سهم هشدارهای هواشناسی در خسارات سیل

هشدارهای نارنجی و قرمزِ سازمان هواشناسی طی ۱۰ روز اخیر مبنی بر بارش‌های سیل‌آسا تحت پدیده مونسون در بخش‌های مختلف جنوب، مرکز، غرب و شرق کشور صادر شده است. در این میان برخی معتقدند که ضعف در اطلاع‌رسانی نسبت به هشدارهای هواشناسی، موجب شده تا خسارات زیادی به مناطق مختلف کشور وارد شود. البته محمدحسن نامی، رئیس سازمان مدیریت بحران درباره این اطلاع‌رسانی‌ها گفته است: در استهبان، مردم انتظار سیل نداشتند چون هوا آفتابی بود!

اما سحر تاجبخش ، رئیس سازمان هواشناسی کشور درباره هشدار صادر شده در زمان وقوع سیل در شهرستان استهبان در فارس اظهار کرد: «برای سیل شهرستان استهبان به دلیل اینکه تنها در یک نقطه و به طور مشخص در استان فارس اتفاق افتاد هشدار زرد صادر کردیم اما نکته قابل توجه این است که به دلیل پیش‌بینی‌پذیری پایینی داشت و در منطقه کوچکی هم احتمال رخداد آن وجود داشت شرایط برای صدور هشدار زرد رنگ مناسب بود. حدود ۴۸ ساعت قبل از وقوع حادثه هشدار زرد برای جنوب شرق فارس صادر شد که استهبان جزو آن بخش محسوب می‌شود.»

وی در پاسخ به این سوال که هشدارهای هواشناسی به طور مشخص در اختیار چه کسانی قرار می‌گیرد، اظهار کرد: «۲ کاربر برای صدور هشدارهای هواشناسی وجود دارد که گروه اول عامه مردم هستند و همکاران در رسانه‌های ملی و شبکه‌های ملی و استانی اطلاع‌رسانی می‌کنند که در آرشیو برنامه‌های صدا و سیما نیز مستندات آن موجود است. در حوزه‌های تخصصی نیز تمام دستگاه‌های تخصصی، نظارتی و سطح بالا از دفتر مقام معظم رهبری تا دولت، وزارتخانه و همینطور سازمان‌های مرتبط همچون وزارت نیرو، سازمان مدیریت بحران و... یک لیست عریض و طویلی وجود دارد که این هشدارها به تمام این دستگاه‌ها برای اقدامات لازم ارسال می‌شود.»

هشدارهای نقطه‌ای هواشناسی در ایران ارائه نمی‌شود

مهدی زارع، استاد زمین‌شناسی در گفت‌وگو با پانا با اشاره به پیش‌بینی سیلاب‌های اخیر که از استهبان آغاز شد، اظهار کرد: «مسئولان محلی نقدی را در زمینه پیش‌بینی هواشناسی مطرح می‌کنند و معتقدند هشدار به صورت نقطه مشخص ارائه نشده است. یعنی هشدار، این مساله که مردم درون مسیل در بستر سیلابی رودخانه رودبال استهبان نروند را بازگو نکرده است. در صورتی که چنین هشداری(نقطه‌ای) در ایران ارائه نمی‌شود.»

وی همچنین به پیش‌بینی سیل آخر هفته گذشته در تهران اشاره کرد و گفت: «در آخر هفته‌ای که گذشت اعلام شد که در استان تهران در دامنه‌های جنوبی البرز رگبار پیش‌بینی شده است اما مطرح نمی‌شود که دامنه جنوبی البرز، در دشت سیلابی رودخانه جاجرود، کرج یا کن است. در واقع هشدارهای هواشناسی از آنجا که نقطه‌ای، محلی و دقیق ارائه نمی‌شود کلی است و احتیاط کلی را مطرح می‌کند.»

این استاد زلزله‌شناسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله ادامه داد: «پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی نسبت به ۳۰ سال پیش دقیق‌تر شده و آنچه در حد استانی و ناحیه‌ای ارائه می‌کند بهتر شده است اما وقتی درباره پیش‌بینی‌ها سوال مطرح می‌شود، می‌گویند بسته به اطلاعاتی که وجود دارد، هشدار صادر می‌شود و اگر می‌خواهیم همچون امریکا هشدارها به سمت نقطه‌ای برود، برود باید زیرساخت‌ها تقویت شود.»

زارع تصریح کرد: «به هر حال باید گفت که هر دو طرف بخشی از واقعیت را بازگو می‌کنند. یعنی هم مسئول محلی که می‌گوید اگر قرار است کاری انجام شود باید در پیش‌بینی‌‌ها گفته شود برای کدام رودخانه نگران باشیم و هم مردم نیز باید همین هشدارهای فعلی را محافظه‌کارانه و جدی بگیرند یعنی بعد از صدور هشدارها، به سمت دشت‌های سیلابی نروند اما این مساله جدی گرفته نمی‌شود.»

هشدارهای هواشناسی باید برای مردم توضیح داده شود

وی با اشاره به رفتار برخی شهروندان در مواجهه با سیلاب گفت: «در همه جای دنیا درصدی از مردم را می‌توانید داشته باشید که رفتار ضد اجتماعی دارند و هر گونه مقرراتی که اعلام می‌شود را زیر پا می‌گذارند. در ایران نیز وقتی سیلاب راه می‌افتد بخشی از مردمی که جزو هموطنان هستند یا به تماشای سیلاب می‌روند یا درون آن آب‌تنی می‌کنند. در واقع ممکن است برخی‌ها هشدارها را جدی نگیرند. در عین حال سازمان هواشناسی نیز وقتی هشدارها که طیف‌های قرمز، نارنجی و زرد دارد را صادر می‌کند، باید برای مردم توضیح دهد که این هشدارها چیست تا هشدارها نیز از سوی مردم مورد توجه قرار بگیرد.»

زارع خاطرنشان کرد: «همچنین به نظر می‌رسد جدی گرفتن هشدارها در مناطق باید از سوی مسئولان به صورتی باشد که وقتی هشدار سازمان هواشناسی صادر می‌شود، تخطی از آن هشدار تبعات داشته باشد یعنی اگر ماشینی وارد دشت سیلابی می‌شود همانند وقتی که این ماشین از قوانین راهنمایی و رانندگی تخطی کرده، جریمه شود.»