توقف بهره‌برداری صنعتی چوب از جنگل‌های هیرکانی تداوم می‌یابد

نقی شعبانیان درباره وضعیت فعلی جنگل های هیرکانی افزود: ایران با حدود ۱۴ میلیون هکتار جنگل از نظر پوشش جنگلی فقیر بوده و جزو کشورهای با پوشش کم جنگل به شمار می آید؛ به طوری که سرانه جنگل در کشور حدود ۱۷ صدم هکتار هست این در حالیست که سرانه جهانی جنگل حدود ۶ دهم هکتار است به عبارت دیگر سرانه جنگل در دنیا بیش از سه برابر سرانه جنگل در ایران است.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور اظهار داشت: علاوه بر این، عمده جنگل های ایران در مناطق خشک و نیمه خشک قرار دارند و فقط مقدار کمی از آنها تحت عنوان جنگلهای هیرکانی در مناطق مرطوب و نیمه مرطوب پراکنده است و این واقعیت وظیفه ما را در حفظ و احیا و توسعه جنگل در ایران سنگین تر می کند.

وی تصریح‌کرد: جنگل های شمال ایران تحت عنوان جنگل های خزری یا هیرکانی با مساحت حدود ۲ میلیون هکتار به صورت یک نوار سبزی در نیمرخ شمالی رشته کوه البرز با طول حدود ۸۰۰ کیلومتر از شرق استان اردبیل شروع می شوند و تا تقریبا مرز استان خراسان شمالی ادامه پیدا می کنند.

به گفته این مسئول، این جنگل ها که از کنار دریای خزر شروع می شوند از نظر ارتفاعی جنگل های خزری نام دارند تا ارتفاع تقریبی ۲ هزار و ۱۰۰ متر از سطح دریا پراکنده هستند. هر چند که بخش زیادی از این جنگل ها در مناطق جلگه ای حاشیه دریای خزر از بین رفتند.

شعبانیان گفت: این جنگل ها از لحاظ قدمت، تنوع زیستی، نقش اکولوژیکی و نقش اجتماعی و اقتصادی از با ارزش‌ترین جنگل‌های کشور ایران بلکه از با ارزش‌ترین جنگل‌های جهان محسوب می‌شوند، به طوری که نظیر آن در جهان بسیار اندک است.

وی خاطرنشان کرد: جنگل‌های شمال ایران باقیمانده جنگل های دوران سوم زمین شناسی هستند و قدمتی بیش از یک میلیون سال دارند و گاهی اوقات تا بیش از ۴۰ میلیون سال قدمت این جنگل‌ها را برآورد می کنند. این جنگل‌ها جزء محدود جنگل های اولیه در دنیا هستند که مشابه آنها تقریبا در اروپا دیگر وجود ندارد.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور افزود: به دلیل قدمت زیاد و ارزش ژنتیکی و اکولوژیکی بالای جنگل‌های هیرکانی، بخشی از این جنگلها (حدود ۳۰۷ هزار هکتار) در سال ۱۳۹۸ به عنوان میراث طبیعی در فهرست یونسکو به ثبت جهانی رسید که خود از جنبه های مختلف حایز اهمیت بوده و از طرف دیگر وظیفه ما را در حفظ و احیا و توسعه این بومسازگان با ارزش سنگین تر می کند.

وی اظهارداشت: مدیریت جنگلهای هیرکانی تا قبل از سال ۱۳۳۸ بر اساس طرح های جنگلداری مدونی نبوده و بهره برداری از این جنگل ها بیشتر به صورت به گزینی توسط مقاطع کاران به‌ویژه پیمانکاران خارجی بوده است و از سال ۱۳۳۸ تا سال ۱۳۶۰ سیستم مدیریت جنگل‌های هیرکانی بر اساس طرح‌های کلاسیک و بهره برداری متمرکز بوده است.

شعبانیان تصریح‌کرد: از سال ۱۳۶۰ تا سال ۱۳۷۵ مدیریت جنگل‌های شمال در قالب طرح‌های جنگلداری بر اساس شیوه های کلاسیک دانه زاد همسال، قطع یکسره و شیوه های تدریجی پناهی و برداشت چوب در پریودهای متفاوت بوده و از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۲ سیستم مدیریتی بر اساس شیوه های تک گزینی و برداشت غیرمتمرکز بوده است.

وی اضافه‌کرد: بنابراین از سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۳۹۶ نیز طرح‌های جنگلداری بر اساس شیوه های همگام با طبیعت بوده و پایداری اکوسیستم و تنوع زیستی در قالب برداشتهای غیر متمرکز مورد توجه قرار گرفت که محور اصلی همه طرحهای مدیریتی جنگلداری تا سال ۱۳۹۶ بهره برداری چوب از جنگل بوده است.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: در چهار دهه اخیر با توسعه دانش اکولوژی و زیست محیطی در ارتباط با مدیریت جنگل‌ها در دنیا رویکرد جدیدی حاکم شد، به طوری که به جنگل‌ها به عنوان یک منبع تولید چوب نگاه نمی شود و دیگر ارزش‌های غیرچوبی جنگل‌ها به‌ویژه ارزش‌های زیست محیطی بومسازگان‌های جنگلی و به دنبال آن ارتقای شاخص‌های پایداری در طرح‌های جنگلداری مورد توجه بیشتری قرار گرفت.

وی افزود: به دنبال چنین رویکردی در دنیا، در کشور ایران نیز در یکی دو دهه اخیر خدمات غیر چوبی و ارتقای شاخص‌های پایداری جنگل‌های هیرکانی در طرح‌های جنگلداری مورد توجه بیشتری قرار گرفت تا اینکه در نهایت در سال ۱۳۹۶ بر اساس بند «ف» ماده ۳۸ قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی اجرای طرح‌های جنگلداری در جنگل‌های هیرکانی متوقف شد.

شعبانیان با بیان اینکه طی سه سال طرح های جایگزینی تحت عنوان « طرح مدیریت پایدار منابع طبیعی هیرکانی» باید تهیه و اجرا شود اظهارداشت: طرحهای مدیریت پایدار جنگلهای هیرکانی فرآیندی است که در آن ابعاد اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی جنگل مورد توجه قرار گرفته و در جریان آن استمرار ارائه خدمات و تولید محصولات جنگل، بدون بروز نقصان در ارزش های ذاتی و توان مولد جنگل و همچنین بدون اثر سوء بر محیط فیزیکی و اجتماعی پیرامون جنگل‌ها، برای نسل های آینده تضمین می شود.