وقتی گاز مایع خانگی سر از خیابان در می‌آورد
سوختگیری لب جاده
تهران (پانا) - «راننده‌ام و بهخاطر کارم زیاد از ماشین استفاده می‌کنم. سال نود بود که ماشینم را از کارخانه تحویل گرفتم، دوگانه سوز بود و مخزن CNG (گاز طبیعی فشرده) فابریک داشت. اما همیشه مجبور بودم در صف‌های طولانی گاز CNG بمانم. تابستان‌ها هم در مسیرهای سربالایی واقعاً کولر ماشینم کم می‌آورد؛ مدام تعمیرگاه بودم. مجبور شدم که مخزن سی ان جی ماشینم را باز کنم و ال پی جی (گاز مایع) ببندم.
به‌گزارش ایران، بنزین که لیتری هزار تومان بود، بیشتر تو باکم بنزین می‌زدم، اما وقتی که سهمیه‌بندی و گران شد، دوباره مصرف الپیجی ماشینم بالا رفت. الان مشکلی ندارم اما خیلی موقع سوختگیری خطرناک است و هربار می‌ترسم که کسی اطراف ماشینم سیگار روشن کند و تمام زندگی‌ام دود شود و به هوا برود.»
مهدی کنار خیابان ماشینش را پارک کرده و منتظر است که یک دلال به‌صورت غیرقانونی برایش الپیجی بزند. اینها را با نگرانی به زبان می‌آورد. او تنها نیست؛ خیلی‌ها را می‌بینم که آمده‌اند تا الپیجی بزنند.
سراسر خیابان و بسیاری از تعمیرگاه‌های مسیر همگی الپیجی برای فروش دارند. سوختی که باید برای گرمایش و پخت و پز خانه‌های فاقد شبکه گاز عرضه می‌شود، اما الان بیشتر سوخت خودروها شده است. این داستان فقط در تهران نیست، بلکه در کل کشور حتی در سیستان و بلوچستان سیلزده نیز همین وضعیت است. چند روز قبل هم از زبان وزیر نفت شنیدم که از روزی که بنزین گران شده، دیگر صادرات الپیجی انجام نمی‌شود و افزایش مصارف بهخاطر خودروهاست، چراکه بسیاری از خودروها به‌دلیل کمتر بودن قیمت الپیجی نسبت به بنزین مصرف‌کننده الپیجی شده‌اند. اما واقعاً مشکل کجاست؟ کدام نهاد باید تجدیدنظر یا ممانعت کند؟ آیا استفاده از این سوخت در حمل‌ونقل کار درستی است؟
۱۵ درصد افزایش مصرف الپیجی
برای بررسی میزان افزایش تقاضا سراغ «کرامت ویس کرمی»، مدیر تأمین و توزیع شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران رفتم. ویس کرمی می‌گوید که ۱۵ درصد و حتی در برخی از روزها ۲۰ درصد میزان تأمین الپیجی بیشتر از سال قبل شده است؛ در حالی‌که با افزایش ضریب نفوذ گاز در شهرها و روستاها باید امسال میزان تقاضا برای الپیجی یا همان کپسول‌های گاز کمتر می‌شد.
عرضه بیش از ۶ هزار تن الپیجی در هر روز
مدیر تأمین و توزیع شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران از تأمین ۱۸۰ هزار تن الپیجی در دو ماه اخیر خبر می‌دهد، یعنی روزانه بیش از ۶ هزار تن الپیجی به ۴۲ مرکز توزیع این سوخت تحویل داده می‌شود، تا به مصرف خانه‌ها و صنوف بدون شبکه گاز برسد. اما بخشی از آن به‌صورت عرضه خارج از شبکه به‌مصرف خودروها می‌رسد. ویس کرمی می‌گوید که بهخاطر این رشد مصرف مجاز و غیرمجاز، هرچه تولید می‌شود، به شرکت‌های توزیع تحویل داده می‌شود و صادرات متوقف شده است. اما بهخاطر تأمین نیاز خانه‌ها و صنوف نمی‌توان عرضه را در داخل کم کرد و الان در پیک مصرف داخلی الپیجی قرار داریم.
الپیجی چند؟
به‌‌گفته مدیر تأمین و توزیع شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران هر سیلندر ۱۱ کیلویی الپیجی حدود ۷۸۰۰ تومان عرضه می‌شود. در حالی‌که با این پول حدود ۵ لیتر بنزین سهمیه‌ای و کمتر از ۳ لیتر بنزین آزاد می‌توان زد. همین موضوع باعث شده که برخی به‌فکر استفاده غیراستاندارد و غیرمجاز از این سوخت بیفتند و خطرات آن را به جان بخرند.
چرا الپیجی سوخت مجاز خودروها نشد؟
مدیر تأمین و توزیع شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران از مصرف‌کنندگان می‌خواهد که سیانجی را جایگزین الپیجی کنند تا خطری جان و مال آنها را تهدید نکند؛ چراکه استفاده غیرمجاز این سوخت و به‌صورت غیراستاندارد، مشکل‌زاست.
او می‌گوید که شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران تأمین‌کننده است و در این مسأله که چرا توسعه الپیجی به‌جای سیانجی در ناوگان حمل‌ونقل مورد هدف قرار نگرفت، نقشی ندارد. اما برخی از کارشناسان معتقدند که به‌جای سیانجی باید الپیجی سوخت جایگزین بنزین می‌شد و از ابتدا مسیر را غلط رفته‌ایم.
غلامحسین حسن‌تاش، کارشناس انرژی یکی از کسانی است که چنین نظری دارد. حسن‌تاش می‌گوید: «سیانجی یک زیرساخت سوخت‌رسانی جداگانه و مستقل می‌خواهد. سیلندرهای سیانجی بسیار سنگین است و وزن ماشین و در نتیجه میزان مصرف سوخت را بالا می‌برد. ضمن اینکه اتومبیل سیانجی سوز باید دوسوخته باشد. یعنی هم بنزین در باک داشته باشد و هم سیانجی در سیلندر که هر جا گاز جواب نداد از بنزین استفاده کند. سیانجی سازگاری کاملی با موتورهای درون‌سوز نداشته و شتاب و سرعت مطلوبی ندارد و به‌همین دلیل استهلاک اتومبیل‌های سیانجی سوز بالاست. شاید به این دلایل است که استقبال از سیانجی آن‌طور که انتظار می‌رود نیست. اگر الپیجی (گازمایع) از ابتدا توسعه داده می‌شد خیلی بهتر بود.»
اما برخی از کارشناسان نیز به بر این باورند که «در سیلندر گاز مایع، سوخت در فاز مایع است و در صورت انتقال آن به‌داخل موتور، باتوجه به تغییر فاز به بیش از ۲۰۰ برابر حجم گاز مایع تبدیل شده و می‌تواند بسرعت فضای داخل موتور را پر کرده و مخلوط قابل انفجاری را تشکیل دهد که با ایجاد جرقه توسط دینام یا هر یک از وسایل برقی داخل موتور موجب بروز انفجار شدید شود. خودروهای حامل چنین سوختی در صورت کوچکترین تصادفی، به‌دلیل قابل مهار نبودن کامل سیلندر می‌تواند فاجعه به بار آورد. زیرا احتمال پاره شدن شیلنگ و بروز حادثه‌های دلخراش در آنها بسیار زیاد است.»
با در نظر گرفتن هر دو دیدگاه، سیاست کشور تاکنون این چنین تعریف شده که سوخت جایگزین بنزین و کم‌آلاینده برای خودروها، سیانجی باشد و مشخص نیست که الپیجی هم به‌صورت قانونی به سوخت مصرفی خودروها اضافه شود یا خیر.
مراکزی که غیرقانونی است
فروش غیرقانونی الپیجی برای خودروها خیلی علنی شده است. نه فقط مغازه‌ها و دلالان کنار خیابان بلکه برای آن مراکزی هم در نظر گرفته‌اند. مشخص نیست که مسئول آن کدام نهاد نظارتی است، اما از سازمان استاندارد تا وزارت صمت باید وارد عمل شوند و اگر قرار است گازسوزی خودروها از سیانجی تأمین شود، نظارت جدی‌تری بر مصرف الپیجی داشته باشند.
آخرین وضعیت مصرف سیانجی
اما بعد از گران شدن بنزین، فقط مصرف الپیجی بالا نرفت، بلکه تقاضا برای سیانجی نیز بیشتر شد، به‌طوری که حسن قلیپور، مدیر طرح CNG شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی می‌گوید: «براساس آخرین آمار، در آذر ماه ۲۴.۳ میلیون مترمکعب در هر روز سیانجی مصرف شد. این رقم ۲۵ درصد بیشتر از متوسط سال گذشته بود.» او ادامه می‌دهد: «این افزایش ۵ میلیون مترمکعبی در هر روز مربوط به ماه آذر است و احتمالاً در دی و بهمن بیشتر نیز خواهد شد.»
مدیر طرح CNG شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی به نقل از آمار وزارت صمت می‌گوید: «بیش از ۲۶۰ هزار مراجعه‌کننده به‌دنبال استفاده از سوخت سیانجی و دوگانه‌سوز کردن خودروهای خود در مراکز مجاز هستند.» او با توصیه بر اینکه مصرف‌کنندگان غیرقانونی الپیجی نیز هرچه سریع‌تر اقدام به استفاده مجاز از سیانجی کنند، تأکید می‌کند: «سیانجی نیز مانند الپیجی ارزان است اما مهم‌ترین تفاوت آنها امنیتی است که سیانجی دارد. لازم است که در این زمینه با متخلفان برخورد جدی‌تری شود.» قلیپور ادامه می‌دهد: «با وجود آنکه اولویت تأمین گاز در کشور با بخش خانگی، تجاری و خدماتی مانند بیمارستان‌هاست اما با افزایش مصرف گاز در کشور، عرضه سیانجی کم نشده و کاملاً در دسترس است.»
مدیر طرح CNG شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی می‌گوید: «پیش‌بینی این است که با این ظرفیت به مصرف ۳۰ میلیون مترمکعب در روز برسیم.»
در حال‌حاضر میزان مصرف بنزین حدود ۲۰ میلیون لیتر در روز کمتر از روزهای قبل از سهمیه‌بندی بنزین است و یکی از دلایل این کاهش مصرف روی آوردن مردم به گاز به‌جای بنزین است. براساس آخرین آمار قابل استناد، میانگین مصرف روزانه بنزین در کشور به ۷۵ میلیون لیتر رسیده است.
موتورسیکلت‌های سیانجی سوز در راه‌اند
علاوه‌بر وسایل حمل‌و‌نقلی مانند خودروها و وانت‌بارها، قرار است که بزودی موتورسیکلت‌ها نیز دوگانه‌سوز شوند. پایلوت آن هم در حال اجراست و قلیپور درباره‌اش می‌گوید: «تاکنون در ایران موتورسیکلت‌ها سیانجی سوز نبوده است؛ اما در حال طراحی جایگاه‌های سیانجی کوچک هستیم که امکان سوختگیری سریع با گاز برای موتورسیکلت‌ها فراهم شود.»
او توضیح می‌دهد که بزودی آغاز فعالیت موتورسیکلت‌ها سیانجی سوز با ۱۰۰ هزار دستگاه شروع می‌شود و به‌مرور افزایش می‌یابد.
باتوجه به قوانین و مصوبه‌های موجود و خطراتی که استفاده از آن دارد، بعید است که الپیجی به سوخت قانونی وسایل حمل‌ونقل عمومی تبدل شود. از این‌رو، استفاده از سوخت «الپیجی» در خودروها منطبق بر هیچ‌گونه استانداردی نیست و نصب و راه‌اندازی هرگونه سیستم گازسوز الپیجی در خودروها هم غیرقانونی و خطرناک است. اینها را مهدی، یعنی همان که ماشینش را با استفاده از سیلندرهای گاز مایع که به‌صورت دستی سوختگیری می‌کرد، نیز خیلی از این مسائل را می‌دانست. اما انگار تا دخالت ارگان‌های نظارتی وجود نداشته باشد یا متخلف حادثه‌ای را از نزدیک ندیده باشد، دست از کار خود برنمی‌دارد.
موافقان و مخالفان ال پی‌جی چه می‌گویند؟
ای کاش در فضای رقابتی سالم طرفداران هر دو نوع گاز الپیجی و سیانجی بتوانند از هر دو نوع مصرف کنند.
ماشینم دوگانه‌سوز بود، ابتدا LPG بود و بعداً CNG سوزش کردم. ای کاش الان هم مثل قبل از الپیجی استفاده می‌کردم.
من خودم CNG و LPG داشتم و کاملاً به مسائل استفاده از هر دو واقفم. LPG هم با صرفه‌تر است و هم برای ماشین بهتر است. با الپیجی روی پراید حدود ۹۰۰ کیلومتر می‌روم و ۱۴ هزار تومان هزینه می‌کنم. به‌خطرات احتمالی‌اش می‌ارزد.
روی ماشینم الپیجی بستم. خوب کار می‌کند ولی خیلی موقع سوختگیری خطرناک است. همیشه نگرانم. باید خیلی مواظب بود.
استفاده مداوم از سیانجی روی سوپاپ‌ها و سیلندر ماشینم تأثیر مخرب داشته و بدم نمی‌آید الپیجی مصرف کنم.
من هم ماشین گازسوز الپیجی داشتم، هم سیانجی سوز. با الپیجی یکبار هم سر سیلندر ماشین خراب نشد ولی با سیانجی هر چند ماه واشر سر سیلندر ماشین خراب می‌شود.
کپسول سیانجی سنگین‌تر از الپیجی است و هزینه گازسوز کردن خودروی الپیجی به‌طور تقریبی نصف سیانجی است.
تولید گاز LPG محدود است و کفاف نیاز حمل‌ونقل را نمی‌دهد ولی CNG به این صورت نیست.
یکی از بستگان ما هنگام سوختگیری دچارسانحه شد. حاضر نیستم که جان خودم را برای چند هزار تومان به‌‌خطر بیندازم.
من‌که ماشینم مخزن سیانجی سوز کارخانه‌ای دارد و خیلی راضی هستم. قدرت موتورش هم در حالت گاز و بنزین زیاد فرقی نمی‌کند.
بیشتر از ۵ سال است که ماشینم سیانجی مصرف می‌کند ولی تا حالا هیچ عیبی برای ماشین پیش نیامده است.
ماشینم را الپیجی سوز کردم اما مشکلات زیادی دارم. بوی بد گاز مایع آزاردهنده است. مخصوصاً اگر شیشه ماشین پایین باشد. جایگاه مناسبی برای این موارد تعبیه نشده عملاً وقت‌گیر و خیلی از زمان‌ها تعطیل است. اگر کپسول نیمه‌پر باشد و بخواهید پر کنید، باید پول کامل را پرداخت کنید. با کپسول به‌قدری دردسر دارد که آدم از خیر گاز زدن می‌گذرد و منصرف می‌شود. قیمت گاز مایع به نسبت از گاز خشک گرانتر است. در فصل زمستان ماشین دچار کندی می‌شود، چرا که گاز بسیار سرد است و تا گرم شود، طول می‌کشد. ماشین مجهز به گاز مایع در هنگام فروش دوگانه حساب نمی‌شود و به‌سختی باید خریدار را قانع کرد.
ارسال دیدگاه