هوشنگ کامکار: لوریس چکناواریان به معنای واقعی کلمه هنرمند جهانی است

به گزارش خبرنگار فرهنگی پانا ، مراسم مروری بر آثار لوریس چکنواریان شامگاه هفدهم مهرماه با حضور هنرمندانی چون فرهاد فخرالدینی، خسرو سینایی، ناصر چشم آذر هوشنگ کامکار، دکتر آرین پور، گزیلا سینایی، صدیق تعریف، تقی ضرابی، نادر مشایخی و ... در سالن استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

مجید سرسنگی، مدیرعامل خانه هنرمندان ایران در ابتدای مراسم ضمن خوش آمدگویی به حاضران در این مراسم گفت: لوریس چکنواریان یکی از برجسته ترین موسیقی دانان کشور است و خوشحالم که آثار این هنرمند در خانه هنرمندان به نمایش در می‌آید و بررسی می‌شود. چرا که اغلب جوانان به دلیل این که آثار استاد در ارکسترهای خارج از کشور به اجرا درآمده، با این آثار آشنایی ندارند .

وی افزود: ‌مدتی است فعالیت ارکسترهای سمفونیک متوقف شده است. وزارت ارشاد اقداماتی برای فعالیت‌های مجدد این ارکسترها انجام داده است که امیدواریم هر چه زودتر این ارکسترها فعالیت‌شان را از سر بگیرند. ما هم همزمان با این اقدامات برنامه‌های این چنینی را در خانه هنرمندان برگزار می‌کنیم تا نسل جدید بیشتر با آثار کلاسیک آشنا شوند . در کشور ما موسیقی چه در قبل انقلاب و چه بعد از انقلاب، همیشه بحث برانگیز بوده است و مورد مناقشه قرار گرفته است . علت آن هم توانایی و تاثیرگزاری هنر موسیقی بر جامعه است.

سرسنگی با اشاره به اینکه موسیقی می‌تواند مخاطبانش را به معرفت برساند، تاکید کرد: موسیقی قابلیت به معرفت رسانیدن مخاطب را دارد ولی اگر رسالت خودش را انجام ندهد به ابتذال کشیده خواهد شد . باید هنر موسیقی را راهکاری بدانیم برای این که نابسامانی و ناهنجاری‌های جامعه را بر طرف می‌کند. اما کسانی هستند که موسیقی را یک مسله می‌دانند و قایل به حذف آن هستند. در بعد از انقلاب با توجه یه این که فضایث فرهنگی کشور متحول شده بود، باید می‌توانستیم از ظرفیت‌های موسیقی استفاده کنیم. اما به خاطر این که هیچ گاه استراتژی درستی در حوزه موسیقی به کار نرفته، نتوانستیم ارتباطی بین موسیقی و جامعه ایجاد کنیم .

وی ادامه داد: موسیقی از یکسو می‌تواند انسان‌ساز و معرفت‌آفرین بوده و موجبات به کمال رسیدن انسان و پیوند با دنیای غیرمادی را فراهم آورد و از سوی دیگر در صورت عدم پایبندی به رسالت خویش ممکن است به ورطه ابتذال درافتاده و مخاطب خود را نیز به چنین ورطه‌ای بکشاند. انتظار می‌رفت پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران و تحول فضای فرهنگی کشور، هنر و موسیقی به شیوه‌ای درست برای پرورش نسل معاصر به‌کار گرفته شود. اما متاسفانه به‌دلیل فقدان استراتژی درست در عرصه موسیقی هنوز نتوانسته‌ایم آنچنانکه شایسته است از پتانسیل‌های موجود در موسیقی بهره لازم را ببریم. وی عدم وجود تعریفی درست از موسیقی و نسبت آن با فرهنگ دینی را موجب پدیدار شدن سوء تفاهماتی دانست که گاهی به نفی کلیت موسیقی منتج می شود و به علت تعدادی هنرمندنما که از موسیقی تنها صورت آن را درک کرده اند کل جامعه موسیقی و حتی استادانی که آثار ارزشمندی در حوزه های مختلف - از جمله در حوزه انقلاب و دفاع مقدس - پدید آورده اند مورد تردید واقع می شوند.

مدیرعامل خانه هنرمندان ایران در پایان خاطر نشان کرد: در جوامع غربی این مخاطب و سلیقه‌های متفاوت اوست که خط ‌مشی تولید آثار هنری را مشخص می‌کند، که چنین امری نمی‌تواند در کشوری همچون ایران با تمدن و فرهنگی که از دیرباز زبانزد جهانیان بوده است به وقوع بپیوندد. ارائه تعریفی جدید و مناسب از موسیقی که با شرایط جامعه ایران اسلامی تناسب داشته باشد از رسالت های اساتید و صاحب‌نظران این عرصه است امیدواریم در آینده‌ای نزدیک شاهد اجرای برنامه‌های موسیقیایی فاخر در ایران و با حضور اساتید بزرگی همچون لوریس چکناواریان باشیم.

پس از صحبت های مدیرعامل خانه هنرمندان، هوشنگ کامکار که از اساتید حاضر در این مراسم بود به سخنرانی پرداخته و اظهار کرد: برای من جای خوشحالی دارد که امروز این جا هستم و قرار است که آثار چکناواریان را بررسی کنم. چرا که من با او وقتی در سنندج بودم از طریق برخی از نشریات آشنا شدم و این برای من افتخار است که امروز در این جمع هستم. بگذارید از کلمه استاد در خطاب چکناواریان استفاده نکنم زیرا که امروز واژه استاد اهمیتش را از دست داده و هرکسی را استاد خطاب می‌کنند.

وی افزود: چکناواریان هنرمند آگاه و مسلطی است که در کار آهنگسازی تبحر فراوانی دارد. او هنرمند متواضع و افتاده‌ای است و برخلاف بسیاری که خود را بی‌دلیل هنرمند جهانی می‌دانند، به معنای واقعی کلمه هنرمند جهانی است. اما خود او به خاطر تواضعش در این زمینه چنین ادعایی ندارد . موسیقی چکناواریان ویژگی‌های فراوانی دارد از جمله این که او امضای خودش را بر تک تک آثارش دارد. استفاده از سازهای غیر معمول در ارکسترها هم از دیگر ویژگی آثار او است. ضمن این که او توجه ویژه‌ای هم به سازهای کوبه‌ای دارد.

سرپرست گروه کامکارها تصریح کرد: من فکر می‌کرم که با آلبوم «سماع ضربی‌ها» اولین کسی هستم که منحصرا با سازهای کوبه‌ای آهنگسازی کرده‌ام؛ اما بعدا متوجه شدم که او قبل از من این کار را انجام داده است . هارمونی آثار چکناواریان بیشتر به اواخر دوره رمانتیک نزدیک است اما او شجاعانه از هارمونی‌های قرن بیستم هم استفاده کرده است. ضمن این که در برخی از آثار او شاهد استفاده از موسیقی ایرانی نیز بوده‌ایم و او به صورت پلی‌فونیک از سازهای ایرانی هم استفاده کرده است . چکناواریان از اولین آهنگسازانی است که به فردوسی پرداخته است. البته حسین پهلوی و اجمد پژمان هم بر روی اشعار فردوسی کار کرده‌اند. البته امروز کسانی مدعی هستند که آن‌ها اول از فردوسی و اشعارش در موسیقی بهره گرفته‌اند در صورتی که این موضوع اصلا اهمیت ندارد و نوع پرداخت به اشعار فردوسی است که اهمیت دارد .

هوشنگ کامکار در بخش پایانی سخنان خود تاکید کرد: آثار لوریس چکناواریان باید در حد جهانی ارزیابی شود و من به شخصه برای او آرزوی طول عمر و موفقیت بیشتر دارم .

خسرو سینایی دیگر هنرمندی بود که در این مراسم به صحبت از لوریس چکناواریان پرداخت. وی چکناواریان را چشمه ای از خلاقیت دانست و دگرگونی آثارش را به اقیانوسی ژرف تشبیه کرد که سخن گفتن از آن را دشوار می کند. سینایی خطاب به این هنرمند بیان کرد: هنرمند واقعی کسی است که هنر و خلق آثار هنری برای او به مثابه نفس کشیدن باشد. افتخار می‌کنم که ۵۰ سال است با تو دوست هستم. از تو بسیار آموخته‌ام؛ هر چند که تو در طی این مدت مدام در سفر بوده‌ای .

این فیلمنامه نویس عنوان کرد: چند سال پیش یکی از فیلم‌هایم که درباره هنر و خلاقیت هنری بود در هلند به نمایش درآمد. در پایان وقتی فیلم تمام شد هنرمند ژاپنی از من پرسید که آیا خودت را هنرمند می‌دانی؟ من هم در پاسخ به او گفتم که این را باید دیگران قضاوت کنند. اما من طی مدتی که فعالیت می‌کردم، با هنرمندان بسیاری کار کرده‌ام و می‌توانم هنرمند واقعی را از کسی که خودش را به هنرمند بودن می‌زند، تشخیص دهم. هنرمند کسی است که اگر نتواند خلق کند، نمی‌تواند نفس بکشد. در این میان چکناواریان یکی از بهترین هنرمندان است . لوریس چکناواریان علم موسیقی را عمقا فرا گرفت و سالیان سال در دانشگاه‌های مهم دنیا تدریس کرد. اما چرا هیچ گاه مطبوعات و رسانه‌های ما نگفتند که او هنرمندی جهانی است و آثاری در سطح هنر موسیقی جهان می‌آفریند؟ چه زمانی می‌خواهیم قدر آدم‌های بزرگ را بدانیم؟

وی افزود : در زمینه موسیقی فیلم، چکناواریان شاید اولین کسی باشد که موسیقی فیلم را با خصوصیت‌های خاص این ژانر ساخت. او از اولین کسانی بود که می‌گفت موسیقی فیلم با فرهنگ خود فیلم و مکانی که فیلم در آن ساخته می‌شود، باید همخوانی داشته و متناسب آن باشد . چکناواریان هنرمندی است که موسیقی‌اش را از صمیم قلب می‌سازد و آن را در اختیار مردم قرار می‌دهد.

در بخش بعدی مراسم با حضور هوشنگ کامکار، فرهاد فخرالدینی، خسرو سینایی و مجید سرسنگی لوح تقدیر و نشان خانه هنرمندان ایران به پاس یک عمر فعالیت هنری به لوریس چکنواریان اهدا شد.

فیلم «اپرای رستم و سهراب» اثر لوریس چکنواریان برای حضار در تالار به نمایش در آمد و پس از پایان فیلم، این استاد موسیقی در مورد این اثر خود توضیحاتی را ارایه کرد. وی در ابتدا چگونگی شکل گرفتن «اپرای رستم و سهراب» را تشریح کرد و از تاثیر موسیقی‌های اصیل ماه محرم و سازهای ضربی مورد استفاده در آن بر خلق آثار خود سخن گفت؛ تاثیری که به گفته‌ی وی تا به امروز نیز ادامه داشته است. خالق «اپرای رستم و سهراب» با اشاره به مشکلاتی که در ابتدا بر سر راه نوشتن این اپرا وجود داشته گفت: این اپرا را هشت بار از ابتدا تا به انتها به فرم‌های مختلف نوشتم چرا که در آن زمان اپرایی وجود نداشت و پایه ارکستر و هارمونیک نداشتیم و من ناچار به آزمون و خطا بودم تا بتوانم آنرا به بهترین شکل ممکن درآورم.

وی در پایان سخنان خود در خصوص مشکلات اجرای اپرای رستم و سهراب بیان کرد: از بابت اجرای این اپرا نگرانی ندارم حتی اگر اجرای آن به بعد از دوران حیات من موکول شود، چرا که آنرا اثری نمی‌دانم که با گذشت زمان به دست فراموشی سپرده شود.

گفتنی است؛ آثار برجسته لوریس چکنواریان هر هفته یک بار در سالن استاد جلیل شهناز برای علاقمندان پخش خواهد شد. زمان دقیق این برنامه ها از طریق رسانه های گروهی به اطلاع عموم خواهد رسید.