرفته دارد.
گرچه بعضی نمی‌خواهند این نقایص را بپذیرند اما این نقایص در مقایسه با سازهای دیگر مانند تار و سه تار مشهود است و نوازندگان نی با تحمل رنج بسیار و فراگیری تکنیک‌های دشوار و وقتگیر سعی در برطرف کردن این نقص نموده‌اند، اما کماکان این نقص و کاستی وجود دارد.
همچنین پژوهش‌های استاد محمدرضا درویشی در سال‌های اخیر نشان داد موسیقی قدیم ایران چنان که در کتاب‌ها ثبت است بسیار غنی‌تر از اکنون بوده است و با احیا و اجرای بخشی از این آثار نیاز به بازنگری در ساختمان بعضی از سازها بیش از پیش آشکار شد.
لذا در کسوت نوازنده نی در گروه " آکیسا" برای نواختن آثار منسوب به عبدالقادر مراغی، الگویی را طراحی کرده و در تمرینات این گروه مقدورات این الگو را آزمودم.
دوستان و نوازندگان در این گروه، سونوریته آن را با طراوت توصیف کردند و سپس در اجرای زنده خانه هنرمندان و در حضور پژوهشگر ارجمند محمدرضا درویشی و بعضی از نوازندگان گروه عبدالقادر مراغی و میهمانانی از ترکیه با آن نوازندگی کردم که رضایت بخش بود.
همین امر باعث شد تا با دل گرمی بیشتر سازهای بادی جهان را از قدیمی‌ترین نمونه‌های موجود در موزه‌ها و نقش بسته در سینه کتیبه‌ها و دیواره غارها تا کُرنای مفرغی عصر هخامنشی موجود در موزه تخت جمشید و سرنا و کرناهایی که اکنون موجود است تا سازهای بادی گروه آیروفن، شامل بادی‌های چوبی و برنجی چون فلوت، کلارینت، ترومپ و ساکسیفون، همه و همه را بررسی کنم.
مطالبی که خواندید بخشی از کتاب "چهارنای" است.
چهارنای ساز ابداعی منصور زندی است که در مرداد سال ۱۳۹۴ به ثبت رسید و در طبقه بین‌المللی G۱۰G۱۰B قرار گرفت.
منصور زندی هنرمندی زاده تویسرکان که زندگی اش با نی عجین است زیرا با نی می‌نویسد با نی می‌سازد و نی می‌نوازد و اکنون به تدریس و پژوهش درباره سازهای بادی به‌ویژه نی هفت بند اشتغال دارد.
مقالاتی هم به قلم زندی با موضوع نی و نی نوازی در نشریات مختلف به چاپ رسیده و در حین همین پژوهش‌ها موفق به ابداع سیستم ارتقای نی هفت بند به نام "چهارنای" شد.
کتابی با همین نام درباره این ساز به رشته تحریر درآمده که توسط حوزه هنری همدان در ۱۱۰۰ نسخه چاپ شد.
علاقه‌مندان می‌توانند برای یادگیری شیوه نواختن چهارنای علاوه‌بر کتاب از آهنگ‌هایی که زندی در قالب لوح فشره ضمیمه این اثر شده استفاده کنند.
محمد موسوی استاد ارشد نی نوازی ایران در یاداشتی که صفحات نخست این کتاب را آراسته می‌گوید:
نزدیک به دویست سال است که نی هفت بند با الگویی ثابت در ایران نواخته می‌شود و اینک آقای منصور زندی با عشق و علاقه بسیار و تلاش فراوان سیستمی را با رعایت سنتها و تکنیک‌های اجرایی و اصول ساخت نی طراحی کرده که در آن وسعت صدای بم از شش نت به دوازده نت تغییر یافته است.
ساخته اون با نام چهارنای کاملا نوآورانه و دارای تازگی است و کاربرد آن پاسخگوی موسیقی ایرانی و نیاز نوازندگان نی و آهنگسازان است.
ارسال دیدگاه