همه آب رهاسازی شده، به هورالعظیم نرسیده است

محمدجواد اشرفی در کارگروه حقوق عامه که امروز (۱۵ تیرماه) با موضوع وضعیت تالاب هورالعظیم برگزار شد، اظهار کرد: تالاب هورالعظیم با حدود ۳۶۰ هزار هکتار در کشور ایران و عراق واقع شده که یک سوم آن در محدوده ایران قرار دارد.

وی افزود: این تالاب نقش بی‌بدیلی در کارکردهای اقتصادی و معیشت جوامع حاشیه تالاب دارد. هورالعظیم از نظر ساختار اکولوژیکی و تجاری، یک میکرواقلیم است و از نظر کنترل گرد و غبارها بسیار اهمیت دارد. کارکردهای این تالاب غیر قابل انکار است بنابراین لزوم حفظ آن نیز غیر قابل انکار است و هر گونه آسیب به هورالعظیم، منجر به مشکلات اقتصادی، اجتماعی و جغرافیایی جبران‌ناپذیری می‌شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان گفت: با توجه به اینکه دخل و تصرف‌های انسانی در تالاب هورالعظیم از زمان جنگ آغاز شد و تا امروز به فعالیت‌های نفتی رسید، این تالاب دچار تغییرات اکولوژیکی شد. به ویژه به دلیل ایجاد راه‌های تاسیسات نفتی در این تالاب، ۱۲۰ هزار هکتار از مساحت تالاب هورالعظیم در بخش ایرانی، به پنج مخزن تبدیل شده است.

اشرفی افزود: مخزن شماره یک ۸ هزار و ۲۰۰ هکتار، مخزن شماره دو ۳۰ هزار هکتار، مخزن شماره سه ۱۵ هزار هکتار، مخزن شماره چهار ۳۰ هزار هکتار و مخزن شماره پنج ۲۷ هزار هکتار مساحت دارند.

وی بیان کرد: در حال حاضر آبگیری مخازن شماره یک، دو و سه تالاب از آب شیرین رودخانه کرخه تامین می‌شود و آب مخازن چهار و پنج از زهاب‌های کشاورزی اراضی بالادست تامین می‌شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان گفت: بر مبنای پایش‌های تصاویر ماهواره‌ای، در حال حاضر میزان آبگیری مخزن شماره یک، ۵۲ درصد است یعنی ۴۸ درصد آن خشک است البته این مساله به این معنی نیست که در پی کاهش آب اخیر این میزان از تالاب خشک شده است. با توجه به شیب تالاب، بخش‌هایی از آن در هیچ مقطعی از سال آبگیر نمی‌شود. بخش محدودی از این میزان خشکی، به دلیل کم‌آبی اخیر بوده است. البته هر ساله این میزان خشکی در فصل تابستان رخ می‌دهد.

اشرفی گفت: اکنون ۸۰ تا ۸۳ درصد مخازن شماره دو، سه و چهار آبگیر هستند. مخزن شماره پنج نیز ۵۲ درصد آبگیر است. شرایط این مخزن به گونه‌ای است که حتی در سیلاب سال ۹۸ نیز میزان قابل توجهی از آن آبگیر نشد.

وی با بیان اینکه فعلا وضعیت آبگیری تالاب هورالعظیم خوب است، تصریح کرد: با توجه به گرما و تبخیر زیاد، غلظت آب تالاب در حال افزایش است و اکسیژن آب کاهش یافته است بنابراین شانس مرگ و میر گسترده ماهی‌ها وجود دارد. در حال حاضر مرگ و میر گسترده ماهی‌ها در سرزمین ما وجود ندارد و تصاویر منتشرشده در حوزه عراق بود اما این تهدید وجود دارد که اگر آب به تالاب نرسد و رقیق‌سازی انجام نشود، مرگ و میر گسترده ماهی‌ها را داشته باشیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان گفت: تحلیل ما از مرگ ماهی‌ها در بخش عراقی تالاب این است که در ۲۰ روز گذشته در بخش عراقی تالاب، آتش‌سوزی نیزارها بسیار زیاد بود بنابراین ماهی‌هایی که زیر نیزارها زندگی می‌کردند، برای شرایط بهتر به سمت آبشاری آب در قسمت دایک رفتند و تجمع گسترده ماهی‌ها و کاهش اکسیژن، علت مرگ بوده است. شاید هم یک عامل انسانی در این زمینه دخیل باشد.

وی افزود: تعیین حق‌آبه تالاب‌ها بر عهده سازمان محیط زیست و تامین حق‌آبه بر عهده وزارت نیرو است که بر این اساس طرح مطالعاتی تعیین حق‌آبه تالاب‌های خوزستان با کمک دانشگاه شهید چمران انجام شد و به اعدادی رسیدیم که مورد توافق وزارت نیرو قرار گرفت.

اشرفی با بیان اینکه برای تعیین حق‌آبه تالاب هورالعظیم سه سناریو لحاظ شده است، گفت: در شرایط ترسالی، یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب، در شرایط نرمال یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب و در شرایط خشکسالی یک میلیارد و ۲۷ میلیون مترمکعب آب باید در تالاب تخلیه شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان گفت: طبق اعلام سازمان آب و برق خوزستان، تاکنون یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون مترمکعب آب روانه تالاب هورالعظیم شده است اما ما هیچ سیستم پایشی برای نظارت بر این موضوع نداریم. اگر فرض کنیم این میزان آب در تالاب رهاسازی شده است نیز قطعا این میزان آب وارد تالاب نشده است زیرا در بالادست تالاب برداشت غیرمجاز بسیار زیاد است و امکان رسیدن آب به تالاب با محدودیت مواجه شده است.

وی بیان کرد: شاید یکی از چالش‌های جدی که منجر به تنش کم‌آبی هورالعظیم شده است، برداشت غیرمجاز آب در بالا دست تالاب بوده است.

وی افزود: در بازدید از تالاب مشاهده شد که در تالاب نیز به طور گسترده برنج کشت شده است. حوض‌های پرورش ماهی نیز برداشت غیرمجاز آب داشتند.

اشرفی با بیان اینکه در حال حاضر ۵ هزار نفر از مزایای اقتصادی تالاب هورالعظیم بهره‌مند می‌شوند، گفت: آب هورالعظیم برای زیست‌مندان تالاب شرایط مناسبی ندارد و باید با طرح‌های ضربتی، رهاسازی آب در بالادست مدیریت شود. اقدامات انجام‌شده چه برخورد با این افراد و چه رهاسازی آب در این خصوص جوابگو نیست.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان بیان کرد: اخیرا دو مرحله رهاسازی آب انجام شده است اما آنچه اهمیت دارد، تداوم رهاسازی آب است.

وی تصریح کرد: تالاب هورالعظیم در شرایط بحران نیست اما آماده بحران است. اگر آب روانه تالاب نشود انتظار تنش‌هایی در آینده نزدیک وجود دارد.

اشرفی با اشاره به آلودگی هوا در پی آتش زدن مزارع توسط کشاورزان گفت: همه ساله کشاورزان نسبت به آتش زدن کاه و کلش اقدام می‌کنند اما سازمان جهاد کشاورزی خوزستان هیچ برخوردی با این افراد نمی‌کند زیرا هزینه‌ای برای آن‌ها ایجاد نمی‌شود. در حالی که انتظار می‌رود حداقل سازمان جهاد کشاورزی خوزستان، به این کشاورزان تسهیلات ندهد اما این اتفاق نمی‌افتد.