۲۹ خرداد سالروز درگذشت دکتر علی شریعتی

۲۹ خرداد سالروز درگذشت دکتر علی شریعتی است و به همین مناسبت هر ساله به پاس خدمات ارزنده او به نسل جوان این کشور آثار و اندیشه های او همچون استاد شهید مرتضی مطهری مورد نقد و بازخوانی مستمر قرار می گیرد و بی‌شک او و استاد مطهری دو اندیشمند و متفکر تأثیرگذار در جامعه ایرانی بوده و هستند که اندیشه های آنان مقدمات نظری انقلاب اسلامی ایران را فراهم کرد.

مجموعه آثار شریعتی که بالغ بر ۳۷ اثر رسیده، شامل آثار مختلفی از جمله، تاریخ، دین، جامعه شناسی، سیاست، عرفان، هنر و … است ودر این میان او اهتمام ویژه ای به معرفی الگوهای خاص دینی دارد، شخصیتهایی چون ابوذر،امام علی(ع)،امام حسین(ع)، اقبال لاهوری و… کسانی هستند که در تاریخ اندیشه او به تدریج مشاهده می شوند.

دکتر علی شریعتی، معلم، سخنران و نظریه پرداز انقلابی دوم آذر ۱۳۱۲ در کاهک روستایی با آفتابی سوزان در بخش داورزن شهر سبزوار چشم به جهان گشود. پدرش محمد تقی شریعتی مزینانی بود که در خانواده ای روحانی متولد شد.

شریعتی در مطلبی می نویسد، پدرم نخستین سازنده ابعاد روحم، کسی که برای اولین بار هم هنر فکر کردن را به من آموخت و هم فن انسان بودن را، طعم آزادی، شرف، پاکدامنی، مناعت، عفت روح، استواری، ایمان و استقلال دل رابه من آموخت.

علی در کودکی برای آموختن قرآن به مکتب خانه روستا رفت و در واقع اولین معلم او ملا زهرا مکتب دار روستای کاهک بود، در سال ۱۳۱۹ وقتی هفت ساله بود در دبستان ابن یمین مشهد ثبت نام کرد، ولی پدر به خاطر ناآرام شدن اوضاع کشور (تبعید رضاشاه و اشغال کشور توسط متفقین) خانواده اش را به روستا فرستاد.

علی شریعتی در سیزده سالگی وارد دبیرستان فردوسی شد و درباره این دوره می نویسد مغزم در این زمان با فلسفه رشد می کرد و دلم با عرفان داغ می شد و از کتاب های معمولی شروع کرد ولی در ادامه به کتاب های موریس مترلینگ و آناتول فرانس علاقه مند شد.

در شانزده سالگی سیکل اول دبیرستان (کلاس نهم نظام قدیم) را به پایان رساند و وارد دانشسرای مقدماتی شد و در سال دوم دانشسرا که همزمان با اوج گیری نهضت ملی و نخست وزیری محمد مصدق بود گویی همه چیز تغییر کرد و شریعتی در سال ۱۳۳۱ انجمن اسلامی دانش آموزان و دانشجویان را تاسیس کرد و در مدت ۸ سال برگزاری جلسه های هفتگی آن را که شامل سخنرانی، بحث و تحقیق در مسایل فکری و مکاتب فلسفی و اقتصادی بود بر عهده داشت و در سال آخر دانشسرا به پیشنهاد پدر شروع به ترجمه کتاب اب پرداخت.

بعد از فارغ التحصیل شدن از دانشسرا در روز بیستم مهر ۱۳۳۱، در اداره فرهنگ (آموزش و پرورش) استخدام شد و از روز یازدهم آبان همان سال در دبستان کاتب پور مشهد مشغول تدریس شدف او کتاب مکتب واسطه اسلام را در همین زمان نوشت. علی ضمن کار در دبستان، در کلاس های شبانه به تحصیل ادامه داد و دیپلم کامل ادبی گرفت ودر همان روزها در کنکور حقوق شرکت کرده بعد از تاسیس دانشکده علوم و ادبیات انسانی در مهر ۱۳۳۴ علی وارد این دانشکده شد.

آشنایی او با پوران شریعت رضوی در دانشکده ادبیات منجر به ازدواج آن دو در سال ۱۳۳۷ می گردد و پس از چند ماه زندگی مشترک به علت موافقت با بورسیه تحصیلی او در اوایل خرداد ماه ۱۳۳۸ برای ادامه تحصیل راهی فرانسه می شود.

شریعتی پس از پنج سال تحصیل و آموختن و فعالیت سیاسی، در اروپا به ایران بازگشت وبه فضای راکد و بسته جامعه ایران و آن هم تدریس در دبیرستان بسیار رنج آور بودودر سال ۱۳۴۴ و بعد از موفقیت در امتحانات شورای عالی اداری به عنوان کارشناس کتاب های درسی به تهران منتقل شد و با مرحوم برقعی و شهید باهنر همکاری کردو در آن روزها سازمان جلب سیاحان از علی خواست کتابی تاریخی، فرهنگی درباره استان خراسان بنویسد و او کتاب راهنمای خراسان را نوشت.

از سال ۱۳۴۵ او به عنوان استادیار رشته تاریخ در دانشکده مشهد استخدام می شودو موضوعات اساسی تدریس او را می توان به چند بخش تقسیم کرد،تاریخ ایران، تاریخ و تمدن اسلامی و تاریخ تمدنهای غیر اسلامی و از همان آغاز روش تدریس، برخوردش با مقررات متداول در دانشکده و رفتارش با دانشجویان، او را از دیگر استادان متمایز می کرد،چاپ کتاب اسلام شناسی و موفقیت درسهای دکتر علی شریعتی در دانشکده مشهد و ایراد سخنرانیهای او در حسینیه ارشاد در تهران موجب شد که دانکده های دیگر ایران از او تقاضای سخنرانی کنندو این سخنرانیها از نیمه دوم سال ۱۳۴۷ آغاز شد.

مجموعه این فعالیتها مسئولین دانشگاه را بر آن داشت که ارتباط او با دانشجویان را قطع کنند و به کلاسهای وی که در واقع به جلسات سیاسی، فرهنگی بیشتر شباهت داشت، خاتمه دهند. در پی این کشمکش ها و دستور شفاهی ساواک به دانشگاه مشهد کلاسهای درس او، از مهرماه ۱۳۵۰، رسماً تعطیل شد.

از اواخر آبان ماه ۵۱ بخاطر سخنرانی های ضد رژیم، زندگی مخفی وی آغاز شد و پس از چند ماه زندگی مخفی در مهرماه سال ۱۳۵۲ خود را به ساواک معرفی کرد که تا ۱۸ ماه او را در سلول انفرادی زندانی کردند، که نهایتاً در اواخر اسفند ماه سال ۵۳ او از زندان آزاد می شود و بدین ترتیب مهمترین فصل زندگی اجتماعی و سیاسی وی خاتمه می یابدور این دوران که مجبور به خانه نشینی بود، فرصت یافت تا به فرزندانش توجه بیشتری کند.

دکتر علی شریعتی در سال ۵۵، با فرستادن پسرش (احسان) به خارج از کشور فرصت یافت تا مقدمات برنامه هجرت خود را فراهم کند و نهایتا در روز ۲۶ اردیبهشت سال ۱۳۵۶ از ایران، به مقصد بلژیک هجرت کرد و پس از اقامتی سه روزه در بروکسل عازم انگلستان شد و در منزل یکی از بستگان نزدیک همسر خود اقامت گزید و پس از گذشت یک ماه در ۲۹ خرداد همان سال به نحو مشکوک درگذشت و با مشورت استاد محمد تقی شریعتی و کمک دوستان و یاران او از جمله شهید دکتر چمران و امام موسی صدر در جوار حرم مطهر حضرت زینب (س) در سوریه به خاک سپرده شد.

/خبرنگار:سمیه محمدی/