طیبه سیاوشی: ازدواج دختران کودک زندگیشان را تباه می کند

به گزارش ایرنا، طیبه سیاوشی، نماینده مردم تهران دغدغه های زیادی دارد؛ او از تلاش نمایندگان مجلس برای تصویب قوانینی سخن می گوید که از امنیت و سلامت زنان، کودکان و نوجوانان بیشتر در جامعه حمایت شود، لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان، لایحه تامین امنیت زنان و طرح کودک همسری که سن ازدواج دختران را حداقل به ۱۳ سال می رساند از جمله این تلاش هاست. او می گوید: قوانین کشور در مورد سن ازدواج دختران از سال ۱۳۱۰ بارها تغییر کرده است، در آن سال سن ازدواج دختران ۱۵ سال تعیین شده بود در سال ۵۶ به ۱۸ سال رسید و بعد انقلاب به ۹ سال.

مشروح این گفت‌و‌گو را درباره آخرین وضع دو لایحه و یک طرح مرتبط با زندگی زنان و کودکان را در ادامه می‌خوانید:

آخرین وضعیت لایحه حمایت از کودک و نوجوان به کجا رسید؟
این لایحه حدود ۳ ماهی است که به تصویب مجلس رسیده اما مورد تایید شورای نگهبان قرار نگرفته است. در این لایحه در ۹ ماده ایراد گرفته شد که اشکالات آن رفع شد و یک مورد در خصوص خشونت عاطفی و آزار عاطفی باقیمانده که مباحث کارشناسی روی آن در حال انجام است و امیدواریم هرچه زودتر به تایید شورای نگهبان برسد.

در این لایحه چه گروه سنی بیشتر در نظر گرفته شده است؟
در لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان، قوانین کیفری و حمایتی که در این خصوص تصویب شده، افراد زیر ۱۸ سال را خطاب قرار داده است.

این لایحه با تلاش چه کسانی به مجلس راه یافت؟
این لایحه با همکاری دولت و با تلاش های ۱۷ خانمی که در فراکسیون زنان هستند به مجلس راه یافت و امیدواریم به نتیجه برسد. به هر حال این موضوع بیشتر مورد توجه خانم ها است. هر چقدر نمایندگان خانم بیشتری وارد مجلس شوند، بهتر می شود به این دسته از موضوع ها رسیدگی کرد. فعلا امیدواریم این لایحه نیز مورد تایید شورای نگهبان قرار بگیرد. البته تا اجرای آن راهی طولانی در پیش است و فعلا فقط این لایحه در مجلس تصویب شده است.

آیا برنامه هایی برای حمایت از کودکان و نوجوانان در نظر گرفته شده؟
در حال حاضر بحث آموزش کودکان و خانواده ها بسیار مهم است. به همین دلیل مکاتباتی با رئیس سازمان صدا و سیما و برخی از مسئولان این سازمان در این زمینه داشته ایم و امیدواریم تعاملات خوبی بین برنامه سازان و پخش برنامه هایی در خصوص کودکان و از منابع رسمی صورت بگیرد. حتی وزیر ارتباطات نیز از موسسات و علاقه مندان به حوزه کودک دعوت کرده است که محتواهای مناسبی مربوط به کودکان و نوجوانان را تولید کنند که این اتفاق خوبی است. در این میان نه تنها امیدواریم قانون حمایت از کودکان و نوجوان به مرحله اجرا برسد بلکه امیدواریم با همکاری سازمان و نهادهای مختلف سیاست گزاری های خوبی نیز در این زمینه انجام شود.

درباره لایحه منع خشونت علیه زنان چه قدم هایی برداشته شده است؟
درباره وضعیت لایحه منع خشونت علیه زنان یا تامین امنیت زنان باید بگویم از زمانی که من وارد مجلس شده ام، می گفتند این لایحه از معاونت زنان قبلی به زودی به دست مجلس خواهد رسید اما حدود دو سال و نیم از این جریان می گذرد و متاسفانه هنوز لایحه به مجلس نرسیده است.

چه کارهایی در این خصوص انجام شده؟
با تعامل معاونت زنان ریاست جمهوری و دستگاه های دیگر از جمله قوه قضاییه، یکسری تغییرات روی آن انجام و البته بیش از ۴۰ ماده از این لایحه حذف شد. چرا که اعلام کردند موارد لایحه با قانون مجازات اسلامی و آیین دادرسی کشوری همپوشانی داشته است. به همین دلیل این مواد حذف شدند. حالا حدود ۵۱ ماده باقیمانده اما همین هم هنوز به دست ما در مجلس نرسیده و آخرین باری که پیگیر این موضوع شدم به من اعلام شد که این لایحه دست آیت الله آملی لاریجانی و در دست بررسی است و به زودی به ما می رسد. اما بیش از یک ماه گذشته و هنوز به دست ما نرسیده است. با این حال امیدواریم این لایحه را نیز در مجلس به تصویب برسانیم.

نظرتان درباره این لایحه و مخالفت هایی که در ظاهر با آن وجود دارد چیست؟
مواردی که حول این لایحه مطرح شد، اکثرا مواردی نبودند که منطبق بر واقعیت متن این لایحه باشند. در واقع این لایحه از سند پشتیبان فقهی و قانونی غنی برخوردار است و افرادی که این سند را نگارش کرده اند به خوبی هم به علم فقه و هم قانون آشنا بوده اند و به فرهنگ کشور نیز تسلط داشتند. مهمترین آن نیز بحث حفظ خانواده بوده است اما به اشتباه این موضوع با در اختیار قرار دادن حقوق بی جا به زنان اشتباه گرفته شد و این برداشت نادرست بود. با این حال من خودم بارها شنیدم کسانی که در راس نظام اند تاکید کرده اند که به جای پست مدیریتی برای خانم ها دنبال این باشیم که خانمی که تحصیلات دکترا دارد، شب ها در خانه اش کتک نخورد و این لایحه جدی گرفته شود.

نقش جامعه و سمن ها در نتیجه بخشی این گونه طرح و لایحه ها چیست؟
غیر از حاکمیت و دستگاه های دولتی، نقش جامعه و سمن ها نیز در تصویب دو لایحه (منع خشونت علیه زنان و حمایت از کودکان و نوجوانان) و طرح (کودک همسری) بسیار کلیدی است. برگزاری نشست ها، سیمنارها، مطالباتی که مدیران سمن ها از نمایندگان دارند و ... همه در تصویب و اجرایی شدن این طرح و لایحه ها بسیار کمک می کند. در واقع این موضوع باید به مطالبه عمومی تبدیل شود. با این حال ما بسیار امیدوار هستیم و همچنان در این زمینه تلاش می کنیم.

طرح کودک همسری به کجا رسید؟
طرح اصلاح ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی، طرحی است که بر اساس این اصلاحیه سن ازدواج زیر ۱۳ سال ممنوع می شود مگر اینکه پدر (ولی قهری) یا دادگاه صالحه اجازه ازدواج بدهد. همه تلاش ما این بود که ازدواج دختران زیر سن ۱۳ سال را ممنوع کنیم. قید یک فوریت در صحن علنی مجلس شورای اسلامی برای بررسی این طرح به تصویب رسید و سپس برای بررسی های کارشناسی به کمیسیون حقوقی قضایی مجلس شورای اسلامی رفت اما این طرح رأی نیاورد.

مشکل چه بود؟
مسائلی در حوزه فقهی و شرعی وجود داشت. در همین راستا ما چند جلسه کارشناسی در کمیسیون حقوق قضایی داشتیم و در این خصوص بحث هایی انجام شد اما در جلسه سوم، کمیسیون حقوقی قضایی مجلس به طرح کودک همسری رأی نداد و این طرح رد شد. ما هم دغدغه مسائل فقهی و شرعی را داریم و هم دغدغه مسائل قانونی. بحثمان این است تبعات و مشکلات این قضیه را حل کنیم اما متاسفانه فعلا این طرح رأی نیاورد.

طرح کودک همسری چه بود؟
طرح «افزایش حداقل سن ازدواج» که به «کودک‌همسری» معروف شده طرحی است که برای «جلوگیری از ازدواج کودکان» توسط فراکسیون زنان در مجلس شورای اسلامی تدوین شد، اما این طرح نتوانست موافقت کمیسیون قضایی مجلس را جلب کند.

اصلاحیات انجام شده در این مصوبه چگونه بود؟
ما در ابتدا مصوبه را به این شکل اصلاح کرده بودیم که سن ازدواج زیر ۱۳ سال ممنوع و بین ۱۳ تا ۱۶ سال نیز با اجازه ولی قهری و دادگاه صالحه انجام شود. در همین راستا سعی داشتیم در ابتدا سن ازدواج را بالای ۱۶ سال بیاوریم اما طی جلساتی که داشتیم و صحبت هایی که شد تصمیم گرفتیم در قدم اول سن ازدواج زیر ۱۳ سال را ممنوع کنیم که متاسفانه این طرح به نتیجه نرسید.

چه مخالفت هایی با این طرح شد؟
مثلا در جلسات نخستی که با کارشناسان داشتیم یکی از مخالفت ها سر این بود که دختر ۱۱ ساله ای که می خواهد ازدواج کند چه می شود؟ چرا که در بعضی از مناطق دختران در سن کم ازدواج می کنند. مثلا استان زنجان رتبه اول در کودک همسری دارد. همچنین استان های اصفهان و قزوین، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و حاشیه های شهر تهران و در میان مهاجران نیز آمارهایی در این خصوص وجود دارد. حالا این طرح رد شده و منتظریم گزارش عدم رأی به مجلس بیاید تا ببینیم چه کار باید بکنیم.

نظرتان درباره این ازدواج ها چیست؟
این ازدواج ها قلبی و با هدف تشکیل خانواده انجام نمی شود. بحث سر این است که در بسیاری از موارد پدر خانواده یا می خواهد از دست دختربچه خودش را رها کند، یا به جای بدهی اش او را به همسری مردی در می آورد یا در جریان تامین خرج اعتیادش دخترش را می فروشد. به همین دلیل اغلب در انجام این گونه ازدواج ها مسائل مالی مطرح می شود.

آیا کودک همسری در افزایش آمار طلاق تاثیر دارد؟
بله. متاسفانه آمار طلاق در میان این گروه از افراد بالاست. افرادی که با یا بدون فرزند طلاق می گیرند، آموزش ندیده اند، امکان دسترسی به آموزش هم نداشته، حالا طلاق هم گرفته اند. این دسته از زنان قادر به اداره زندگی خود نیستند و ممکن است به دلایل مختلفی پس از طلاق گرفتار انواع آسیب شوند. چرا که نمی توانند زندگی شان را به درستی تامین کنند.

از دیگر معضلات کودک همسری بگویید؟
از دیگر معضلات کودک همسری می توان به سقط جنین این افراد اشاره کرد. بحث بهداشتی و سقط های جنین متعدد در این پدیده بسیار مهم است. در جریان جلساتی که با کارشناسان داشته ایم، آنها معتقد بودند که خیلی از این دختران در سن پایین و به خاطر فیزیولوژی بدنشان توان بارداری را ندارند. به نظر آنها فیزیولوژی بدن دختران شاید در سن ۱۵ سالگی تاحدودی توان باروری را داشته باشد. از طرف دیگر صدمات روحی و روانی که این افراد به خاطر ازدواج در سن کم متحمل می شوند قابل جبران نیست.

سابقه این قانون در کشورمان به چه شکل بوده؟
همیشه گفته اند قانون مدنی ایران بهترین قانون است و بهتر است به آن دست زده نشود. ما هم در کمیسیون حقوق قضایی همین را می خواستیم. تاکنون خیلی از قوانین دست نخورده باقیمانده اما قوانین مرتبط کودک همسری از سال ۱۳۱۰ تاکنون دچار اصلاحات و تغییرات متعدد شده است. یعنی در سال ۱۳۱۰ سن ازدواج برای دختران ۱۵ سال بود. قبل انقلاب و حدود سال های ۵۵ یا ۵۶ این سن به ۱۸ سال رسید و بعد انقلاب به ۹ سال. اما در مجلس ششم این قانون بار دیگر تغییر و به ۱۳ سال رسید. در حال حاضر نیز ما در تلاش هستیم با تکرار دوباره این موضوع سن ازدواج را به ۱۳ سال بیاوریم. به هر حال اگر این قانون همان طور مثل قبل دست نخورده باقیمانده بود نیازی به اصلاحات نبود.