ابلاغ راهکارهای تشویقی احیاء و تقویت سکونت در محدوده بافت‌های تاریخی- فرهنگی کشور

به گزارش وزارت راه و شهرسازی، خسرو دانشجو دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران در مکاتبه با استانداران سراسر کشور، مجموعه راهکارهای تشویقی با هدف احیا و تقویت سکونت در محدوده بافت‌های تاریخی-فرهنگی کشور را ابلاغ کرد.

بر اساس این مصوبه، شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران در جلسه مورخ اول مرداد ۱۴۰۳ و در اجرای ماده ۲ و جزء ۳ بند ج مصوبه مورخ ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ خود، با موضوع «سیاست‌ها و ضوابط تشویقی کالبدی متضمن نوسازی محله‌ای در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری»، ابلاغیه شماره ۳۰۰/۱۱۱۸۹۸ مورخ ۱۶ مهر ۱۴۰۱، و نیز ردیف ۲ مصوبات جلسه مورخ ۲۵ آذر ۱۴۰۲ شورای مسکن وزارت راه و شهرسازی هم راستا با مفاد ۳، ۸،۹، ۱۱ و ۱۶ «قانون حمایت از مرمت و احیای بافت‌های تاریخی – فرهنگی» مصوب ۲ تیر ۱۳۹۸ مجلس شورای اسلامی و همچنین نظر به اهمیت اتخاذ رویکرد یکپارچه و توامان «ظرفیت سازی»، توانمندسازی» و ارائه «راهکارهای تشویقی کالبدی» به منظور احیا و تقویت سکونت در محدوده‌های تاریخی شهرها؛ پس از استماع گزارش شرکت بازآفرینی شهری ایران و نظر به صورت‌جلسه ۳۰ تیر۱۴۰۳ کمیته فنی شماره ۴، پیشنهاد مشترک وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و شرکت بازآفرینی شهری ایران پیرامون «مجموعه راهکارهای تشویقی باهدف احیاء و تقویت سکونت در محدوده بافت‌های تاریخی ـ فرهنگی کشور» را بررسی و پس از بحث و تبادل نظر، سیاست‌های ذیل را با پایبندی به رعایت ضوابط پدافند غیرعامل، قانون مدیریت بحران و مقررات ملی ساختمان مصوب کرد:

۱. در راستای اجرایی شدن ماده ۱۶ «قانون حمایت از مرمت و احیای بافت‌های تاریخی – فرهنگی» و با توجه به تکلیف پیش‌بینی شده در بند ۵ مصوبه شماره ۱۹۳۴۰۰/ت۵۶۸۳۵هـ مورخ ۱۰ دی ۱۴۰۲ هیأت وزیران، سازمان اداری و استخدامی کشور با همکاری وزارت کشور، وزارت راه و شهرسازی (شرکت بازآفرینی شهری ایران) و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، ظرف مدت ۳ ماه نسبت به تدوین «چارچوب ایجاد ساختار مناسب اداری در شهرداری شهرهای دارای بافت تاریخی-فرهنگی و همچنین ارتقای ساختار بازآفرینی (حفاظت و احیاء) در شهرداری‌ها به تناسب درجه و ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها به تناسب سطح» اقدام کند.

۲. وزارت راه و شهرسازی به منظور تهیه «طرح‌های ویژه حفاظت و احیای محدوده بافت‌های تاریخی ـ فرهنگی»، برنامه سالانه خود را به سازمان برنامه و بودجه ارائه کرده و در صورت تخصیص اعتبار از سوی آن سازمان درخصوص تکالیف مندرج در ماده ۳ قانون حمایت از مرمت و احیاء بافت‌های تاریخی- فرهنگی اقدام کند.

۳. کمیسیون‌های موضوع ماده ۵ قانون تأسیس شورای‌عالی مکلف‌اند با قید فوریت نسبت به بررسی و طی فرایندهای تصویب «طرح‌های ویژه حفاظت و احیای محدوده بافت‌های تاریخی ـ فرهنگی» و حسب مورد از طریق شورای‌عالی اقدام کنند. بدیهی است وفق بند ۳ مصوبه شماره ۳۰۰/۱۴۱۶۷۷ مورخ ۲۱ دی ۱۳۹۹ مرجع نهایی تصویب طرح‌های مذکور «شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران» تعیین شده است.

۴. مشوق‌های پیشنهادی در این سند صرفاً در چارچوب ضوابط عمومی و اختصاصی حفاظت از بافت‌های تاریخی و طرح‌های ویژه حفاظت و احیاء بافت‌های تاریخی، موضوع ماده ۳ «قانون حمایت از مرمت و احیای بافت‌های تاریخی-فرهنگی» و در هماهنگی با الگوهای بومی قابل اعمال بوده و متناسب با شرایط ویژه هر شهر تهیه و تدوین می‌شود.

۵. این مشوق‌ها صرفاً در محدوده بافت‌های تاریخی-فرهنگی مصوب وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و ابلاغی شورای‌عالی ملاک‌عمل بوده و در سایر انواع محدوده‌های ناکارآمد شهری مصوبه مورخ ۲۱ شهریور ۱۴۰۱، با موضوع «سیاست‌ها و ضوابط تشویقی کالبدی متضمن نوسازی محله‌ای در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری»، ابلاغیه شماره ۳۰۰/۱۱۱۸۹۸ مورخ ۱۶ مهر ۱۴۰۱، ملاک‌عمل خواهد بود.

۶. مشوق‌های ویژه محدوده بافت‌های تاریخی- فرهنگی در قالب «طرح‌های ویژه حفاظت و احیای محدوده بافت‌های تاریخی ـ فرهنگی» توسط وزارت راه و شهرسازی با همکاری شهرداری‌ها از طریق مهندسین مشاور ذی‌صلاح تدوین و پس از تأیید وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بر اساس ضوابط ابلاغی آن وزارت، در شورای‌عالی تصویب و پس از طی مراحل قانونی ابلاغ می‌شود.

۷. به منظور تسریع در بازآفرینی، احیاء و رونق سکونت در محدوده بافت‌های تاریخی- فرهنگی، شهرداری‌ها مکلفند تا زمان تهیه و تصویب طرح‌های ویژه حفاظت، ضوابط و مشوق‌های عمومی ستاره‌دار مندرج در این مصوبه که قابلیت بهره‌برداری در تمامی بافت‌های تاریخی را داراست، در چارچوب ضوابط عمومی و اختصاصی حفاظت از بافت‌های تاریخی و در هماهنگی با الگوهای بومی و با تایید وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و تصویب کمیسیون‌های ماده ۵ استان ها در خارج از حرائم درجه یک و دو آثار ثبت ملی ملاک عمل قرار دهند.

تبصره: ضوابط و مشوق‌های عمومی مذکور در قالب طرح‌های ویژه حفاظت و احیاء بافت های تاریخی- فرهنگی، با توجه به شرایط اختصاصی بافت، تدقیق و تکمیل شده و پس از تصویب طرح، جایگزین ضوابط و مشوق‌های عمومی خواهد شد.

۸. شهرداری‌ها مکلفند نسبت به تامین پارکینگ‌های محله‌ای در مکان‌های مناسب در محدوده بلافصل بافت‌های تاریخی (حاشیه محدوده مصوب) برای جبران کسری پارکینگ ناشی از ضوابط و محدودیت‌های تردد سواره در این محدوده‌ها اقدام کنند.

۹. وفق ماده (۳) قانون حمایت از مرمت و احیاء بافت‌های تاریخی- فرهنگی، مبنی بر تهیه طرح‌های ویژه حفاظت و احیاء بافت‌های تاریخی، توسط وزارت راه و شهرسازی با همکاری میراث فرهنگی و شهرداری‌ها، شهرداری‌های شهرهای دارای بافت تاریخیِ ابلاغی شورای‌عالی، می‌توانند در تأمین اعتبار تهیه طرح‌های مذکور مشارکت کنند.

۱۰. با توجه به شرایط ویژه بافت‌های تاریخی- فرهنگی و وضعیت ناپایدار بناهای واقع در این محدوده‌ها، استانداران مکلفند نسبت به برنامه‌ریزی و اجرای این مصوبه در کلیه شهرهای دارای بافت تاریخی مصوب ظرف مدت ۱۲ ماه اقدام و گزارش دوره‌ای از عملکرد اجرای این مصوبه را در دوره‌های ۳ ماهه به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، شرکت بازآفرینی شهری ایران و دبیرخانه شورایعالی ارسال کنند.

۱۱. پیشنهاد می‌شود در صورت تصویب شورای‌عالی مسکن، در راستای افزایش رقابت‌پذیری و ایجاد مزیت نسبی برای احیاء و توسعه سکونت موضوع این مصوبه، کلیه نوسازی‌های واقع در بافت‌های مذکور ضمن ثبت در واحدهای مشمول قانون جهش تولید مسکن، امکان بهره‌گیری از مزایای مالی قانون را داشته باشند.

۱۲. راهکارهای تشویقی با هدف تقویت سکونت در محدوده بافت‌های تاریخی ـ فرهنگی کشور به شرح زیر است:

الف) کاربری

۱)استقرار کاربری جدید درکل پلاک و امکان تخصیص سطح اشغال مجاز همکف به کاربری‌های انتفاعی در چارچوب ضوابط عمومی و اختصاصی بافت‌های تاریخی*.

ب) توده‌گذاری

۲)معافیت از الزامات توده‌گذاری طرح تفصیلی مشروط به رعایت ضوابط حفاظت بافت تاریخی و تبعیت از الگوهای ارائه شده بومی در طرح ویژه حفاظت و احیاء

ج) سطح اشغال

۳)امکان افزایش سطح اشغال ما به ازای کاهش تراکم ناشی از محدودیت ارتفاع تا مقادیر تعیین شده در ضوابط حفاظت بافت تاریخی و طرح ویژه حفاظت و احیاء

د) تراکم

۴) امکان تعدیل تراکم مجاز با سطح اشغال و طبقات به فراخور موقعیت و شرایط مجاز حسب الگوهای بومی و ضوابط حفاظت بافت تاریخی.

۵) عدم احتساب سطح بالکن، ایوان و زیر زمین مسکونی در تراکم ساختمانی*.

ﻫ) طبقات

۶) امکان توسعه طبقات به صورت منفی با رعایت تمهیدات الزامی جهت تامین نور و تهویه طبیعی و شرایط ژئوتکنیکی منطقه و در چارچوب ضوابط حفاظت بافت تاریخی ضمن رعایت الگوهای بومی*.

و) ارتفاع

۷)امکان کاهش یا افزایش ارتفاع طبقات مشروط به رعایت ضوابط عمومی و اختصاصی حفاظت از بافت‌های تاریخی و حرایم آثار تاریخی و خط آسمان و نظام ارتفاعی پیشنهاد شده در طرح ویژه حفاظت و احیاء

ز) پارکینگ

۸) امکان تخصیص فضای باز غیرمسقف (حیاط) به منظور تامین پارکینگ*. (ضمن حفظ باقیمانده فضای حیاط به منظور تداوم کارکردهای حیاط

۹) امکان احداث درب اضافه پارکینگ در معابر با عرض کمتر از ۵ متر (فاقد اصلاحی) ضمن رعایت ضوابط سیما و منظر*.

۱۰)کاهش ضریب تامین پارکینگ مشروط به تامین پارکینگ‌های جمعی *.

ح) فضای باز

۱۱) لغو الزامات فضای باز (به ازای هر واحد مسکونی) در صورت تبعیت از الگوهای بومی، ضوابط حفاظت از بافت تاریخی و طرح ویژه حفاظت و احیاء

ت) خدمات عمومی پشتیبان

۱۲) امکان تامین سرانه مورد نیاز خدمات پشتیبان سکونت (غیر از فضای سبز) از طریق احداث کاربری‌های خدماتی در طبقات در چارچوب ضوابط حفاظت عمومی و اختصاصی بافت‌های تاریخی*.

ی) دسترسی (معابر)

۱۳)امکان الحاق معابر جدید و غیر ساختاری بافت تاریخی که در اثر تجمیع و ایجاد الگوی توده‌گذاری و پیش‌بینی آن در طرح ویژه حفاظت کارکرد خود را از دست داده‌اند.

ک) حد نصاب قطعه

۱۴) امکان صدور پروانه برای پلاک‌های موجود با مساحت کمتر از نصاب تفکیک شهر در صورت عدم امکان تجمیع مطابق الگوهای توده_ گذاری طرح ویژه حفاظت با رعایت ضوابط حفاظت عمومی و اختصاصی بافت‌های تاریخی*.

ل) حداقل زیربنای واحد مسکونی

۱۵) لغو محدودیت‌های موجود برای مساحت واحدهای مسکونی در چارچوب ضوابط حفاظت عمومی و اختصاصی بافت‌های تاریخی*.

۱۳.به منظور رونق سکونت در بافت‌های تاریخی- فرهنگی و ایجاد انگیزه برای ساکنین و سرمایه‌گذاران و ترغیب جوانان علاقه‌مند به سکونت در این محدوده‌ها و کسب و کارهای نوین، ظرفیت سازی در بافت و توانمندسازی ساکنین به عنوان پیش‌نیاز اقدام مورد تاکید است:

۱-۱۳ ظرفیت‌سازی:

الف) ظرفیت‌سازی در دستگاه‌های اجرایی برای تحقق اهداف تعیین شده به واسطه ایجاد ساختار شهرداری بافت تاریخی- فرهنگی و تقویت اقدامات ترویجی مشوق سکونت در این محدوده‌ها.

ب) الگوسازی از طریق ارائه الگوهایی متناسب با نیازها و توان خانواده‌ها با رعایت اصول، الزامات و ضوابط بافت‌های تاریخی ـ فرهنگی کشور و در چارچوب طرح‌های ویژه حفاظت و احیاء محدوده بافت‌های تاریخی- فرهنگی.

ج) تأمین خدمات عمومی و ارتقاء خدمات شهری برای افزایش کیفیت سکونت (ایجاد ظرفیت‌های سکونتی) با اولویت قرار دادن اعتبارات دستگاه‌های عضو ستاد ملی بازآفرینی شهری به بافت‌های تاریخی- فرهنگی، پیش‌بینی سازوکار اجرایی لازم برای جلب مشارکت بخش خصوصی در تامین خدمات روبنایی و زیربنایی بافت‌های تاریخی– فرهنگی از طریق ارائه خدمات معوض در نقاط برخوردار شهر توسط شهرداری‌ها و همچنین تامین پارکینگ عمومی توسط شهرداری در این محدوده‌ها بر اساس طرح‌های مصوب.

د) تدوین برنامه شهرداری‌ها به منظور بهره‌گیری حداکثری از امکانات حمل و نقل عمومی در بافت‌های تاریخی- فرهنگی برای طراحی و اجرای سیستم‌های حمل و نقل عمومی ویژه بافت‌های تاریخی با هماهنگی سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و معاونت حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی و تصویب آن در مراجع ذی‌ربط.

۲-۱۳ توانمندسازی:

الف) کاهش هزینه‌های سکونت در محلات هدف برای ترغیب و افزایش مشارکت در احیا، بهسازی و نوسازی متناسب با نوع قطعه و نوع اقدام (از مرمت و احیاء تا نوسازی) ازطریق اعمال معافیت کامل مالیاتی ابنیه تاریخی ثبت شده و معافیت مالیاتی حداقل ۵۰ درصدی سایر ابنیه واقع در بافت تاریخی و نیز معافیت کامل کلیه ابنیه بافت تاریخی از عوارض مرمت، احیاء، بازسازی و نوسازی.

ب) بسترسازی برای استفاده از مشارکت جوانان در فرایند برنامه‌ریزی و اجرای طرح تأمین مسکن با ارائه تسهیلات و خدمات ویژه به جوانان در صورت تمایل به سکونت در بافت‌های تاریخی– فرهنگی.

ج) ارائه امتیاز جبران محدودیت و «انتقال حق توسعه» به مالکان بناهای واقع در محدوده‌های تاریخی- فرهنگی با اولویت ابنیه واقع در حریم بناهای ثبتی.

د) معافیت هزینه‌های برق، گاز و آب برای تمامی بناهای تاریخی فرهنگی دارای سکونت و پیش‌بینی جبران آن در لایحه بودجه.

ﻫ) تشکیل مدیریت محله‌محور برای ارتقاء هویت سکونتی محلات بافت‌های تاریخی– فرهنگی.

و) تشکیل دفاتر تسهیل گری احیاء بافت تاریخی- فرهنگی برای ارتقاء هویت سکونتی محلات بافت (بر اساس چارچوبی که به صورت مشترک توسط وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و وزارت راه و شهرسازی تدوین می‌شود.

ز) بازآفرینی پایدار و احیاء محلات واقع در بافت به ویژه از نظر توانمندسازی برای کارآفرینی و اشتغال پایدار با حمایت نهادهای متولی.

ح) اختصاص حداقل ۱۰ درصد از اراضی موضوع تبصره ۴ قانون تعیین وضعیت املاک واقع در طرح‌های دولتی و شهرداری‌ها به منظور تأمین بخشی از خدمات مورد نیاز بافت‌های تاریخی- فرهنگی و همچنین اراضی عوض طرح‌های نوسازی و بهسازی شهری و یا معادل ریالی ارزش آن، تحت نظارت شرکت بازآفرینی شهری ایران (با اولویت استفاده در بافت‌های دارای شرایط بحرانی)

۱۴. شرکت بازآفرینی شهری و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مسئول پیگیری تحقق مفاد مندرج در بندهای ۱- ۱۳و ۱۳-۲ این مصوبه و اخذ مصوبات از مراجع ذی ربط هستند. گزارش تحقق مفاد بندهای مذکور، همچنین گزارش ارزیابی تاثیرات و آسیب‌شناسی اجرای مصوبه در بازه‌های زمانی ۶ ماهه به دبیرخانه شورایعالی ارائه شود.