تفاوت قیمت دلار در ایران و افغانستان و تجارت سودجویان

به گزارش ایرنا، طی دو روز گذشته برخی رسانه های غربی خبر یکی از هم صنفی هایشان را که مدعی انتقال روزانه دو تا سه میلیون دلار از افغانستان به ایران شده است را باز نشر کردند که این گزارش ابعاد آن خبر را با توجه به واقعیت بازار ارزیابی کرده است.

به عقیده کارشناسان ، هر جا امکان سود رخ نماید، حضور سودجو طبیعی است و زمینه کسب سود از محل تبادل ارز دو کشور که به زبان اقتصاد «آربیتراژ» خوانده می شود از این قاعده مستثنا نیست اما این که شرایط برای کسب منفعت از محل انتقال ارز بین افغانستان با ایران فراهم باشد اکنون مورد تردید کارشناسان است.

آربیتراژ - Arbitrage- در علم اقتصاد به معنای کسب سود از محل تفاوت قیمت انواع دارایی بین دو بازار است یعنی این پدیده زمانی رخ می دهد که یک نوع دارایی مثل کالا یا ارز در دو بازار با قیمت متفاوت یا در دو قالب متفاوت عرضه می‌شود و تبادل آنها میان دو بازار سود خلق کند.

آربیتراژ ارزی در بازار تبادل ارز خارجی در نتیجه تفاوت در نرخ تبدیل دو طرفه یا سه طرفه ارز توسط فعالان مختلف بازار اتفاق می‌افتد و افرادی می‌توانند از این فرصت برای کسب سود بهره‌برداری کنند.

البته مانند هر پدیده اقتصادی دیگر اگر مدیران و فعالان بازار کشورهای مختلف به طور موثر عمل کنند ، هیچگاه فرصت آربیتراژ ایجاد نخواهد شد اما فراهم شدن این شرایط نیازمند هماهنگی و همکاری همه جانبه است که کمتر اتفاق می‌‌افتد و دولت‌ها تلاش می‌کنند با هماهنگی و سرعت‌ بخشی بیشتر به معاملات، فرصت‌های آربیتراژ را به حداقل کاهش دهند.

«احمد حسین حسنی» در شهر کابل مرکز افغانستان صراف است و اگر چه انتقال ارز را در صورت وجود سود بین دو کشور عادی می داند ، اما می گوید که در بازار فعلی انتقال دلار مقرون به صرفه نیست.

او گفت که هیچ صرافی در حال حاضر نیست که حتی از شما در افغانستان دلار بگیرد و بازگشت همان دلار را به شما پس از کسر کارمزد خود در ایران تقبل کند، حتی این کار بین کابل و هرات هم رخ نمی دهد چون فرآیند آن تامین کنند سود قطعی نیست.

به اعتقاد او شاید در انتقال ارز با حجم های افزون بر چند میلیون دلار این کار سود بدهد اما گردش این میزان دلار خارج از توان صرافان عادی است و چنین گردش هایی باید حوالی بانک مرکزی رخ دهد زیرا با توجه به هزینه انتقال ، مسیر جابجایی و ضریب ایمنی آن ، این اقدام در بازار فعلی منطق اقتصادی ندارد.

مشابه همین دیدگاه را «داوود مهدیان»عضو هیات مدیره آرین بانک افغانستان بیان می کند و معتقد است بروز پدیده آربیتراژ ارزی بین افغانستان و ایران چیز غیر ممکنی نیست و دو دلیل می تواند وقوع آن را توجیه کند.

او از سود حاصل بابت تبادل ارز به عنوان عامل اصلی و از رفع نیاز بخش خصوصی بازار داخلی ایران به ارز برای انجام معاملات تجاری به عنوان دومین عامل انگیزشی برای انتقال ارز از افغانستان به ایران یاد کرد.

مهدیان عامل نخست را فرآیندی قابل محاسبه خواند و از برابری نرخ های روزانه ارز در مبدا و مقصد به عنوان عامل متغییری نامبرد که هر لحظه ممکن است آشکار یا ناپدید شود.

وی در مورد تلاش فعالان بازار ارز ایران برای تامین نیاز مشتریان خودشان به ارز گفت که در ارتباط با این مورد سود کامل همه داستان نیست و گاه ممکن است پاسخگویی به نیاز مشتری حتی با سود اندک در اولویت فروشندگان اصلی دلار در بازار ارز ایران باشد که البته در مبالغ کلان سود اندک هم رقم کوچکی نخواهد بود.

« اقبال علی اخلاقی» یکی دیگر از صرافان کابل است که با اشاره به توزیع هفتگی ۴۰ تا ۵۰ میلیون دلار از سوی بانک مرکزی افغانستان در بازار این کشور گفت که ارقام درشت هرگز به دست صرافان بازار نمی رسد و در همان درب خروجی جذب دستان بزرگ و راهی پاکستان و ایران می شود.

او بر این باور است که مدیریت قیمت دلار در افغانستان را که این اواخر نرخ برابری آن در مقابل افغانی رو به افزایش گذاشته است، توسط همین دست ها تعیین می شود.

معاون اتاق تجارت و صنایع افغانستان هم چنین نگاهی دارد و می گوید که افزایش انتقال دلار به ایران سبب کاهش دلار در افغانستان شده و همین عامل سبب بالا رفتن نرخ دلار در افغانستان شده است.

« خان جان الکوزی » از طرح درخواست خود به شورای امنیت ملی افغانستان برای جلوگیری از انتقال دلار به ایران خبر داد و گفت که قیمت دلار در بازار جهانی افزایش یافته است اما نسبت رشد آن درافغانستان با توجه به نرخ جهانی منطقی نیست که دلیل آن خروج ارز است.

سنگی که دو روز قبل نخست خبرگزاری رویتز در مورد انتقال دلار از افغانستان به ایران در دریاچه افکار عمومی انداخت و دامنه موج برخواسته از آن هر روز پیش تر می رود هنوز در جدول سود و زیان قابل اثبات نیست اما واکنش ها به این خبرشروع شده است.

جدا از سخنان الکوزی برای ورود شورای امنیت افغانستان به داستان امروز دوشنبه به نقل از استاندار هرات در غرب افغانستان که با استان خراسان رضوی در ایران هم مرز است، خبررسید که او برای جلوگیری ازانتقال ارز به ایران دستور داده است.

« محمد آصف رحیمی » گفته روزانه افرادی که از مرز اسلام قلعه افغانستان وارد ایران می شوند به شکل غیر قانونی حجم زیادی دلار با خود منتقل می کنند که باید جلوی آن گرفته شود.

امروز هر دلار در کابل ۷۳.۶۰ افغانی بود و هر یورو به قیمت ۸۵.۵۰ افغانی عرضه شد و هر ده هزار ریال ایران با کمی رشد نسبت به دیروز ۹.۸ افغانی قیمت گذاری شد و هر دلار نیز ۸۲ هزار و ۵۰۰ ریال بود.

در بازار امروز ارز هرات هر یک دلار به قیمت ریال ایران بین هشتاد هزار و ۹۰۰ تا هشتاد و یک هزار و ۱۰۰ ریال نرخ خورده بود، هر چند دلاری برای خرید با این نرخ نبود.

درمشهد قیمت دلار بین هشتاد و دو هزار و ۲۰۰ تا هشتاد و دو هزار و ۴۰۰ ریال اعلام شده است.

با توجه به این تفاوت قیمت دلار در هرات و مشهد باید سود اسمی ۱۳۰ تومانی به ازای هر دلار را در نظر گرفت که در مقیاس یک میلیون دلار رقمی معادل ۱۳۰ میلیون تومان می شود که مبلغی وسوسه انگیز است اما وقتی هزینه انتقال و ریسک امنیتی آن را در نبود زیرساخت مطمئن برای تبادل و تعداد مسافران احتمالی برای تردد روزانه بین دو کشور جمع می کنیم کمی منطق این فرض حداقل در بازار فعلی سست می شود.

از طرف دیگر افغانستان کشوری متکی به دریافت کمک های جهانی است و نیمی از بودجه سالانه آن که امسال بین پنج تا شش میلیارد دلار بسته شده است از محل کمک ها تامین می شود و در این شرایط خروج روزانه دو تا سه میلیون دلار از افغانستان کمی با واقعیت کشش اقتصادی این کشور هم ساز نیست.

البته این سخن به معنای آن نیست که جابجایی ارزی اصلا صورت نمی گیرد یا چیزی برای نگرانی وجود ندارد بلکه واقعیت آن است که هر دو کشور ایران و افغانستان باید برای ثبات اقتصادی خود از بروز هر معضلی جلوگیری کنند ولی انتقال این حجم دلار هم با شرایط مشهود نمی خواند.

مهدیان به عنوان کارشناس حوزه مالی و فعال در بانکداری بین المللی بر این باور است که مدیریت علمی و رعایت چارچوب های حاکم بر بازارهای مالی می تواند راهگشای مشکلات این چنینی در بازارهای ارزی کشورها باشد و اتخاذ تصمیم درست و اجرای سریع آن نیاز امروز بازار ارز در ایران است.