تئاتر خلاق ذهن کودک را بارور می کند/ تئاتر می تواند سخت ترین مفاهیم درسی را آموزش دهد

داوود کیانیان در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی پانا؛ با اشاره به این مطلب که بسیاری از مردم انتظار دارند تئاتر کودک به عنوان یک ابزار آموزشی فعالیت کند؛گفت: انتظار مردم در این باره به جا است، اکثریت دست اندرکاران تئاتر کودک هم معتقد هستند می توانیم با اندیشیدن تدابیری از تئاتر به عنوان یک ابزار آموزشی استفاده کنیم، اما این جا یک نکته وجود دارد و آن این است که این وسیله آموزشی اول باید "تئاتر" باشد. و وقتی تئاتر بود خود به خود آموزش دهنده و لذت بخش هم هست. مخاطب در کنار سرگرم شدن می تواند از کاربردهای پرورشی و حتی درمانی آن نیز بهره ببرد و مشکلات خود را حل کند. این تئاتر حتی می تواند کودک را از فردیت خارج کرده و اجتماعی کند. اما نکته مهم این است که آموزش در تئاتر به هیچ وجه نباید مستقیم باشد. مستقیم گویی تاثیر منفی دارد.

وی خاطرنشان کرد: کودکان درسن کنجکاوی و سوال هستند و به همین دلیل تعداد زیادی پرسش درباره چیستی دارند که تئاتر باید به آن ها پاسخ دهد. سپس مربی می گردد و نمایشنامه مناسب را برای سوال های این بچه ها پیدا می کند و با بچه ها تمرین و اجرا می کند. وقتی که نمایش اجرا شد، بچه ها خودشان به پاسخ پرسش ها دست یافته اند. بعد از آن نمایش را برای دیگران هم اجرا کرده و آن ها را در تجربه خود شریک می کنند.

داود کیانیان، در بخش دیگری از سخنان خود درباره فارق التحصیلان تئاتری که برای یادگیری شیوه اجرای نمایش خلاق به کلاس هایش می آیند گفت:کار به این شیوه است که فارغ التحصیلان تئاتر که لزوما نمایش را می شناسند و در دوره شرکت می کنند، به کودکان علاقه دارند و آن ها را می شناسند. کسانی که لیسانس و یا حتی دکترای تئاتر می گیرند، تنها تئاتر می آموزند زیرا ما رشته ای به نام تئاتر کودک در دانشگاه نداریم.

وی اضافه کرد: بنابراین فارغ التحصیلان به کارگاه های آزاد تئاتر کودک و نوجوان و نیز نمایش خلاق می آیند. بعد از شرکت در دوره های تخصصی مربی به مهدهای کودک یا سایر کارگاه های مورد نظر می رود. او در درجه اول، به بچه ها می گوید: "ما می خواهیم با هم بازی کنیم." به همین سادگی. بچه ها هم چون از روی غریزه گرایش به بازی دارند بازی را آغاز می کنند. مربی کم کم بازی ها را به سمت بازی های نمایشی سمت و سو می دهد. بازی های نمایشی با بازی های غیر نمایشی متفاوت است. بازی های نمایشی آن دسته از بازی هاست که در آن ها "نقش" وجود دارد و بچه ها باید در آن نقش اجرا کنند. مثل همان بازی "دختره اینجا نشسته، گریه می کنه..." و "آسیاب بچرخ".

وی یادآور شد: در بازی نمایشی و نمایش بازی، مربی هیچ دخالتی در بازی ندارد و خودش یکی از بچه هاست. اما در نمایش خلاق دیگر یک سری برنامه دارد. یعنی یک هدف از پیش تعیین شده دارد. بنابراین می آید و آن نمایشی را که انتخاب کرده است را با کمک بچه ها تمرین می کند. مربی در روند تمرین مرتب دخالت می کند. بچه ها هم کاملا پذیرفته اند که برای این که نمایششان زیبا تر شود نیاز به کمک مربی دارند. در نهایت پیام به کودک منتقل می شود.

کیانیان درباره این که آموزش رفتار شهروندی، یکی از دغدغه های عمده ای است که درمیان کارشناسان وجود دارد افزود:متاسفانه در این رابطه تئاتر آن چنان رشدی نداشته است که بتواند به این دغدغه ها پاسخ دهد. تئاتر کودک حتی از طرف نهادهایی که خودشان را متولی آموزش می دانند جدی گرفته نشده است. این نهاد ها، عبارتند از آموزش و پرورش، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، سازمان فرهنگی هنری شهرداری، حوزه هنری، مرکز هنرهای نمایشی و مراکز مشابه دیگر. این که بگوییم اصلا وجود ندارد چیز غلطی است بلکه این ها نهادهایی هستند که به صورت موازی در این زمینه ها کار می کنند و گاهی کارهای همدیگر را تکرار می کنند. مثلا همه آن ها مسابقه نمایشنامه نویسی برگزار می کنند و جشنواره و کارگاه دارند. هرکدام هم با دغدغه های خودشان این کار را می کنند.طبیعی است که این فعالیت ها نتیجه متفاوتی دارد.

این کارشناس تئاتر کودک یادآور شد: موضوع آموزش شهروندی چیزی است که بیشتر در سیاست های سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران می گنجد. اطلاع دارم که این نهاد در زمینه تئاتر کودک کارهایی کرده است. مسابقات و جشنواره هایی را برگزار کرده و نمایشنامه های تالیفی و ترجمه ای را برای اجرا یاری می کند. اما طبیعتا این فعالیت کافی نیست. ایران تنها استان تهران نیست به جز تهران ۳۱ استان دیگر داریم. تمام نهادهایی که در شهرهای دیگر وجود دارند نیز دغدغه این آموزش را ندارند. بنابراین بچه ها در خیلی جاها، نمی توانند از این طریق تربیت شوند.

وی اضافه کرد: اهداف وقتی محقق می شود که این نهادها از کار موازی خارج شده و یک متولی خاص داشته باشند. آن وقت این متولی می تواند به آن ها بگوید که نیاز است در چه زمینه هایی برنامه ریزی کنند و بودجه مناسب را به هر یک تخصیص دهد و آن ها را در تمام سطح کشور گسترش دهد. ضرورت های جامعه در یک برنامه مدون باید تبیین شود. بدانیم می خواهیم چه چیزی یاد بدهیم. ولی در حال حاضر در وضعیتی هستیم که یک مدیر می آید که از تئاتر خوشش می آید و برنامه های آن را گسترش می دهد. مدیر بعد از او، می آید و از تئاتر خوشش نمی آید. بنابراین تئاتر ما به صورت سیستماتیک رشد نمی کند.

کیانیان با اشاره به این مطلب که تئاتر می تواند نقش تاثیرگذاری در آموزش و پرورش داشته باشد گفت: اینکه اصلا تئاتر در آموزش و پرورش نداشته باشیم اشتباه است؛ تئاتر داریم. مسابقات تئاتر داریم. اما این به هیچ عنوان کافی نیست. چیزهایی که ما از تئاتر آموزشی می خواهیم در کاربردهای این تئاتری که در آموزش و پرورش است وجود ندارد. در واقع باید نمایش گسترش پیدا کند. اما می بینیم که مربی های پرورشی محدود شده و مربی ها و کارشناسان تئاتر حذف شده اند. در کشورهای دیگر، چندین گونه نمایش در مدارس تدریس می شود.

وی خاطرنشان کرد: در کشورهای دیگر، زنگ تئاتر دارند و برای آن وقت می گذارند. با بچه ها نمایش بازی می کنند. نمایش خلاق هم دارند که از طریق آن به بچه ها آموزش می دهند. روش آموزشی در کشور ما مستقیم است اما روش آن ها غیر مستقیم، از طریق تئاتر است. این ها با هم فرق دارد. بعضی از درس ها به صورت نمایش به بچه ها آموزش داده می شود.هیچ کدام از این ها فوق برنامه نیست. بلکه در خود برنامه است.

این کارشناس تئاتر کشور تصریح کرد: اما تئاتر دانش آموزی، فوق برنامه است. یعنی بچه هایی که دوست دارند تخصصی تئاتر کار کنند و برای دیگران هم اجرا داشته باشند، آموزش می بینند. در کنار همه این ها، آموزش تئاتر هم جزو برنامه های درسی آن ها هست؛ مثل آموزش موسیقی و سایرهنرها. بنابراین آن ها در زمینه هنر تئاتر رشد می کنند اما بچه های ایرانی از این نظر جایی برای پیشرفت ندارند و از کاربردهای تئاتر محروم هستند،این بچه ها بخشی از خود زندگی را از دست می دهند زیرا تئاتر تمرین زندگی است. اگر می خواهیم کودکان ما زندگی سالمی داشته باشند باید به آن ها امکان تمرین و تجربه تئاتر را بدهیم.