فرم ها نمی توانند نمایشنامه های برشت را تحت تأثیر قرار دهند

پرویز تأییدی، پیشکسوت تئاتر، در حاشیۀ اجرای نمایش «صعود مقاومت پذیر آرتورو اویی» نوشتۀ «برتولت برشت» به کارگردانی «امیر دژاکام» در تالار حافظ تهران، ضمن ابراز خرسندی ازتماشای این اثر با اشاره به این امر که چند اجرای مختلف از نمایش های برشت را در نقاط مختلف آلمان، از جمله «هلنه وایگزلن» و گروه او را در «برلینر هانستام» به نظاره نشسته است، گفت: اکثر نمایش هایی که از برشت کار می شود با آواز، شوخی و خنده همراه است و برخی دیگر هم نه، اما این اجرا، به نظر من یکی از اجراهای خوب در ردیف اجراهای آرتورو اویی است که در آلمان دیده ام.

تأییدی در ادامه با اشاره به این امر که دژاکام تمامی ویژگی های آثار برشت را حفظ کرده است، ادامه داد: بسیاری از افراد برشت را رئالیستی اجرا می کنند و اگر بخواهیم راجع به فاصله گزاری در نمایش های برشت در ایران حرف بزنیم، باید بپذیریم که اکثراً به اشتباه می پندارند که هنرپیشه نباید روی صحنه نقش آفرینی و بازی کند و خودش باشد که این تصور از اساس غلط است و این امر در حالی است که برشت این را نمی گوید.

این پیشکسوت تئاتر در بخشی دیگر از این گفتگو با اشاره به این که نمایش های اجرا شده در ایران فاقد احساس است و به شکل روخوانی اجرا می شود، افزود: برشت فاصله گزاری را در نمایش های خود به کار گرفته است، آوازی که خوانده می شود، فارغ شدن از فضای رئالیستی خود نوعی فاصله گزاری است و بسیار خوشحالم که اثری از برشت را با فهمی درست از فاصله گذاری به تماشا نشسته ام.

وی کمدی موجود در نمایشنامه را برگرفته از خط فکری نویسنده دانسته و ضمن تأکید بر این امر که اپرای سپولی برشت آن قدر در آلمان معروف شده است که خواننده های مشهور آلمان آن را به صورت آلبوم در اختیار علاقه مندان خود قرار داده اند، اظهار داشت: این اثر تلفیقی از کمدی، تراژدی، گروتسک، آواز و اپرا را در خود دارد و خاص خود است.

تأییدی ضمن ابراز انتقاد از این امر که برخی آثار برشت را در مقابل آثار رئالیستی کنستانتین سرگویچ استانیسلاویسکی می دانند، تصریح کرد: باید پذیرفت که برشت بسیاری از آثار خود از اندیشه های استانیسلاویسکی تعریف کرده است و خود را پیرو مکتب او می داند، چرا که نمایشنامه های او داستان دارد، قصه دارد و مانند «ننه دلاور و فرزندانش» درام در آن موج می زند و این نمایشنامه ها، از دستۀ نمایشنامه های بسیار جدی است.

این پیشکسوت تئاتر ضمن ابراز خرسندی از این امر که نمی توان گفت که این نمایش اپرا یا رئالیستی بود، بلکه نمایشی سراسر برشتی بود، یادآور شد: نمایش های برشت، تلفیقی است و فرم ها نمی توانند نمایشنامه های برشت را تحت تأثیر قرار دهند و به همین جهت است که این نمایشنامه ها، نمایشنامه های شاخصی در دنیاست.

وی در بخشی دیگر از این گفتگو با اشاره به این امر که بازیگری در این نمایش به توازن تقسیم شده است، گفت: کاراکترها نیز تحت تأثیر از برشت شکل گرفته شده بود و این نشان از تسلط و تجزیه تجلیل من توسط کارگردان است و به همین دلیل است که به فرمی که در اثر مد نظر داشته رسیده است و اثری یک دست را به مخاطب پیشکش می کند.

تأییدی، ضمن تأکید بر این امر که بازیگران جوان هنر نمایش می بایست نقش آفرینی را از رئالیسم شروع کنند، افزود: نام های بزرگ در ایران بر اساس کارهای رئالیسم مشهور شده اند، مانند این که «عزت الله انتظامی» در نقش یک بنگاه دار ظاهر می شود و تماشاچی باور می کند که او یک بنگاه دار است و همین امر موجب می شود که نقش آفرینی او را بپذیرد.

وی در ادامه اجرای رئالیستی را بسیار مهم تر و سخت تر از اجراهای فرم دانسته و بر همین اساس، با اشاره به این امر که برخی از تماشاگران به فیزیک کاراکترها در اثر می خندد، ادامه داد: استاد سمندریان به دلیل تحصیل در آلمان، با آثار برشت آشنا بود، چندین اثر از او را ترجمه کرده و در اختیار جوانان قرار داده بود و چندین اثر را از وی روی صحنه برده بود.

این پیشکسوت تئاتر با اشاره به این امر که در آن زمان دانشکده های تئاتر در ایران وجود نداشت و تحصیل کردۀ تئاتر نیز بر همین اساس در کشور نبود، اظهار داشت: بعد ها دانشکده ها و ادارۀ تئاتر در ایران به وجود آمد و هنرمندانی که در دورۀ گذشته بودند، حمایت مادی شدند و حرفه ای شدند.

تأییدی با اشاره به این امر که حرفه ای شدن در تئاتر می تواند انسان را به اوج برساند، تصریح کرد: هنرپیشگی مهم ترین مسأله در تئاتر است و همین امر است که موجب ماندگاری نام ها می شود.