سد باستانی داریوش هخامنشی

به گزارش خبرگزاری پانا، سد داریوش كه به نام « سنگ دختر » نیز نامیده می شود، در ایران منحصر به فرد است. درزمان پهلوی با توجه به احداث سد جدید درودزن در این منطقه بازمانده های سد تاریخی داریوش کبیر به حدود 3 کیلومتر پایین تر انتقال داده شد. احداث سدجدید "درودزن" در پیش از انقلاب بخش هایی از محوطه های باستانی مرودشت را غرق کرده است که برای جلوگیری از انهدام بنای این سد باستانی كه در محوطه ساختمان سد درودزن قرار داشت، آن را منتقل و با فاصله سه كیلومتر از محل اصلی، دوباره برپا كردند. سد جدید الاحداث درودزن که به عنوان یکی از بزرگ ترین سدهای انسان ساخت کشور می باشد نخستین سد خاکی ساخته شده در خاورمیانه است و وجه تسمیه آن به دلیل نزدیکی به بخش درودزن می باشد وسد باستانی داریوش که باقیمانده بخش هایی از آن در پایین دست سدجدید درودزن به جا مانده است به عنوان یکی از آثار مهم تاریخی مورد توجه کاوشگران و باستان شناسان می باشد و مهم ترین اثر تاریخی منطقه به شمار می آید. عرض دهانه چشمه سد داریوش در پایه 3 متر و عمق آن 3.5 متر و ارتفاع دهانه 2.10 است وارتفاع موجود سد ـ پل داریوش 3 متر است. با توجه به بخش های باقیمانده ستون سد ـ پل، شعاع این ستون 3.8 متر است.

این اثر که از دوره هخامنشی برجای مانده است، از لحاظ پلان عملکردی و تا حدودی شکل ظاهری به سد ـ پل خواجوی اصفهان شباهت دارد. با این مشخصات که سد داریوش به مانند بیشتر آثار هخامنشی واقع در دشت میان¬کوهی مرودشت از تخته سنگ های بزرگ مکعب مستطیل در اندازه¬های مختلف ساخته شده است. از این سد ـ پل تنها دو چشمه و نیمی از ستون باقی مانده است. کارکرد این ستون ها در سد ـ پل ها به مانند دیگر سد ـ پل¬های قدیمی برای شکستن فشار وقدرت جریان آب بوده است و در زمان فصول بارندگی که آب رودخانه زیاد می¬شود و سطح آب بالا می¬آید این چشمه¬ها برای سر ریز آب تعبیه می¬شده است.
در بین فعالیت های مرمتی مجموعه تخت جمشید یک دوره مرمتی بین سال های 1964 لغایت 1978 انجام شد که به دوره مرمت های علمی شهرت گرفت. آغازمرمت های علمی این دوره توسط موسسه ایتالیائی شرق میانه و دور (ایزمئو)ISMEO به ریاست جوزپه توچی و مدیریت كارگاهی سزاره كاربونه از اكتبر تا دسامبر 1964 و از ماه مه تا ژانویه 1965 و از دسامبر1964 تا نیمه اول سال 1978 تحت مدیریت كارگاهی جوزپه تیلیا انجام گرفت . در مرمتهای این گروه كه شامل آناستولوژی و بیشتر به صورت جایگزین كردن سنگ درمحل های لازم می باشد سعی شده است شكل اصلی بنا به دست آید . عملیات نجات بخشی سد داریوش توسط همین گروه انجام شد .
به گزارش پانا این اثر در گذشته مورد شناسایی و بررسی قرارگرفت و اقدامات ثبتی آن درسال 1388 توسط این اداره مهیا گردید و درتاریخ 1/9/88 به شماره 27514در فهرست آثار ملی ایران جای گرفت .