گزارش پانا از بحران منابع آبی و وضعیت مصرف آب در بخش کشاورزی:
ممنوعیت تولید و صادرات محصولات پرآببر و کشت فراسرزمینی؛راهکاری برای مدیریت بحران آب
تهران (پانا) - بیشترین بخش آب مصرفی در ایران به بخش کشاورزی اختصاص دارد و علاوه بر آنکه نیاز داخلی به محصولات کشاورزی انجام می‌شود صادرات نیز وجود دارد آن هم در شرایطی که ایران چندین سال است که با خشکسالی مواجه بوده است. رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران معتقد است مصرف آب در بخش کشاورزی باید به عنوان یکی از بزرگترین بخش‌های مصرف‌کننده آب با دو سیاست جدی رو به رو شود تا بتوان بحران ابی را تاحدودی کنترل کرد. نخست آنکه تولید و صادرات محصولات کشاورزی پرآببر کاملا ممنوع شود و نسبت به کشت فراسرزمینی اقدام کرد.
بیشترین بخش آب مصرفی به بخش کشاورزی اختصاص دارد و با رشد جهانی جمعیت، میزان تولید جهانی غذا و به دنبال آن تولیدات در بخش کشاورزی افزایش یافته است اما ۱۰ درصد از جمعیت دنیا در وضعیت خوبی قرار ندارند و نبود امنیت غذایی در بسیاری مناطق قابل مشاهده است.
در ایران نیز سیاست‌ها و تاکید بیش از حد بر خودکفایی در امر کشاورزی در اقلیمی که میانگین ریزش‌های جوی آن حدود ۲۴۰ میلی متر در سال است، همگی موجب بروز بحرانی شده است که شاید سرنوشت نسل‌های آینده را تحت‌تأثیر قرار دهد و ترمیم آن نیز در کوتاه‌مدت میسر نیست.
طرح الزام وزارت نیرو به برقی کردن چاه‌های کشاورزی با هدف صرفه‌جویی در مصرف گازوئیل و اصرار مجلس بر تعرفه پایین برق مصرفی در بخش کشاورزی موجب افزایش بی‌رویه حجم آب برداشتی شده و از سویی، دولت‌ها با قیمت‌گذاری نامناسب نهاده‌ها و مداخله در سیستم بازار علامت غلط به تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان می‌دهد و این امر موجب تخصیص نادرست منابع در امر نوع کشت و محصولات انتخابی شده است.
از ایجاد چاه‌های جدید و استخراج آب از آنها جلوگیری شود
آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با پانا با بیان اینکه اگر مدیریت منابع آب با روند کنونی ادامه یابد به طور حتم مشکلات جدی ایجاد خواهد شد، عنوان کرد: «وضعیت منابع آب در کشور به گونه‌ای است که باید جلوی کشاورزی با استفاده از چاه‌های آب گرفته شود.همچنین باید از ایجاد چاه‌های جدید و استخراج آب از آنها جلوگیری شود.»
برای ۱۰ تا ۱۵ سال صورت‌مسئله کم‌آبی فراموش شد
وی گفت: «در زمان دولت احمدی‌نژاد مجوزهای بسیاری برای حفر چاه کشاورزی و برداشت از سفره‌های زیرزمینی داده شد که نمایندگان مجلس نیز با آن همراه بودند. معنای این شرایط این بود که برای ۱۰ تا ۱۵ سال صورت‌مسئله کم‌آبی فراموش شد در حالی که برداشت‌ها از سفره‌های زیرزمینی بود و تخلیه سفره‌های زیرزمینی بدون در نظر گرفتن جایگزینی آنها و بررسی امکان جایگزینی آنها کشور را با پدیده فرونشست زمین مواجه کرده است.»
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران عنوان کرد: «معنای فرونشست زمین این است که حتی با بارش‌های فراوان نیز منابع آبی استخراج‌شده جایگزین نمی‌شوند و غنای آب از دست رفته است.»
وی ادامه داد: «مصرف آب در بخش کشاورزی باید به عنوان یکی از بخش‌های مصرف‌کننده آب با دو سیاست جدی رو به رو شود تا بتوان بحران ابی را تاحدودی کنترل کرد. نخست آنکه تولید محصولات کشاورزی پرآببر کاملا ممنوع شود و مجلس می‌تواند در این زمینه ممنوعیت تولید و صادرات اعمال کند.»
کشت فراسرزمینی در دستور کار قرار گیرد
نجفی خاطرنشان کرد: «همچنین باید به سمت کشت فراسرزمینی حرکت کرد. باید کشورهای دارای منابع آبی غنی را شناسایی کرد و برای تولید محصولات کشاورزی در آنها سرمایه‌گذاری کرده و محصولات کشاورزی مورد نیاز را در خارج از کشور کاشت، داشت و برداشت کرد.»
وی افزود: «هنر این نیست که در تولید گندم یا سایر محصولات کشاورزی خودکفا باشیم. اکنون بسیاری از کشورهای جهان استراتژیک عمل کرده و به جای تولید محصولات پرآب‌پر آن را وارد می‌کنند اما در کشور ما آب گرانبها را صرف تولید هندوانه کرده، آن را صادر کرده و به آمارهای صادراتی آن نیز افتخار می‌شود.»
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران عنوان کرد: «در حالی که هر لیتر آب شرب تصفیه‌شده حدود ۶ هزار تومان است هر لیتر آب کشاورزی ۱۰۰ تومان بوده در حالی که هزینه استحصال آن برای بخش کشاورزی حدود ۷۰۰ تومان است.با احتساب مصرف ۵۰۰ لیتر آب برای تولید یک هندوانه باید گفت هر هندوانه تنها ۳۵۰ هزار تومان آب مصرف کرده است.»
وی افزود: «همچنین با احتساب سایر هزینه‌های کاشت تولید یک هندوانه برای کشور حدود ۵۰۰ هزار تومان هزینه دربر دارد و با توجه به اینکه کشاورز این رقم را برای فروش آن به دست نمی‌آورد معنای این شرایط تحمیل این هزینه‌ها به کل اقتصاد کشور است.»
بحران آب از جمله چالش‌های مهم زیست محیطی منطقه خاورمیانه است. بسیاری از کارشناسان نگران آن هستند که استفاده از منابع آب در ایران بدون در نظر گرفتن محدودیت آن در آینده مشکلات جدی را ایجاد کند. در چند دهه اخیر رشد جمعیت و توسعه فعالیت‌های کشاورزی و صنعتی باعث شده است فاصله بین نرخ تجدید و نرخ بهره‌برداری از آبخوان‌ها افزایش یابد و این شکاف در نتیجه وقوع خشکسال ها بسیار عمیق شده است به طوری که کارشناسان, مدیریت بر مصرف منطقی منابع آبی آبخوان‌ها بالاخص در بخش‌های پر مصرف و کم‌صرفه اقتصادی از جمله بخش کشاورزی را مورد تاکید قرار می‌دهند.
به طور قطع با توجه به بحران آب، خشکسالی و فرونشست زمین در مناطق مختلف کشور هشداری برای اصلاح الگوها در حوزه صنعت و کشاورزی است. فرهنگ سازی نیز منجر به مصرف بهینه در بخش شهری شده و به این ترتیب باید به مدیریت بحران آب پرداخت.
ارسال دیدگاه