جشنواره دانایی و توانایی از نگاه استان ها

این روزها جای خالی ایده های خلاقانه برای آشتی نوجوانان با کتاب بیش از پیش به چشم می خورد. جنس جشنواره ای به نام «دانایی و توانایی» از همان ایده های خلاقانه است. نقطه عطف این خلاقیت آنجاست که جشنواره فرصتی فراهم کرده تا دانش آموز و نویسنده کتاب یکبار هم شده رودر روی هم و فارغ از قلم و کاغذ با هم گپ بزنند و از دغدغه های شان سخن بگویند.
عزیزالله مولایی، کارشناس مسئول فرهنگی اداره کل استان مازندران است که به همراه تیم منتخب دانش آموزی این استان به اردوگاه باهنر آمده اند تا در چهارمین دوره جشنواره دانایی و توانایی شرکت کنند.
مولایی که خود از اعضای کارگروه انتخاب کتاب جشنواره نیز هست، می گوید: این جشنواره یکی از مسابقاتی است که حتی در گذشته هم در لیست مسابقات فرهنگی و هنری بود ولی چندان جدی گرفته نمی شد و به نظر من مسابقه کتابخوانی دانایی و توانایی یکی از کاستی های اساسی وزارت آموزش و پرورش بود. ما کتابخانه و کتاب داشتیم اما هیچ برنامه متمرکزی برای اینکه بچه ها را با کتاب و کتابخوانی آشنا کنیم و به کتابخوانی ترغیب کنیم، بصورت ملی نداشتیم و اولین بار وزارت آموزش و پرورش دقیقا از سه سال پیش به فکر این افتاد که این همه اشتیاق در میان دانش آموزان را در قالب طرحی منسجم کند.
وی می افزاید: اگرچه بعضی از دوستان در استان ها و همچنین ما در استان مازندران طرحی اجرا می کردیم که دقیقا همین طرح بود اما طبیعتا آن برد ملی را نداشت و به یک جریان فرهنگی تبدیل نشده بود. ما در آموزش و پرورش اگر کاری انجام دهیم که تبدیل به جریان فرهنگی شود، مسلما بهتر است تا اینکه در گوشه ای از کشور کاری انجام دهیم.

مولایی از فوق العاده بودن ۴۰۰ دانش آموز شرکت کننده در جشنواره دانایی و توانایی سخن می گوید: این بچه هایی که امروز شما می بینید به چند دلیل بچه های فوق العاده ای هستند. در دنیایی که فضای مجازی و سرگرمی ها و وقت گذرانی های بیهوده بیداد می کند، این دانش آموز کتابی را انتخاب کرده و هزینه پرداخته و حاضر است در قالب یک جلسه منسجم و یکنواخت بنشیند و امتحانش را هم بدهد و این واقعا بینظیر است. این بچه ها در مرحله مدرسه توانایی خود را نشان داده اند و بعد در مرحله شهرستان وارد شده اند و آنجا به هر شیوه یا تحلیل کتاب یا کتبی بوده وهرمجموعه ای شیوه ای متناسب با استان خود در نظر گرفته است و دانش آموز در آن استان امتحان داده و موفق شده و اکنون به مرحله کشوری راه یافته است. پس اینها گزیدگان و بهترین های سطح کشور در حوزه کتاب و کتابخوانی هستند.
وی با اشاره به آداب معاشرت بچه های کتابخوان می گوید: رفتار این بچه ها با رفتار دانش آموزهای هم سن و سال شان به دلیل اینکه با کتاب همنشین هستند، کاملا متفاوت است. رفتاری منطقی و آرام کنترل شده و دقیقا توانایی ابراز وجود و ابراز تفکر شان رادارند. این درواقع آنچیزی است که خواندن به آنها می دهد. ما اگر بتوانیم هرسال تعداد این نوع دانش آموزان را افزایش دهیم کشور ما به سمت یک فرهیختگی پیش خواهد رفت.
مولایی با اشاره به موضوع تاثیرگذاری اقتصاد کتاب بر میزان مطالعه دانش آموزان می گوید: بخشی از موضوع کتابخوانی، اقتصاد کتاب است و بخشی از ماجرای خواندن را جیب دانش آموز تشکیل می دهد. ما به عنوان سیاستگذار و متولی این امر باید توانایی حل این معادله را داشته باشیم که چه کنیم تا کتابی در این جشنواره ها معرفی شود که هم بلحاظ محتوایی خوب باشد و در حوزه ذهن و سن و سال بچه ها باشد و هم ازآنسو اقتصاد دانش آموز توانایی خرید داشته باشد.
وی در ارتباط با موضوع اقتصاد نشر در این نوع جشنواره ها می گوید: این جشنواره دقیقا به کمک اقتصاد نشر می رود و البته این حداقل هست. ما به دنبال اقتصاد نشر در آموزش و پرورش نیستیم و اگرچه شاید برای ناشر مهم باشد و ما هم غیر مستقیم کمک می کنیم اما ما دنبال گندم هستیم و کسی که دنبال گندم باشد، لاجرم کاه هم بدست می آورد. ما به دنبال این هستیم که دانش آموزمان را کتابخوان کنیم و از آنطرف هم به نظر من آموزش و پرورش آنقدر پتانسیل عظیمی دارد که هرکجا دست بگذارد می تواند آبادانی ایجاد کند. ما باید در کنار ناشر باشیم و ناشر هم در کنار ما باشد. به دو دلیل زیرا مخاطبین بسیاری از کتابهایی که ناشرین بصورت انبوه تولید می کنند در آموزش و پرورش وجود دارد و از آنطرف ما هم به گونه ای ایجاب می کند در کنار ناشر باشیم زیرا تازه های کتاب دست ناشر است و اینجا کمک می کند هردو طرف به دنبال کار فاخر و تولید خوب برویم. بنظر می آید در چهارراهی هستیم که هم ناشر و هم آموزش و پرورش و هم مخاطب فعال با هم ملاقات می کنند و این ملاقات ارزشمند است وامیدوارم ادامه پیدا کند.

اما در میان انبوه حضور دانش آموزان در جشنواره دانایی و توانایی استان هایی بودند که روش های خلاقانه ای برای تشوی دانش آموزان شان به کتابخوانی برگزار کرده بودند. از جمله استان سمنان که با روش هایی فراتر از خواندن صرف کتاب مسابقه را برگزار کرده بود. مصطفی ثابتی راد، کارشناس مسئول فرهنگی اداره کل استان سمنان می گوید: بچه های استان سمنان اهل مطالعه هستند و معمولا اینگونه بخشنامه ها که به استان می آید با استقبال دانش آموزان روبرو می شود.اما ما از روش دیگری استفاده کردیم تا فقط موضوع خواندن کتاب نباشد و دانش آموزان در کنار اینکه عمیقا با مباحث کتاب آشنا می شوند از خواندن آن لذت هم ببرند.
او می افزاید: دانش آموزان بعد از مطالعه کتاب باید خلاصه را از طریق متن نوشته و فیلم یا تحلیل ارسال می کردند و در واقع بااین کار بچه ها بسیار عمیق تر کتاب را می خواند و از این طریق هم جذابیت کتابخوانی برای بچه ها بیشتر می شد.