به بهانه ۲۹ اسفند؛ روز سرنوشت ساز تاریخ صنعت نفت ایران

به گزارش ایسنا، ۱۱۰ سال از فوران نخستین چاه نفت در ایران و ۶۸ سال از ملی شدن صنعت نفت می‌گذرد. "ملی شدن صنعت نفت"، چهار واژه‌ای که وقتی کنار یکدیگر قرار می‌گیرند ناخودآگاه سرفرازی را در رگ‌هایمان تزریق می‌کنند، اما شاید کم‌تر کسی از مهم‌ترین هدف آن مطلع باشد. هدفی که بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان آن را کوتاه کردن دست انگلیسی‌ها از نفت ایران می‌داند. البته زنگنه بر این باور است که استقلال واقعی صنعت نفت از نظر مدیریت و اداره این صنعت بعد از انقلاب محقق شد. اما برخی می‌خواهند از ملی شدن برای انزوا استفاده کنند.

وزیر نفت همچنین در پاسخ به این سوال ایسنا که مهم‌ترین چالش صنعت نفت از زمان ملی شدن تاکنون چیست؟ پاسخ داد: مشکل بزرگ ما افزایش بازیافت نفت است. افزایش ضریب بازیافت که زنگنه طی چند سال گذشته مدام بر آن تاکید کرده و حتی چندی پیش اظهار امیدواری کرد این موضوع به یک خواست ملی بدل شود.

پیش‌بینی شده بود تا قبل از سال ۲۰۳۰، ظرفیت تولید نفت ایران تا ۴.۴ میلیون بشکه در روز رشد کند و تا سال ۲۰۴۰ در همان سطح باقی بماند، مشروط بر آنکه پروژه‌های افزایش ضریب بازیافت و استخراج نفت در آینده با موفقیت به اجرا در آیند.

صحبت از افزایش ضریب بازیافت با اینکه مدت‌هاست نقل محافل نفتی است اما همچنان دست یابی به آن یکی از چالش‌های صنعت نفت محسوب می‌شود. طبق آخرین آمار میزان ذخایر هیدروکربور مایع قابل استحصال باقیمانده کشور حدود ۱۵۷ میلیارد بشکه است که در صورت افزایش ۱۰ درصدی متوسط ضریب بازیافت نفت، بالغ بر ۷۰ میلیارد بشکه به حجم ذخایر قابل استحصال نفت افزوده می‌شود. این میزان با احتساب بهای کنونی هر بشکه نفت، معادل سه هزار و ۵۰۰ میلیارد دلار ارزش دارد.

طبق آخرین آمار اعلام شده میزان ضریب بازیافت مخازن نفتی ایران به طور میانگین ۲۷ تا ۲۸ درصد است. میانگین ضریب بازیافت زیر ۳۰ درصد به این معنی است که که اگر حدود ۷۰۰ میلیارد بشکه نفت در اختیار داشته باشیم، تنها حدود ۲۰۰ میلیارد بشکه آن قابل استحصال است.

در این میان ذخیره نفت درجای میدان‌های مشترک غرب کارون حدود ۶۷ میلیارد بشکه است که افزایش تولید ناشی از یک درصد افزایش ضریب بازیافت ۶۷۰ میلیون بشکه و درآمد ملی ناشی از افزایش یک درصد ضریب بازیافت ۳۳.۵ میلیارد دلار خواهد بود.

باید توجه داشت در بحث ضریب بازیافت، بحث چند تریلیون دلار ثروت ملی مطرح است. عربستان سعودی ۵۰ درصد ضریب بازیافت دارد، یعنی از هر ۱۰۰ بشکه نفتی که کشف می‌کند می‌تواند ۵۰ بشکه را تولید و تبدیل به ثروت ملی کند، در حالی که این میزان در ایران ۲۳ تا ۲۵ درصد است یعنی از هر ۱۰۰ بشکه می‌توانیم به طور متوسط ۲۵ بشکه تولید کنیم و در واقع تولید ما نصف تولید عربستان سعودی است و اگر امروز به اندازه عربستان سعودی از تکنولوژی استفاده می‌کردیم تولید ما خیلی بیشتر از تولید فعلی بود.

کارشناسان بر این باورند که اگر ضریب بازیافت‌مان بالاتر بود با این نفت قابل استحصالی که کشف شده است می‌توانستیم ۱۵۰ میلیارد بشکه نفت بیشتر تولید کنیم. این ۱۵۰ میلیارد بشکه همان نفتی است که در این شرایط زیر زمین می‌ماند و به آن دسترسی نخواهیم داشت. ۱۵۰ میلیارد بشکه با نرخ ۱۰۰ دلار حدود ۱۵ هزار میلیارد دلار یا ۱۵ تریلیون دلار است که از دست می‌دهیم.

این موضوع در قراردادهای جدید نفتی (IPC) که توسط وزارت نفت طراحی شده بود دیده شد. قراردادهایی که به دلایل مختلف از جمله چندصدایی در کشور مانع از تحقق و اجرای آن‌ها شد. در حالی که اگر می‌توانستیم ثروت‌های خفته در زیر زمین را تولید کنیم و اقتصادمان را به اقتصاد دنیا گره بزنیم آنقدر در بازار نفت و گاز قدرت داشتیم که بازارها با بازار ما بالا و پایین بشود و در آن شرایط مگر کسی جرأت می‌کرد ما را تحریم کند.