تلاش برای بازگرداندن مسافران سرگردان ایرانی

به‌گزارش اعتماد، موضوعی که سازمان هواپیمایی کشوری و وزارت امور خارجه اعلام کرده‌اند که پیگیری‌های لازم برای برطرف شدن آن را آغاز خواهند کرد و نخستین پرواز روز گذشته به‌منظور بازگرداندن بخشی از این ایرانیان جا‌مانده انجام شد. از روزهای پایانی سال ۲۰۱۹ میلادی و همزمان با شیوع نوع جدیدی از ویروس کرونا در چین، بسیاری از تحلیل‌گران پیش‌بینی کرده بودند که با افزایش تعداد مبتلایان و انتقال آن به خارج از مرزهای چین، بسیاری از کشورهای جهان تحت‌تاثیر این ویروس قرار خواهند گرفت. یکی از بخش‌هایی که پیش‌بینی می‌شد با مشکلات و محدودیت‌های جدی مواجه شود، صنعت هوانوردی بین‌المللی بود. از همان روزهای ابتدایی شیوع این بیماری در چین، بسیاری از ایرلاین‌های جهانی اعلام کردند که پروازهای خود به این کشور را متوقف خواهند کرد و تا زمان مهار نشدن این ویروس تصمیم خود را تمدید می‌کنند.

در ایران نیز هر چند در روزهای نخست، شرکت هواپیمایی ماهان پروازهای خود را به چین ادامه داد اما در نهایت با دستور وزارت بهداشت، پروازهای مسافری ایران به چین متوقف شد. با وجود اعلام پیگیری‌های لازم در فرودگاه امام خمینی برای جلوگیری از ورود بیماران کرونایی به ایران سرانجام مانند بیش از ۴۰ کشور دیگر، کرونا وارد ایران نیز شد و از حدود ۱۰ روز پیش نخستین بیماران کرونایی در قم شناسایی شدند. هر چند در روزهای گذشته تلاش شده با برخی برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات پیشگیرانه، سرعت انتشار کرونا در ایران کاهش یابد اما ظرف چند روز تعداد مبتلایان به کرونا در ایران افزایش یافته و در بسیاری از استان‌های کشور پخش شده است. در کنار مشکلات داخلی در روزهای گذشته، تعدادی از ایرانیانی که با پروازهای بین‌المللی به کشورهایی مانند عراق، لبنان، کانادا و برخی دیگر کشورها رفته‌اند نیز با جواب مثبت آزمایش کرونا مواجه شده‌اند و از این رو تعدادی از کشورهای منطقه شبیه به تصمیمی که برای چین گرفته شده بود را در رابطه با ایران اتخاذ کردند.

توقف پروازهای بین‌المللی

در نخستین روزهای پس از اعلام رسمی شیوع کرونا در ایران، دولت عراق به‌عنوان یکی از نخستین کشورها اعلام کرد که مرزهای هوایی و زمینی خود به روی ایرانیان را خواهد بست و تا اطلاع ثانوی اجازه حضور آنها در عراق را نمی‌دهد. پس از آن کویت، ترکیه، گرجستان، هندوستان، آذربایجان، ارمنستان و تعدادی دیگر از کشورها نیز تصمیماتی مشابه گرفتند. به این ترتیب تا زمان برطرف نشدن نگرانی‌ها از خطر شیوع کرونا نه ایرلاین‌های این کشورها به ایران پرواز خواهند کرد و نه ایرلاین‌های ایرانی توان پرواز به این مقاصد را دارند. در نگاه نخست این اقدام، اثرات منفی اقتصادی قابل توجهی برای همه کشورها خواهد داشت. همان طور که آخرین برآوردها از وضعیت صنعت هوایی جهان پس از وقوع کرونا در چین از زیان بیش از ۳۰ میلیارد دلاری ایرلاین‌ها حکایت می‌کند، توقف پروازها در ایران نیز چه برای شرکت‌های داخلی و چه برای کشورهای همسایه زیان جدی به وجود می‌آورد. بر اساس برآوردهای صورت گرفته در کنار چین، بخش قابل‌توجهی از شرکای تجاری ایران در منطقه قرار دارند و با لغو پروازها به کشورهایی مانند عراق، ترکیه یا امارات متحده عربی عملا کار تجارت دشوار خواهد شد. با وجود آنکه هنوز بحث توقف فعالیت مرزهای اقتصادی قطعی نشده اما توقف محدود برخی از آنها برای ساعاتی اما و اگرهایی را در این زمینه به‌وجود آورده است.

سرگردانی شهروندان ایران

در کنار تجارت و همکاری‌های اقتصادی، مسافران و توریست‌های ایرانی نیز یکی از اصلی‌ترین منابع درآمدی بسیاری از کشورهای منطقه به شمار می‌روند. در سال چند میلیون ایرانی به کشورهایی مانند ترکیه، امارات متحده عربی، گرجستان، ارمنستان و آذربایجان سفر می‌کنند و تنها در ایام اربعین و دیگر برنامه‌های مناسبتی مذهبی، میلیون‌ها زائر ایرانی به عراق رفته و بازمی‌گردند. از این‌رو شیوع کرونا در ایران و اعمال محدودیت برای سفرها می‌تواند برای بسیاری از کشورهای منطقه نیز زیان و ضرر مالی قابل‌توجه به‌وجود آورد. فارغ از مسائل و دغدغه‌های بلندمدت، موضوعی که امروز نگرانی‌هایی به‌وجود آورده، سرگردانی مسافران ایرانی است که پیش از اعلام شیوع کرونا به این کشورهای همسایه سفر کرده‌اند و حالا به‌دلیل بسته شدن مرزهای هوایی سرگردان شده‌اند. بررسی تابلوی پروازهای ورودی فرودگاه امام خمینی نشان می‌دهد که در طول یک‌روز، تعداد پروازها به شکل قابل‌توجهی کاهش یافته و بخش مهمی از این پروازها را نیز ایرلاین‌های ایرانی انجام می‌دهند. هواپیمایی قطر، شرکت پگاسوس ترکیه، یک ایرلاین از ارمنستان و یک ایرلاین از عراق نیز روز گذشته در فرودگاه امام پرواز داشته‌اند که با توجه به محدودیت‌های اعمال شده از سوی این کشورها احتمالا برای بازگرداندن اتباعشان از ایران به فرودگاه امام پرواز کرده‌اند.

اما همان‌طور که در روزهای نخست شیوع این بیماری بسیاری از کشورهای جهان ترجیح دادند شهروندانشان را از چین خارج کنند یا اگر چینی‌های حاضر در خاک آن کشور قصد بازگشت داشتند آنها را منتقل کنند، ایران نیز در روزهای اخیر اعلام کرده که برای بازگشت مسافران خود تمام امکانات موجود را بسیج خواهد کرد. آنچه که در حال‌حاضر مطرح است، مشخص نبودن تعداد دقیق ایرانیان سرگردان در کشورهای منطقه است. مهدی علیپور، فعال اقتصادی ساکن عمان می‌گوید: با توجه به اینکه تعدادی از تاجران ساکن در عمان عملا مسافر به‌شمار نمی‌روند، نمی‌توان آنها را در صف کسانی‌که قصد دارند به کشور بازگردند، قرار داد اما تعدادی از مسافران در روزهای گذشته قصد بازگشت داشتند که با برخی هماهنگی‌ها پروازهایی انجام و تلاش شد با اطلاع‌رسانی به افراد باقی مانده همه آنها به کشور بازگردند. جدا از کشورهایی که بیشتر تاجران و فعالان اقتصادی در آنها حضور دارند، دو کشور ترکیه و امارات متحده عربی، اصلی‌ترین مقاصد گردشگری ایرانی‌ها نیز به‌شمار می‌روند و با لغو پروازهای مشترک به‌نظر می‌رسد، تعداد مسافران سرگردان در این کشورها بالاتر باشد. از این‌رو سازمان هواپیمایی کشوری نیز برای حل مشکل آنها برنامه جدی‌تر در دستور کار قرار داده که در گام ابتدایی به موافقت با انجام چند پرواز یک طرفه منجر شده است.

مرتضی دهقان، معاون سازمان هواپیمایی کشوری روز گذشته اعلام کرد: پس از پیگیری‌های مستمر سازمان هواپیمایی کشوری و با همکاری و جدیت وزارت امور خارجه، مجوز پرواز برای شرکت‌های هواپیمایی ایرانی به‌منظور بازگشت مسافران ایرانی از دوبی صادر شد. دهقان ضمن عذرخواهی از مسافران ایرانی گفت: در اسرع‌وقت و در کوتاه‌ترین زمان ممکن نسبت به بازگرداندن مسافران اقدام خواهد شد. پس از این موافقت، سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرد که دو پرواز عصر گذشته برای بازگرداندن مسافران ایرانی از دوبی اعزام شده و ایرانی‌های باقی‌مانده را باز می‌گرداند و این فرایند تا زمان بازگشت تمام مسافران ادامه خواهد یافت. اسعدی‌سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی با تایید انجام پروازهای دوبی از صدور مجوز از سوی ترکیه برای بازگشت مسافران ایرانی خبر داده است. او گفته: کشور ترکیه نیز مجوزی صادر کرده تا مسافران ایرانی در این کشور از طریق یک پرواز شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران به کشور برگردند. به‌تازگی شنیده‌ایم که کشور پاکستان هم پروازها به از ایران را متوقف کرده است البته هنوز نامه مکتوب در این باره دریافت نکرده‌ایم.

در کنار مقامات صنعت هواپیمایی که بیشتر تمرکز خود را بر پروازهای منطقه‌ای گذاشته‌اند، روز گذشته وزارت خارجه نیز به مسافران باقی مانده ایرانی در خارج از کشور اشاره کرد و از فراهم کردن تمهیداتی برای آنها خبر داد. در بیانیه این وزارتخانه آمده: براساس اعلام اداره کل اطلاع‌رسانی و امور سخنگویی وزارت امور خارجه با توجه به توقف برخی پروازها از مبدا و به مقصد کشورمان از سوی برخی خطوط هوایی و مشکلات به‌وجود آمده برای پاره‌ای از هم‌میهنان گرانقدر در فرودگاه‌ها و بنادر کشورهای همسایه یا دیگر کشورها، وزارت امور خارجه با همکاری سایر دستگاه‌های ذی‌ربط در داخل کشور و نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور با بهره‌گیری از همه امکانات و ظرفیت‌های موجود، مجدانه در حال تلاش برای رفع مشکلات بوده و در همین ارتباط هم‌میهنان گرامی می‌توانند، نتایج آخرین تحولات در این‌خصوص را در تماس با ستاد ویژه ارتباطات کنسولی وزارت امور خارجه با شماره همراه ۹۱۰۰۰۲۳۵۰۱ به صورت شبانه‌روزی کسب اطلاع کنند.

هر چند هنوز هیچ‌یک از دستگاه‌های مربوطه، تعداد دقیق مسافران ایرانی که به‌دلیل توقف پروازها نتوانسته‌اند به کشور بازگردند را اعلام نکرده و مشخص نیست، وضعیت مسافرانی که پروازهایشان لغو شده در تمدید اقامت یا محل اسکان چگونه مدیریت می‌شود اما با مذاکرات نهایی با دو کشور ترکیه و امارات متحده عربی، به‌نظر راه بازگشت ایرانیان جا‌مانده هموار شده و احتمالا ظرف روزهای آینده با تداوم این پروازهای یک‌طرفه، تعداد بیشتری از آنها به کشور باز‌می‌گردند.