چشمان منتظر درختان بلوط به همت بلند بومیان و مسئولان
اهواز (پانا) - درخت بلوط که همراه و همپای دیرین زاگرس‌نشینان بوده و هست، همچون مادری دلسوز و فداکار برای تمام انسان‌ها و گونه‌های جانوری اطراف خود است اما این روزها حال درختان بلوط زاگرس، خوش نیست و چشمان منتظر این درختان بر دستان مردم و مسئولان است تا همت و فکر چاره‌ای کنند.
بلوط، نقش بسیار مهمی در زندگی گذشته زاگرس‌نشینان تا امروز داشته است. اقتدار درختان بلوط در دل کوه‌های مقاوم زاگرس، گویای پیوند ناگسستنی این درخت و زاگرس است. درخت بلوط، نماد مقاومت منطقه زاگرس‌نشین است و مردم بومی، استقامت و بردباری در روزهای سخت را از همین درختان به یادگار دارند.
درختان بلوط که همراه و همپای دیرین زاگرس‌نشینان بودند و هستند، همچون مادری دلسوز و فداکار برای تمام انسان ها و گونه های جانوری اطراف خود است. پهنهٔ رویشی زاگرس شامل رشته‌کوه‌های زاگرس، وسیع‌ترین و اصلی‌ترین رویشگاه گونه‌های مختلف بلوط در ایران بوده و به همین دلیل این منطقه از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است.
درخت بلوط به عنوان یکی از پوشش های گیاهی و درختان مهم منطقه زاگرس می باشد همچنین این درخت از پوشش های مهم گیاهی استان خوزستان هم به شمار می رود .
صمد کیانی، فعال محیط زیست دزپارت استان خوزستان است که به گفته خودش، نهال بلوطی با ویژگی های خاص تولید کرده به خبرنگار پانا گفت: «این نهال ها در مقایسه با نهال های بلوط دیگر رشد ۵ برابری دارند به همین نسبت هم سن بلوغ آن ها کاهش یافته و از ۵۰ سال به ۱۰ سال رسیده است.»
کیانی افزود: «درسال اول تولید این نهال های خاص، حدود ۴هزار نهال بلوط تولید و با همکاری محیط زیست استان ، دانش آموزان ، دوستداران محیط زیست و عموم مردم آن ها را در عرصه کاشتیم.»
وی با بیان اینکه این نهال های بلوط با روش و فناوری های طبیعی تولید شده اند اظهار داشت : «درختان بلوط که نسبت به تنش های محیطی مقاوم هستند و ریشه های آن ها تا عمق ۶ متر نفوذ می‌کند و باعث جلوگیری فرسایش خاک می شوند و به احیای جنگل های زاگرس که چندین سال است بر اثر خشکسالی و بیماری های قارچی نابود شده اند کمک شایانی می‌کند و نهایتا یک اکوسیستم ایجاد می‌کند که محیط زیست را احیا و باعث برگشت گونه های جانوری منطقه می شود.»
نقش مشکلات معیشتی در قطع درختان بلوط
کیانی افزود: «از دلایل قطعی درختان و تبدیل آن ها به زغال توسط مردم محلی، به وضع معیشت، اشتغال و درآمد خانواده ها اشاره کرد. یکی دیگر از دلایل قطعی درختان بلوط توسط مردم بومی و دیگر اقشار ناآگاهی و عدم اطلاع آن ها از ارزش زیستی یک درخت بلوط است . این درختان هم از لحاظ مادی و هم از لحاظ علمی و پزشکی در چرخه طبیعت نقش موثری دارند.»
این فعال محیط زیستی یادآور شد: «در کنار زیبایی خیره کننده درختان بلوط در طبیعت، مردم محلی از میوه این درخت تغذیه می کنند همچنین از رنگ دانه های درخت بلوط برای رنگرزی استفاده می شود. از سویی دیگر پژوهش های اخیر نشانگر آنست که از برگ این درخت ارزشمند می توان برای تولید باتری های سازگار با محیط زیست استفاده کرد.»
وی در بخشی دیگر از سخنان خود درخصوص اجرای طرح صیانت از جنگل های زاگرس، گفت: «در سال ۱۳۹۷ اداره منابع طبیعی خوزستان برای حفاظت از ۵هزار هکتار از محیط کشت این درختان اقدام به بکارگیری ۳۰ نفر در منطقه دهدز با عنوان جنگل‌بان کرد. از این نیروها برای محافظت از درختان ، اطلاع رسانی به عشایر و دادن علوفه برای استفاده دام های مردم بومی منطقه و جلوگیری از چرای بی رویه دام ها در منطقه استفاده می کردند.»
به گفته کیانی، در راستای فرهنگ سازی ، توسعه و کشت درختان بلوط، نهال های تولید شده در اختیار دانش آموزان، علاقه مندان محیط زیست و مردم بومی قرار می گیرد تا در ارتفاعات، عرصه های طبیعی و به صورت پراکنده این نهال ها کشت شوند .
قسمت‌های مختلف بلوط شامل تنه، برگ، میوه و پوست آن از دیرباز مورد استفاده قرار گرفته است که مهمترین مصارف شامل استفاده خوراکی از میوه بلوط، رنگرزی، استفاده برای آتش و تهیه زغال و مصرف دارویی هستند .
محمدرضا جرفی، معاون فنی منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان در گفت و گو با خبرنگار پانا گفت : «جنگل‌های زاگرس با گستردگی در ۹ استان کشور با ۶ میلیون هکتار مساحت، ۴۰ درصد جنگل‌های ایران را تشکیل می‌دهند که حدود ۷۰ درصد تیپ گونه‌های جنگلی زاگرس را بلوط‌ها شامل می‌شوند.»
وی با تاکید بر اینکه هر هکتار جنگل سالانه ۲.۵ تن اکسیژن تولید می کند گفت: «جنگل‌های زاگرس قابلیت تامین ۴۰ درصد آب کشور را دارد.»
جرفی افزود: «در بین ۹ استان واقع در ناحیه رویشی زاگرس، استان‌های فارس، لرستان و خوزستان مقام‌های اول تا سوم را از نظر وسعت رویشگاه‌های جنگلی و درختی دارا می‌باشند.»
اقدامات منابع طبیعی برای حفظ درختان زاگرس
جرفی از جمله مهمترین اقدامات منابع طبیعی را استخدام نیروهای گشت و مراقبت به نام قرق بان دانست و اظهار کرد: «فرهنگسازی افراد بومی منطقه , دامداران، عموم مردم و ... حتی می‌تواند از استخدام قرق بان هم مهمتر باشد پس اولویت اول ما باید فرهنگسازی باشد.»
به گفته جرفی از اقدامات منابع طبیعی در راستای فرهنگ سازی در جهت جلوگیری از قطع و حفظ درختان می‌توان به برگزاری کلاس های مختلف برای دانش آموزان، دامداران، جوامع محلی و قرق بان ها ، پویش های نهال کاری ، سمینار ها و همایش ها برای مسئولین و حفاظت از ذخیره‌گاه ها و همچنین بحث غنی سازی جنگل ها با کاشت بذر اشاره کرد .
این مسئول منابع طبیعی یادآور شد : »اگر در طرح‌های منابع‌طبیعی مشارکت مردم دیده شود، این مسئله سبب توانمندی‌سازی جوامع محلی و حفظ طبیعت می‌شود.»
تلاش برای احیای درختان بلوط در زاگرس
یعقوب تکابی، عضو گروه خودجوش مردمی در حوزه محیط زیست به خبرنگار پانا گفت: «هدف از کاشت نهال های بلوط در ارتفاعات اطراف منطقه ، احیای درختان قسمت هایی است که پوشش گیاهی ها آن ها از بین رفته است.»
وی افزود : «در این گروه خودجوش مردمی که توسط شهروندان دوست دار محیط زیست تشکیل شده است همه اقشار از پیر تا جوان ، دانش آموز تا بازاری دیده می شود و همه با حس مسئولیت پذیری در برابر محیط زیست پای کار می آیند.»
اما حال این روز های درختان بلوط خوش نیست و نفس های مهربانشان به شماره افتاده است و مهمان های ناخوانده ی زیادی تیشه به ریشه این نهاده های پاک و بخشنده هجوم آورده و آرام و بی صدا ، سترگشان را خالی کرده اند .
اگر می‌خواهیم از این میراث گرانقدر حفاظت کنیم و آن را برای باز مانده ها به جا بگذاریم ، تقویت معیشت مردم بومی و فرهنگ سازی برای حفظ و جلوگیری از قطع درختان بلوط لازم است ،همچنین تمام سازمان های مردم نهاد ، دوستداران محیط زیست ، سازمان حفاظت محیط زیست و اداره منابع طبیعی باید دست همکاری به هم دهند تا بار دیگر به احیای جنگل های زاگرس کمک کنند.
ارسال دیدگاه