بی مهری به قانون «هوای پاک» با اسقاط نکردن خودروهای فرسوده

چند روزی است که شاخص آلایندگی هوای تهران و برخی کلانشهرهای کشور در شرایط ناسالم قرار دارد و مدارس را به تعطیلی کشانده است اما در این میان تصمیمات مربوط به حوزه مبارزه با آلودگی هوا به درستی اجرا نمی‌شود. شینا انصاری، مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران اخیرا با بیان اینکه ۶۰ مصوبه در موضوع آلودگی هوا عقیم مانده است، گفت: «اگر محورهای قانون هوای پاک، اجرا می‌‌شد، تهران و سایر کلانشهرهای کشور از روزهای ناسالمی کمتری برخوردار بودند زیرا علل آلودگی در تهران و شهرهای بزرگ، بارگذاری بیش از توان زیست محیطی و اکولوژیک است. اسقاط نکردن خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده، زمان‌بندی مشخصی دارد و باید توسط وزارت کشور عملی می‌شد. توزیع نامناسب سوخت نفت-گاز یورو ۴ در جایگاه‌های کلانشهرها و ۱۶۳ محور مواصلاتی کشور نیز موضوع دیگری است که می‌توان به آن اشاره کرد.»

قانون هوای پاک که به عنوان یک سند بالادستی در حوزه مبارزه با آلودگی هوا در سال ۱۳۹۶ تلقی می‌شود، بعد از دو دهه در مجلس تصویب و به دستگاه‌ها ابلاغ شد. در این قانون به عنوان سند بالادستی تکلیف بیش از ۱۸ دستگاه که به نوعی در موضوع آلودگی هوا دخیل هستند به روشنی اعلام شده است و اسقاط خودروها یکی از مواردی است که در این قانون صریحا به آن اشاره شده است.

طبق آمار، اکنون بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار خودروی فرسوده و ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار موتورسیکلت فرسوده در کشور تردد می‌کند که آلایندگی زیادی دارند. آمار رسمی شرکت کنترل کیفیت هوا نیز از روند رشد تعداد خودروهای فرسوده شهر تهران در ناوگان‌های سواری، تاکسی و وانت تا سال ۱۴۰۲ حاکی است و این روند در سال ۱۴۰۲ به ۶۳۶ هزار و ۵۶۳ خودروی سواری فرسوده در شهر تهران منتهی خواهد شد و به این عدد باید ۴۲ هزار و ۲۳۰ مینی‌بوس، اتوبوس و کامیون فرسوده را نیز افزود، اگرچه تعداد بسیار کمتری دارند اما آلودگی هر یک می‌تواند سهمی بسیار بیشتر را به خود اختصاص دهد.

بر اساس آیین‌نامه هیأت دولت خودروهای سواری شخصی با عمر ۲۵ سال، سواری دولتی با عمر ۱۵ سال، تاکسی با عمر ۱۰ سال، مینی‌بوس با عمر ۱۵ سال، اتوبوس درون شهری با عمر ۱۰ سال، اتوبوس برون‌شهری با ۱۵ سال، کامیون و کشنده با ۱۵ سال عمر، وانت با ۱۵ سال، موتورسیکلت با ۱۰ سال و سایر وسائل نقلیه با گذشت ۲۵ سال از تاریخ ساخت به عنوان خودروی فرسوده و از رده خارج محسوب می‌شوند. این در حالی است که در دولت یازدهم و طبق مصوبه هیات وزیران، خودروساز داخلی باید در ازای تولید هر خودرو با مصرف سوخت بالای هشت و نیم لیتر، یک خودرو فرسوده از رده خارج می‌کرد. ماده ۱۱ آیین‌نامه ماده ۲قانون هوای پاک، موتورسیکلت‌سازان کشور موظف شده بودند که در ازای تولید هر دستگاه موتور بنزینی نسبت به اسقاط یک دستگاه موتوسیکلت فرسوده اقدام کنند که متاسفانه این قانون برای یک سال به تعویق افتاد.

مسعود تجریشی، معاون محیط انسانی سازمان‌ محیط زیست پیشتر با بیان اینکه به آلودگی هوا توجه خاصی نمی‌شود به پانا گفت: «تردد خودروهای فرسوده به راحتی در کلانشهرها امکان‌پذیر است.»

او همچنین تاکید کرد: «نامه‌ای به کمیسیون صنایع مجلس درباره طرح ساماندهی خودرو و نامه‌ای هم به معاون اول رئیس‌جمهوری درباره اسقاط خوردوهای فرسوده ارسال کردیم تا اسقاط خودروها تعیین تکلیف شود و نباید به بهانه تحریم، مصوبات قانون هوای پاک را اجرا نکرد.»

آلودگی خودروهای فرسوده ۲۰ برابر خودروهای در حال تردد

محمد حیدری، کارشناس محیط زیست و مدرس دانشگاه با بیان اینکه حل مشکل اسقاط خودرو و موتورسیکلت در اولویت مسئولان نیست به پانا گفت: «بر اساس مصوبه دولت، اسقاط خودروهای فرسوده وظیفه تولیدکنندگان و واردکنندگان خودرو است و طبق آن خودروسازان باید ۳۰ درصد از تولیدشان را جایگزین خودروهای فرسوده کنند اما این مصوبه تاکنون اجرا نشده است.»

این کارشناس محیط زیست با اشاره به آلایندگی بالای خودروهای فرسوده گفت: «اکنون بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار خودروی فرسوده و بیش از ۹ میلیون موتورسیکلت فرسوده در کشور تردد می‌کند که این خودروها آلودگی زیادی دارند. در واقع خودروهای فرسوده، خودروهایی بیش‌آلاینده هستند که دو تا سه برابر حد مجاز تولید آلودگی دارند و آلودگی ناشی از خودروهای فرسوده نیز ۲۰ برابر خودروهای در حال تردد است.»

او با تاکید بر اینکه باید تکلیف خودروهای فرسوده و اسقاط آنها تعیین شود، گفت: «یکی از نقاط امیدوار کننده در زمینه اسقاط خودروها مصوبه اصلاح مصرف سوخت است که طبق آن به خودروهای با سن بیش از ۲۵ سال و موتورسیکلت‌های با سن بالای ۱۰ سال سهمیه سوختی تعلق نمی‌گیرد و مالکان این خودروها چنانچه قصد تردد داشته باشند، باید باک‌های خود را با بنزین آزاد پر کنند و از آنجا که مصرف این خودروها با توجه به فرسوده بودن بالاست، دارندگان خودروهای فرسوده چاره‌ای ندارند که فکری به حال از رده خارج کردن خودروی خود کنند.»

این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه مصوبه اصلاح مصرف سوخت محرکی برای خروج فرسوده‌ها از سیستم حمل و نقل کشور خواهد بود، گفت: «اگر اسقاط خودروها طبق قانون پیش برود، می‌تواند نقش زیادی در کاهش آلودگی هوا داشته باشد اما باید زیرساخت‌ها و شرایط اسقاط خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده هر چه سریعتر فراهم شود و قانون هوای پاک نیز به درستی اجرا شود چون اکنون اسقاط خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده در این قانون مورد بی‌مهری قرار گرفته است.»

تا به امروز مصوبات زیادی درباره آلودگی هوا در دولت، کارگروه‌های کاهش آلودگی، مجلس و دیگر دستگاه‌های مربوطه به تصویب رسیده اما بخش عمده‌ای از آنها در دست اندازهای اجرایی متوقف شده و حاصل آن روزهای آلوده برای شهروندان کلانشهرهای کشور از جمله پایتخت شده است. به نظر می‌رسد که جولان خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده و اجرای ناقص قانون هوای پاک فقط به ضرر شهروندان است و بار آلودگی هوا را تشدید می‌کند که ضرورت دارد مسئولان به اجرای قوانین در این بخش پایبند باشند.