پاسخ به همه ابهامات پلاسکو 1400؛ از گواهی ایمنی تا موزه‌ای که غیب شد

۵ سال از حادثه پلاسکو گذشته است، این ساختمان به نمادی از ساختمان‌های ناایمن شهر بدل شد اما ساختمان جدید پلاسکو به گفته سازندگانش تمامی موارد ایمنی را رعایت کرده هرچند که هنوز گواهی ایمنی ندارد. محمد نیکبخت؛ مدیر پروژه احداث ساختمان درباره ویژگی‌های این ساختمان به پانا توضیح می‌دهد:‌

درباره ساخت ساختمان پلاسکوی جدید و ویژگی‌های آن از نظر ایمنی را توضیح دهید؟

پس از حادثه‌ای که در سال ۹۵ در ساختمان پلاسکو رخ داد با دستور محمد سعیدی‌کیا (رئیس بنیاد مستضعفان و جانبازان وقت) ساخت، پلاسکوی جدید در دستور کار قرار گرفت. مقدمات آن این پروژه در سال ۹۷ با عملیات خاکبرداری توسط یکی از شرکت‌های زیرمجموعه‌‌های بنیاد مستضعفان آغاز شد. در سال ۹۸ نیز به‌صورت جدی مراحل ساخت ساختمان شامل گودبرداری، سازه نگهبان شروع شد، با این رویکرد که این ساختمان در عرض دو سال یعنی تا انتهای سال ۱۴۰۰ تمام شود. ‌ساختمان در ۲۰ طبقه و ۲۰ هزار مترمربع با در نظر گرفتن آخرین دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های مقررات ملی ساختمان -به‌خصوص در بحث آتش‌نشانی به دلیل سابقه‌ای که در این ساختمان به وجود آمده- ساخته شده است.

بحث معماری ساختمان با توجه به اینکه طرح ملی بود، با برگزاری مسابقه انجام شد. «کوروش رفیعی» برنده این مسابقه شد و طرح نمایی که شهروندان می‌بینند، براساس طرحی است که در این مسابقه ملی برنده شده است. نمای ساختمان با بهره‌گیری از نمای ایرانی اسلامی انجام شده است. شما مشاهده می‌کنید که نما از نوع فخر و مدین است؛ یعنی به‌صورت حفره‌های آجری دیده می‌شود. جنس نما از نوع قطعات GFRC است که در داخل کشور تولید شده است. GFRC درواقع قطعات بتن الیاف شیشه است که هم در برابر آتش مقاوم هستند و هم با گذشت زمان دچار فرسودگی و سایش نمی‌شوند. یکسری مواد نانو هم روی این قطعات کار شده که به مرور زمان و با ریزش‌های جوی، دچار آسیب نمی‌شود.از طبقه منفی یک تا طبقه مثبت ۱۵ متعلق به کسبه است که مغازه‌هایش ساخته شده، مشاعات تکمیل و در اختیار کسبه قرار گرفته و درحال حاضر، کسبه درحال آماده‌سازی دکور مغازه‌ها هستند.

درباره تجهیزات ایمنی و آتش‌تشانی در ساختمان جدید پلاسکو توضیح می‌دهید؟

کل ساختمان به‌صورت کامل مجهز به سیستم اعلام و اطفاء حریق است. علاوه‌بر این، براساس جدیدترین دستورالعمل‌های آتش‌نشانی از آیین‌نامه NFPA آمریکا استفاده شده و در این ساختمان، کنترل مدیریت دود، پیش‌بینی شده و ساختمان مجهز به فن‌های پیشرفته و همچنین پرده ضدحریق است که برای اولین بار در ایران، در این ساختمان اجرا شده است. این پرده‌ها هوشمند هستند به محض شناسایی دود، به صورت اتوماتیک پایین می‌آیند و از انتشار دود در طبقات جلوگیری می‌کنند. علاوه‌بر این، در بحث آتش‌نشانی، راهروهای فرار و راهروهای امن در این ساختمان ایجاد شده است. تمام ساختمان در ضلع جنوبی‌اش مجهز به دو در فرار است که از سمت نما باز می‌شوند؛‌ یعنی آتش‌نشان‌ها به راحتی می‌توانند از داخل به خارج یا از خارج به داخل دسترسی پیدا کنند و در هر طبقه‌، این دو در وجود دارد. دو آسانسوراین ساختمان مربوط به آسانسور آتش‌نشان است که ضوابط مربوط به آسانسورهای آتش‌نشان (که ضدحریق است) در احداث آن رعایت شده است. کل اسکلت ساختمان با موادی که مورد تأیید سازمان ملی استاندراد و سازمان‌ آتش‌نشانی است، پوشش ضدحریق خورده است.

چرا در میان طبقات پلاسکو خبری از موزه آتش‌نشان نیست. همان یک طبقه‌ای که قرار بود به آتش‌نشانان شهید اختصاص یابد و در پروانه ساخت پلاسکو، قرار بود فضای ایجاد یادمان شهدای و موزه آتش نشان باشد و در میان چند طبقه تقسیم شود

در طرحی که ابتدا ارائه شده بود، قرار بود ساختمان پنج طبقه باشد اما جانمایی‌ یادمان شهدا دقیقا در جایی بود که حقوق مکتسبه بود؛ یعنی مغازه‌دارها در آنجا مغازه داشتند و به همین دلیل این امکان وجود نداشت که ما مغازه‌ای را که صاحبی داشته و یک واحد کسب بوده را به المان شهدا اختصاص دهیم؛ یعنی شأن این موضوع رعایت نمی‌شد و بحث حقوقی هم وجود داشت. به همین دلیل طبق تأکید رئیس بنیاد مستضعفان و جانبازان، گفته شد از هنرمندان دعوت شود تا بدون اینکه فضای زیادی اشغال شود، طرحی را پیشنهاد دهند و یاد شهدا گرامی داشته شود. به همین دلیل ما فراخوان‌هایی را منتشر کردیم و پس از بررسی‌های دقیق از طرح رضا عابدینی و مهندس چاوشی - که جزو گرافیست‌های بزرگ کشور هستند و طرح‌هایشان بین‌المللی است- استفاده کردیم. آنها دو طرح دادند که یکی‌ در طبقه‌ اول قابل مشاهده است و یکی هم در طبقه همکف. علاوه‌بر این ما نمازخانه‌ای در طبقه منفی یک به نام «نمازخانه شهدای آتش‌نشان پلاسکو» احداث کردیم. همچنین ما هر طبقه را به نام یکی از شهدای آتش‌نشان نامگذاری کردیم و تصاویرشان را هم نصب کردیم به طوری که در کل طبقات شما اسامی و تصاویر این شهدا را می‌بینید. راه دیگری وجود نداشت که هم یاد این شهدا گرامی داشته شود و هم اینکه از واحدهای مغازه‌هایی که مربوط به کسبه است، فضایی گرفته نشود چون این ساختمان محدودیت‌ مساحت داشت و بنیاد نمی‌توانست کمتر از این متراژ را به صاحبان مغازه‌ها تحویل دهد، ضمن آن که همین حالا هم مساحت مغازه‌ها به‌خاطر وجود یکسری مشاعات، کم‌تر شده است.

اما در نقشه‌های اولیه پلاسکو فضاهای مربوط به موزه آتش‌نشانان طراحی شده بود؟

‌این مساحت، زمانی بود که ما گالری داشتیم. بعد از آن که شهرداری پذیرفت که احداث گالری به خاطر حقوق مکتسبه انجام‌شدنی نیست، ما از سمت گالری به سمت المان رفتیم. شما برای المان‌‌سازی نمی‌توانید مساحت تعریف کنید. کما این که ارزش آن کار مهم است و شاید مساحت زیادی هم نگرفته باشد. یعنی ما نمی‌توانستیم برای هزارمترمربع این ساختمان را پر از المان کنم چرا که ماهیتش را از دست می‌داد. خاص بودن کارهای یادمانی و المانی است که ماندگار می‌شود؛ حتی ما می‌خواستیم در سایر طبقات هم المان‌هایی نصب کنیم که دوستان هنرمند معتقد بودند اگر مدام بخواهیم یک المان را تکرار کنیم، در ساختمانی که مرکز تجاری است، اثر خود را از دست می‌دهد. تنها موضوعی که گفتند می‌تواند تکرار شود، تصاویر این شهدا در طبقات بود که هر طبقه هم به نام یکی از این شهدا نامگذاری شد. در نهایت آن مصوبه عملا با بحث جانمایی مغازه که برای حقوق مکتسبه بود، از بین رفت. همچنین نمازخانه در طرح نبود، ولی برای ما ارزشمند بود فضایی را احداث کنیم که بتوان ضمن ادای نماز، برای مناسبت‌هایی چون ۳۰ دی که احتمال حضور خانواده شهدای آتش‌نشان پیش‌بینی می‌شود، محل استقرار وجود داشته باشد. ما در پیش‌ورودی نمازخانه هم عکس شهدا را نصب کردیم و نماد حجله را با استفاده از چوب درست کردیم که برای همیشه ماندگار است.

چرا ساختمان پلاسکوی جدید گواهی ایمنی ندارد

روال اخذ تأییدیه آتش‌نشانی به این صورت است که کار‌به صورت مرحله‌ای تایید می‌شود و تأییدیه یکسری کارها -مثل پوشش ضدحریق که روی اسکلت خورده است- اخذ می‌شود. متناسب با کاری که انجام شد، دوستان آمدند و بازدید کردند و به ما تأییدیه دادند. حتی کارشناسان از مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی هم آمدند و کنترل مضاعفی روی این قضیه کردند و تأییدیه‌اش را دادند که در کارتابل ما هم آمده است. درباره تأیید بقیه‌ موارد، ما در هنگام اخذ پایان کار اقدام می‌کنیم و مسئولان آتش‌نشانی هم کار را مورد ارزیابی قرار می‌ددهند که پرونده‌اش طبق دستورآقای فتاح به جریان افتاده و گفته شده که شرکت سازنده حتما باید پایان کار را بگیرد.

پلاسکو ۱۴۰۰ سه مشاور آتش‌نشان دارد که یک‌سری بازدیدها را انجام و نقطه‌نظراتی را هم مطرح کردند که در پی آن، برخی اشکالات باید برطرف شوند که روال کار درحال انجام است. اولین مرحله‌ای که آتش‌نشانی انجام می‌دهد، تطبیق نقشه‌های ساختمان است و اگر کار نهایی، نسبت به نقشه‌های مصوب شهرداری تغییرات داشته باشد، این اخطار داده می‌شود.

طبیعی است که یکی از موارد مغایرت، گالری‌هاست که نسبت به آن چیزی که ما قرار بوده در نقشه‌های شهرداری بارگذاری کنیم، تغییر کرده است. نتیجه‌ این مغایرت معماری، به اخطار ختم می‌شود. البته ضوابط ایمنی براساس معماری جدید رعایت شده است اما به عنوان مثال یکی از موارد تذکر، پرده‌های ضدحریق بود که آن زمان هنوز نصب نشده بوده و الان نصب شده است. یا ارائه آخرین نقشه‌ها مطرح شد که روال این کار هم در حال انجام است. مطمئن باشید با توجه به هزینه‌ای که در این ساختمان صورت گرفته و کارهایی که برای اولین بار اینجا صورت گرفته، ما تاییدات نهایی را حتما خواهیم گرفت.

درخصوص نمای ساختمان جدید هم توضیح می‌دهید؟

‌در بحث‌های هنری و معماری، ۵ نظر یکسان نمی‌توانید پیدا کنید. خیلی‌ها ‌با دیدن نمای فعلی گفتند اگراین بار هم ساختمان بسوزد، دیگر کسی حتی نمی‌تواند از آن بیرون بپرد؛ در صورتی که به این نکته توجه نکردند که در هر طبقه، در نما باز می‌شود. مثلا شاید برای مردم جذابیت داشته باشد که در این بنا، چوب استفاده شود، شیشه‌های بزرگ مورد استفاده قرار گیرد و یا از پانچ پلیت‌هایی که مثلا در ساختمان بازار چهارسو هست استفاده شود. قرار بر این بوده که اینجا معماری ایرانی-اسلامی داشته باشد و با بافت منطقه بخواند . لاجرم ما باید از یکسری مصالح خشک مثل آجر یا سرامیک استفاده ‌کردیم. با این حجم و ابعاد اگر می‌خواستیم از آجر در قطعات کوچک استفاده کنیم، با محدودیت‌هایی رو به رو بودیم که به این دلیل به سمت پنل‌های بزرگ رفتیم. این نما، یک نمای خاص است، مصالح آن کاملا مصالح بومی ایرانی است و معماری‌ آن، کپی نیست. یعنی شما شبیه آن را نخواهید دید.