شاهنامه خوانی یکی از زیبایی‌های شب یلداست

بر اساس برخی نقل‌قول‌ها، شب یلدا حداقل هفت‌هزار سال قدمت دارد و زمان طولانی است که مردمان ایرانی و ایرانی‌تباران در سرزمین ما و سرزمین‌های مجاور ایران در آغاز فصل زمستان که با انقلاب زمستانی مصادف است، مراسمی به نام شب چله برگزار می‌کنند که گویش سریانی آن (یلدا) است.

در همین رابطه و به بهانه برگزاری شب یلدای متفاوت به دلیل شرایط کرونایی، سیندخت ابدالی، که زمانی اولین و جوانترین بانو‌ی شاهنامه‌خوان بود و اکنون در حال پرورش کوچکترین شاهنامه‌خوانان ایران در رودهن است، در گفت و گو با پانا به تشریح رابطه یلدا و شاهنامه‌خوانی پرداخت.

او اظهار کرد: شب یلدا شبی بزرگ و مهم در فرهنگ ایرانی است و به دلیل دقت گاه‌شماری ایرانی و انطباق کاملی که با تقویم طبیعت دارد در تمام سال‌ها انقلاب زمستانی برابر است با سی‌ام آذر‌ماه و بامداد یکم دی‌ماه که ما به آن شب چله یا یلدا می‌گوییم.

ابدالی بیان کرد: بعضی به اشتباه فکر می‌کنند که ما در این شب به خاطر نحس و بد بودن شب زنده‌داری می‌کنیم. در واقع به دلیل حرکت خورشید در شب آخر پاییز به پایین‌ترین نقطه‌ افق جنوب شرقی می‌رسد که باعث کوتاهی روز و بلندی شب می‌شود، به عبارت دیگر در شش‌ماه آغازین تابستان تا آغاز زمستان در هر شبانه روز خورشید مقداری پایین‌تر از محل پیشین خود در افق طلوع می‌کند تا در نهایت در شب آغاز زمستان به پایین‌ترین حد جنوبی خود می‌‌رسد و باعث می‌شود ما ایرانی‌ها این شب ‌را به عنوان بلند‌ترین شب سال بشناسیم و آن را پاس بداریم.

او شاهنامه‌خوانی را یکی از زیبایی‌های شب یلدا دانست و افزود: در شاهنامه، فردوسی در پایان داستان اورمزد ساسانی ضمن اشاره به گذرا بودن جهان، خواننده و شنونده شاهنامه را به دل نبستن به این دنیای‌ فانی و گذرا دعوت می‌کند و در همین راستا که شنونده و خواننده را پند و اندرز می‌دهد و اشاره ای به فرا رسیدن شب یلدا دارد و می‌گوید:

چنین بود تا بود گردان سپهر

گهی پر ز درد و گهی پر ز مهر

تو گر باهشی نشمر او را به دوست

کجا دست یابد بدردت پوست

شب اورمزد آمد از ماه دی

ز گفتن بیاسای و بردار می

در واقع شب اورمزد یا هرمزد نام نخستین روز ماه در ایران باستان و شب نخستین از ماه دی می شود که همان شب چله است و آغاز زمستان فرصتی برای خانواده‌هاست که کنار کرسی قصه‌گویی کنند و قصه‌گفتن یکی از وجوهات مهم فرهنگ ما‌ است.

ابدالی تصریح کرد: داستان‌های شاهنامه بخش اعظمی از داستان‌هایی را تشکیل می‌داد که در خانواده‌ها برای کودکان تعریف می‌کردند. بعید نیست که در آینده مادربزرگ‌های قصه‌گو داشته باشیم به دلیل اینکه کودکان این زمانه از این وجه مهم فرهنگی ایرانی محرومند و کمتر قصه گوش می‌دهند و مجال این را ندارند که قصه گوش کنند.

او اذعان کرد: شاهنامه‌خوانی در شب یلدا به این صورت بود که همه دور تا دور کرسی می‌نشستند و بزرگتری که توانایی خواندن شاهنامه را داشته، صفحه‌هایی از شاهنامه را می‌خواند و وقتی صفحه به پایان می‌رسید، شاهنامه را به نفر بعدی می‌داد و به همین ترتیب افرادی که دور کرسی نشسته بودند هر کدام بخشی از شاهنامه را می‌خواندند و همچنین بزرگتر مجلس داستانی از شاهنامه تعریف می‌کرد.

ابدالی گفت: متأسفانه امروزه بین نسل جدید و داستان‌های کهن ایرانی فاصله عمیقی ایجاد شده است و نسل جدید به دلایل مختلفی از این داستان‌های کهن فاصله گرفتند و خانواده‌ها دغدغه‌مند نیستند که فرزندانشان را با مشاهیری چون حافظ ،فردوسی و مولانا و وجوهات مختلف ادبیات ایرانی آشنا کنند.

این بانوی شاهنامه خوان تصریح کرد: ما نسبت به این موضوع بی‌تفاوت شده‌ایم و با داشتن مراکز فرهنگی خوب در هر شهر و نقطه‌ای از ایران، دعوت از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها و کسانی که تدریس شاهنامه را بلد هستند، و ورود رسانه ملی به برنامه‌کودکان و نسل جدید و ساخت برنامه‌ای که خانواده‌ها را وادار به پیگیری زبان و ادبیات فارسی کند و به عبارت دیگر ساخت کارتون و کاراکترهای شاهنامه با خوش رنگ و لعاب‌تر کردن داستان‌های شاهنامه، پرداختن بیشتر در کتب درسی به داستان‌های شاهنامه باعث انس گرفتن مردم نه تنها با شاهنامه بلکه با وجهه‌های دیگر ادبیات ایرانی خواهد شد.

ابدالی خاطرنشان کرد: همواره ما ایرانی‌ها به خاطر این‌که شعر و داستان در جان ما است و سرودن شعر هنر ملی ایرانی‌هاست، شعر و داستان خواندن برای ایرانی‌ها به شدت گوش‌نواز است و ما مردم ایران اساساً مردمی هستیم که به گوش دادن و شنیدن علاقه داریم. ما ملت روایت هستیم و به همین دلیل شاهنامه‌خوانی چه در شب یلدا و در شب‌های دیگر حتماً برای ما لذت بخش است به این دلیل که عبرت‌انگیز است و هویت ما را برای‌ ما پررنگ می‌کند و اعتماد به نفس ایرانی‌ها را بالا می‌برد.

خبرنگار دانش ‌آموز: یسنا اسماعیل زاده