موسیقی نیشابور با بیش از دوازده قرن قدمت

کارشناس موسیقی ونویسنده کتاب خنیاگران کوچه باغ های نیشابور گفت: یکی از این بزرگان "راتبه نیشابوری " است (259-305هـ.ق) که شاعر، موسیقیدان، خواننده و بربط نواز چیره دست و صاحب سبکی در دوران طاهریان بوده است پس از آن میتوان از حکیم عمرخیام نیشابوری فیلسوف، منجم، ریاضی دان، شاعر و نظریه پرداز موسیقی (اوخر قرن پنجم واوایل قرن ششم) نام بردکه او در رساله ی موسیقی اش بنام شرح المشکل من کتاب الموسیقی شرح کاملی بر کتاب موسیقی اقلیدس نوشته است این حکیم نیشابوری در این رساله بیست و یک ذوالاربع ( دانگ)های موسیقی معمول در عصر خود را با نسبت های ریاضی معین کرده است وبه عبارتی ضمن ذکر انواع ذوالاربع ها(دانگ ها)ی موسیقی عصر خود فواصل بین نتهای آن رابا اعداد معرفی و همچنین درباره تاثیر هر کدام با کلماتی از قبیل خوش آهنگ،قوی وزیبا وبالاخره ناخوش آهنگ نظر خود را ارائه کرده است.

مجتبی روزبه افزود:یکی دیگر از بزرگان عرصه ی موسیقی نیشابور، عجب الزمان محمدبن محمود نیشابوری، دانشمند و موسیقیدان قرن 6 هجری قمری می باشد، که نخستین رساله ی موسیقی را به زبان فارسی نگاشته است. او برای موسیقی جایگاه ویژه ای قائل بود و در رساله اش گفته: «موسیقی علمی شریف است» وی در این رساله به سنت ها و دانش موسیقایی شفاهی و علمی خراسان قرن پنجم و ششم پرداخته و در فصل سوم آن میگوید: «... و پرده ی راست، شاه همه ی پرده هاست و همه از وی گرفته شده است. مخالف راست از بالای او گرفته اند و آن پرده را «پرده ی نیشابوره» گویند و پرده ی نگارین.»

وی خاطرنشان کرد:رساله ی موسیقی نیشابور سندی است کهن از هنر موسیقی و بیانگر صاحب سبک بودن نیشابوریان که از دیگر جلوه های این شهر معناپرور و عرفان خیز، موسیقی خانقاهی و عارفانه است که می توان ردپای آن را در حکایات شیخ ابوسعیدابوالخیر و سلطان العارفین- ابراهیم ادهم مروزی- یافت. مولانا نیز عطار را در همین دیار یافت و از این دست فراوانند که در تاریخ عرفا و تذکره ها از آنها یاد شده است.

وی یادآورشد:در این سرزمین، موسیقی عاملی است که وجد و حالی درونی را برای درک ژرفای حقیقت فراهم آورده و نمونه های بارز آن حال و قال ها در تذکره الاولیای عطار به چشم می خوردکه یکی از کهن ترین آثار در زمینه ی سماع، «رساله در سماع » عبدالرحمن سلمی نیشابوری از قرن چهارم هجری است که در آن به تبیین نظری موسیقی از دیدگاه بزرگان دین و بررسی شرعی و عرفی آن پرداخته است واما باید اذعان داشت نیشابور کانون گونه ای موسیقی آیینی بوده که رگه هایی از آن در لابلای آواها و ملودی های کهن و بومی نیشابور یافت می شود.

کارشناس موسیقی ونویسنده کتاب خنیاگران کوچه باغ های نیشابورتصریح کرد: عطارنیشابوری نیز در فرازی از«مصیبت نامه» به مقامات و پرده هایی از موسیقی از جمله: عشاق، مخالف، مخالف راست، نهاوند، حسینی، سپاهان و عراق اشاره داشته است و تاج الواعظین مشهور به میرزا حسن نیشابوری موسیقی پرداز دیگری است که در دوره ی قاجاری؛ آوازخوان خوش صدا و ردیف دان بوده و در دوره ی قاجار، جزو بنام ترین ها بوده و سبک آوایی و آوازی وی سرمشق هنرمندان بسیاری گردید. اجرای شورانگیز، قدرت صدا و موقع شناسی هنری حاج تاج نیشابوری از خاطرات جاودان آواهای ایران است.