مروری بر ۴۳ سال فعالیت هواشناسی وزارت راه و شهرسازی

به گزارش وزارت راه و شهرسازی، کارنامه ۴۳ ساله وزارت راه و شهرسازی در حوزه هواشناسی از نتایج درخشانی همچون افزایش ۶ برابری تعداد شبکه‌های اقلیم‌شناسی از زمان وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ تاکنون، برخوردار است که پیشرفت‌ها و نوسازی‌های صورت گرفته در این زمینه رتبه جهانی ایران را در شاخص‌های تخصصی و فنی هواشناسی به میزان قابل توجهی ارتقا داده است.

پیش‌بینی وضعیت آب و هوایی و آگاهی از وقوع سیل یا خشکسالی از گذشته در جوامع غیرتوسعه یافته نیز اهمیت بالایی داشته و امروز هم با توسعه شهرنشینی و مدرنیسم،‌ این نیاز گسترده‌تر و بنیانی‌تر شده است. تا جایی که سازمان جهانی هواشناسی (WMO(، ۲۳ مارس را به عنوان روز جهانی هواشناسی تعیین کرد.

گزارش‌ها و آمارهای هواشناسی در صنعت ترابری هوایی، دریایی، جاده‌ای، ریلی، کشاورزی، محیط زیست کاربرد دارد تا در مواقع بحرانی با اعلان هشدار و توصیه‌های فوری به مسئولان مربوطه و مردم میزان خسارت ناشی از تغییرات خطر آفرین جوی و اقلیمی را کاهش داده و در حفاظت از جان و مال مردم ایفای نقش کرد.

در ایران، توسعه ایستگاه‌های هواشناسی و زیرشاخه‌های مرتبط با آن از سال‌های پایانی دهه ۳۰هجری شمسی و عضویت سازمان هواشناسی کشورمان در سازمان هواشناسی جهانی آغاز شد.

پیش از انقلاب اسلامی سازمان هواشناسی در خدمت صنعت هوایی بود اما پس از آن، با تغییراتی همراه شد و بخش‌های تحقیقاتی کشاورزی، دامداری، آبیاری و ... نیز در زیر مجموعه این سازمان قرار گرفت.

ایجاد ۴۹۹ ایستگاه خودکار هواشناسی در کشور

یکی از تغییرات مهم ایجاد شده راه‌اندازی ایستگاه‌های خودکار هواشناسی در سراسر کشور است. سامانه خودکار هواشناسی IOT-WS۱۰۰ سامانه ای کاملا هوشمند جهت اندازه‌گیری خودکار دما و رطوبت است که قابلیت اتصال به سنسورهای اندازه‌گیری جهت و شدت باد، تشخیص نوع بارش و میزان بارش برف و باران، اسیدیته خاک (pH) و سختی خاک(Ec)، اعلام نشتی و ... را دارد. این سامانه از طریق اینترنت و یا پیامک تمام اطلاعات ثبت شده را به سرور ارسال کرده و امکان تحلیل داده‌ها طی هر دوره زمانی را فراهم می‌کند.

پیش از انقلاب با توجه به نبود بستر اینترنت، ایستگاه خودکار هواشناسی در کشور وجود نداشت اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و تعداد ۴۹۹ ایستگاه خودکار هواشناسی در سراسر کشور مشغول فعالیت است.

ایستگاه‌های خودکار هواشناسی شامل سیستم‌های مشاهده خودکار آب‌وهوا(AWOS)، مشاهده خودکار سطح(ASOS) و حسگر خودکار آب‌وهوا(AWSS) بوده و قادرند اطلاعات مربوط به دما، رطوبت، سمت و سرعت باد، فشار هوا و میزان بارندگی و تابش خورشید را اندازه‌گیری کنند.

ایستگاه‌های خودکار هواشناسی آمارهای بدست آمده را در قالب گزارش هوا از طریق بستر مخابراتی به طور اتوماتیک ارسال می‌کنند.

ایستگاه‌های خودکار هواشناسی و به صورت کلی پایش آنلاین وضعیت جوی و هوا کاربردهای بسیاری در مدیریت بحران‌ها و مقابله با چالش‌های آب و هوایی در حوزه‌های مختلف به ویژه کشاورزی،‌ جنگاداری برای پیشگیری از آتش سوزی‌ها و ... دارند.

راه‌اندازی ۴۷۷ ایستگاه شبکه سنجش برخط در کشور

از دیگر تغییرات رخ داده در حوزه هواشناسی پس از انقلاب می‌توان به راه‌اندازی ایستگاه شبکه سنجش برخط در کشور اشاره کرد که این نوع خدمات نیز در بستر اینترنت قابلیت اجرا دارد و پیش از انقلاب چنین امکانی وجود نداشت اما تا امروز ۴۷۷ ایستگاه شبکه سنجش برخط در کشور راه‌اندازی شده است.

پایش لحظه‌ای و یا برخط هوای محیطی توسط استقرار ایستگاه‌های سنجش برخط یا آنلاین، به منظور اطلاع‌رسانی، شفاف‌سازی و ارائه اطلاعات دقیق به مردم مورد توجه قرار گرفت.

ایستگاه سنجش و پایش به پایش آنلاین آلاینده های هوا در نقاط مختلف پرداخته و میزان غلظت ذرات معلق و گازهای آلاینده از جمله NOX ،CO ،PM۱ PM۲.۵ ،PM۱۰ ،CO۲ ،NH۳ ،H۲S ،O۳ ،SO۲ و پارامتر های دیگر هواشناسی مانند دما، فشار، رطوبت و ... اندازه‌گیری می کنند. این پایش با روش های استاندارد بین المللی APE و AN انجام می‌شود.

افزایش ۲ برابری تعداد ایستگاه‌های هواشناسی فرودگاهی

ایستگاه هواشناسی فرودگاهی از دیگر انواع ایستگاه‌های هواشناسی است که داخل محوطه فرودگاه قرار داشته و دیدبانی‌های ویژه عملیات هوانوردی را در قالب گزارش‌های معمول مورد نیاز یک و یا نیم ساعته و همچنین گزارش‌های ویژه هنگام تغییرات جوی خاص )SPECIAL( استفاده در عملیات پرواز را تهیه و مخابره می‌کنند.

تا سال ۵۷ تعداد ایستگاه‌های هواشناسی فرودگاهی در کشور ۳۱ ایستگاه بود که پس از انقلاب اسلامی و تا کنون این میزان ۲ برابر شده و به ۶۵ ایستگاه رسیده است که حدود ۱۰۰درصد رشد را نشان می‌دهد.

اطلاعات این ایستگاه‌ها در برقراری یا لغو پروازها اهمیت زیادی دارد و افزایش تعداد ایستگاه‌ها در فرودگاه‌ها به دقت و سرعت اطلاعات دریافتی به منظور پیش‌گیری از مشکلات پروازی کمک شایانی می‌کند.

رشد ۹۵ درصدی تعداد شبکه‌های باران‌سنجی در کشور

بارش باران یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین پارامترهای هواشناسی است. بنابراین اندازه گیری میزان بارش به وسیله باران‌سنج از مسائل مهم در هواشناسی به شمار می‌رود. باران‌سنج (Rain Gauge) ابزار سنجش میزان بارندگی در مدت زمان معین است و معمولاً در زمین‌هایی که به دور از ساختمان و خالی از درخت باشند قرار داده می‌شود تا این اندازه‌گیری دقیق و درست انجام شود.

سنجش میزان باران برای اهداف خاصی از جمله تامین آب مورد نیاز، نیروگاه های برق، آبیاری برای صنعت کشاورزی، پیش بینی و کنترل سیلاب انجام می گیرد. همچنین نتایج بدست آمده از آن در مطالعات و طرح‌های مختلف آبی استفاده می‌شود.

میزان شبکه‌های باران‌سنجی در کشور تا سال ۱۳۵۷ تنها ۳۵۶ عدد بود که امروز، ‌پس از گذشت ۴۳ سال از انقلاب اسلامی این میزان ۹ برابر شده و با افزایشی حدود ۹۵ درصد به ۳ هزار و ۳۷۸ عدد رسیده است.

ایستگاه‌های باران سنجی در سطح روستاها، شهرها و مراکز تحقیقات کشاورزی استان‌ها پراکنده‌اند.

افزایش ۶ برابری تعداد شبکه‌های اقلیم شناسی پس از انقلاب

همچنین سازمان هواشناسی طی عملکرد ۴۳ ساله خود پس از پیروزی انقلاب اسلامی با افزایش ۶ برابری تعداد شبکه‌های اقلیم شناسی در کشور،‌ این آمار را از ۱۲۱ عدد تا سال ۱۳۵۷ به ۷۲۳ عدد تا سال جاری رسانده است.

کشور ایران دارای اقلیم گرم و خشک بوده و با محدودیت منابع آبی روبرو است،‌ مدیریت منابع طبیعی به ویژه منابع آبی به منظور پیشگیری یا همزیستی مناسب با تغییرات اقلیم در هر کشوری نیازمند اطلاعات دقیق در خصوص شرایط اقلیمی در سطح کشور، منطقه و جهان است.