غارها و تپه های تاریخی استان اردبیل؛ جاذبه های گردشگری ایران

در گزارش حاضر مهمترین غارهای استان اردبیل معرفی می شود.

غار هفت خانه (یئدی داملار، یئدی ائولر)

غار هفت خانه در جنوب غربی شهر خلخال و شمال روستای گرمخانه در ارتفاع حدود ۱۶۰۰ متر از سطح دریا واقع شده است.

این غار در فاصله ۲۰ کیلومتری شهر خلخال قرار دارد و به وسیله جاده آسفالته که از کیلومتر ۱۶ جاده خلخال-هشتجین به طرف غرب (روستای گرمخانه) منشعب می‌شود قرار دارد. غار هفتخانه از هفت تالار کوچک (خانه) که پشت سر هم و به شکل u انگلیسی قرار دارند تشکیل شده است.
این غار دارای دو دهانه ورودی است دهانه اصلی رو به شرق قرار دارد چهار تالار از این دهانه به سهولت قابل دسترسی است ارتفاع ان تالارها به طور متوسط بیشتر از سه متر می‌باشد. در غار هفت خانه بویژه در خانه‌های اولیه آثار اقامت انسانی به مدت طولانی و استخوانهای پوسیده و راهرو سنگچین که به وسیله انسان بوجود آمده است به چشم می‌خورد.

بررسیها حاکی است که این غار پناهگاه تشی (بزرگترین جونده ایران) و خفاش گوش دراز می‌باشد.

غار یخگان

غار یخگان در فاصله ۷۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر خلخال و در دامنه غربی «یخگان داغی» (بوزخانا داغی) واقع گردیده است. قطر دهانه ورودی اصلی این غار، در حدود نیم متر است که به وسیله راهرویی تنگ و باریک، به طول ۱۰ متر، به تالار وسیعی منتهی می شود.

ابعاد این تالار ۱۵×۳۷ مترمربع و ارتفاع سقف آن تا کف غار در حدود ۱۴ متر است. در ضلع غربی این تالار، تالارهای کوچکتری وجود دارد که به وسیله راهروهای پیچ در پیچی به یکدیگر مرتبط می شوند.

هوای غار بسیار سرد و مرطوب است. از دیگر پدیده‌های جالب توجه این غار، وجود حوضچه کم‌عمقی است که در ارتفاع ۱ و نیم متری از کف غار قرار دارد.
غار یخگان، ورودی دیگری دارد که از ورودی اصلی تنگ‌تر است و به همین دلیل ورود و خروج از آن کمتر صورت می‌گیرد.
غار یخگان در فاصله دو کیلومتری آبگرم معدنی گیوی از جمله اعجازهای طبیعی این منطقه است که داخل آن در زمستان گرم و در تابستان سرد است. با وجود اینکه در حال حاضر زلزله های متعدد مسیر عبوری داخل غار را تا انتها مسدود کرده امادر گذشته مردم از این مکان به عنوان یخچال استفاده می کردند.

وجود آبگرم معدنی گیوی با دمای ۶۰ درجه سانتیگراد در کنار این غار موجب شده گردشگران با هدف مشاهده یکی از اعجازهای طبیعی به این مکان سفر کنند.

غارهای باستانی کنزق اردبیل

غارهای باستانی کنزق اردبیل در روستای کنزق شهر توریستی سرعین واقع شده است .
این محوطه باستانی شامل قبرستان تاریخی، تپه و دخمه های صخره ای به هم پیوسته ای است که شواهد محوطه نشانگر استقرار قبل از اسلام است.

به همت اداره کل میراث فرهنگی استان اردبیل،سری غارهای دهگانه کنزق به فهرست آثار ملی کشور اضافه شده است. طبق مشاهدات سطحی و اطلاعات به دست آمده اولیهقدمت این محوطه تاریخی به دوره اسلامی نسبت داده می‌شود که به دلیل زلزله اردبیل قسمت اعظمی از این منطقه دچار آسیب‌دیدگی شده است.

روستای کنزق قدمتی دیرینه دارد، که نشانه‌هایی از آن در بقایای روستای قدیمی کنزق و غارهای طبیعی روستا قابل ملاحظه است.

غار های بینه لر لاهرود
این غار ها در ۱۷ کیلومتری شمال غرب مشگین شهر، در روستای متروک بنه لر در ۶ کیلومتری مسیر شهر لاهرود به آبگرم شابیل و در حاشیه دره رود قره سو قرار دارد.

از مهمترین این تپه ها قوشا تپه ی مشگین شهر است که یکی از جالب ترین نقاط تاریخی کشور و در واقع وسیع ترین منطقه تاریخی استان اردبیل و با اهمیت ترین سایت تاریخی مربوط به پیش از تاریخ در شمال غرب ایران به شمار می رود.
منطقه باستانی معروف به شهر یری در شمال غربی روستای پیرازمیان در ۳۱ کیلومتری شرق مشگین شهر قرار دارد. جایی در کنار رود قره سو که وسعت آن به ۴۰۰ هکتار می رسد و از سه قسمت دژ نظامی، معبد و قوشا تپه تشکیل می شود. قدمت قلعه و معبد به ۱۴۵۰ پیش از میلاد و قوشا تپه به ۷ هزاره پیش از میلاد می رسد.

محوطه شهر یری اولین بار در سال ۱۹۷۸ ق .م توسط هیئت چارلز برنی شناسایی و بررسی شد. او معتقد بود که عمر بعضی آثار تا هزاره سوم قبل از میلاد، عصر آهن، سفال خاکستری و نخودی و نارنجی هم می رسد.
چارلز برنی تاریخ اکثریت گورهای این محل را هزاره دوم و اول قبل از میلاد می دانست و حتی پیش بینی می کرد که این تاریخ به هزار سال قبل تر، یعنی هزاره سوم قبل از میلاد هم برسد. با این حال آثاری از سکونت عصر برنز شناسایی نکرده بر این نظریه اصراری نورزید تا این که در کاوش هایی که توسط هیئت دکتر نوبری در آذر ۱۳۸۲ انجام شد، اشیای با ارزشی از داخل گورها به دست آمد که در حال حاضر در موزه باستان‌شناسی خلخال نگهداری می‌شوند.

عده ای از باستانشناسان قدمت این محوطه را تا ۹ هزار سال هم تخمین می زنند و معتقدند که سنگ تراشه های از اشکال انسان مربوط به ۷ هزار سال قبل از میلاد مسیح در این منطقه موجود است.
محوطه باستانی شهر پیرازمیان در کنار رودخانه قره سو قرار دارد. جایی که بر روی سنگ های اطراف آن نقش و نگارهای متعددی با طرح و ابعاد مختلف با ضربه زدن های منظم و دقیق با سنگ های سخت، استخوان حیوانات و فلزات سخت حک شده است. نقش هایی از بزکوهی، انسان درحالت های مختلف و چندین نقش نامشخص دیگر قابل مشاهده اند، تعداد آنها محدود است .
اما در نزدیکی های همین محوطه، سنگ قبرهایی با نقش هایی یک نواخت از چهره انسان هایی که دهان ندارند دیده می شوند که ابعاد آنها از ۲مترتا ۴۰ سانتیمتر متغیر است و تعداد تقریبی آنها به بیش از صد مورد می رسد.
تا به حال حدود ۴۵۰ گور در این محل شناسایی شده است که ابعاد کوچکترین آنها ۳.۲ متر و بزرگترین آنها ۸.۲ متر است.

تپه آناهیتا
در قسمت غربی شهر سرعین قرار دارد و قدمت آن به دوره قبل از میلاد می رسد. مردمان آن زمان بر اساس اعتقادات دینی، معابد و آتشکده داشتند. وجود این معبد هم گواه همین امر است. تپه آناهیتا نشان دهنده اهمیت این منطقه در نزد ادیان مختلف و بخصوص زرتشتی میباشد. در بالای این تپه معبدی نیمه ویران واقع شده که سالیان دراز محل عبادت و ریاضت موبدان زرتشتی بوده است. همچنین طبق اسناد تاریخی، این منطقه آسایشگاه تابستانی حاکمان ساسانی بوده است . در این معبد نشانه های از آثار مربوط به دوره های بعد از جمله سلجوقیان و ایلخانان نیز موجود است.

تپه باستانی آناهیتا که طی سالیان گذشته از آن به نامهای آناهیتا، سارقین و زرتشت یاد شده به شماره ۱۹۷۶ به ثبت آثار ملی رسیده است.

تپه دولت آباد
مربوط به سده‌های میانی دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان اردبیل، بخش مرکزی، دهستان غربی، روستای دولت‌آباد واقع شده و به‌عنوان یکی ازآثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تپه نادری اصلاندوز
این تپه از آثار باستانی و تاریخی شهرستان پارس آباد در بخش اصلاندوز است و در جنوب غربی شهر اصلاندوز قرار دارد.بلندی این تپه ۳۰ متر و محیط اطراف آن حدود ۱۵۰۰ متر و طول ۱۲۰ متر و عرض آن حدود ۱۰۰ متر است.برخی اعتقاد دارند که تپه نادری به دلیل اهمیت و موقعیت استراتژیکی و نظامی آن از قدیمی ترین تپه های منزقه بشمار میرفته و قدمت آن تا هزاره سوم و چهارم قبل از میلاد تخمین زده می شود.

این تپه از آن جهت اهمیت ویژه دارند که روایت شده است نادر شاه افسار در این تپه شاه تهماسب دوم را از حکومت خلع و انجمن بزرگی تشکیل داده و بزرگان کشور را در دشت مغان فراخوانده تاجگذاری کرده است.بیشتر سفال های بدست آمده از تپه نادری بدون لعاب ساده و متعلق به دوران اسلامی می باشد.

تپه نادری اردبیل
این تپه در ۳ کیلومتری جاده اردبیل به تبریز قرار دارد و آخرین اثر ثبت شده در دوران پهلوی است که در سال ۱۳۵۷ ثبت شده است.