چهره جدید اعتیاد زیر پوست کرونا

به‌گزارش خراسان، برای بعضی از زخم‌های کرونا مثل قرنطینه و بیکاری و تعطیلی مشاغل، می‌شود مرهمی یافت اما با «اعتیاد» چه می‌شود کرد؟ بر اساس اعلام ستاد مبارزه با مواد مخدر، طی ماه‌های اخیر و با شیوع کرونا، اعتیاد هم در کل جهان و ایران افزایش قابل‌توجهی داشته که دلایل مختلفی زمینه‌ساز آن شده است. در گفت‌وگو با «رضا تویسرکان‌منش» مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر، به بررسی دلایل شیوع این آسیب اجتماعی پرداخته‌ایم. آن‌چه در ادامه می‌خوانید، ماحصل این گفت‌وگو و تشریح دلایل شیوع اعتیاد در دوران کروناست که دکتر تویسرکان‌منش به آن اشاره کرده است.

افزایش تعداد معتادان قطعی است

آن‌طور که تویسرکان‌منش می‌گوید، بدون ‌شک در دوران کرونا، تعداد معتادان در ایران نیز همانند جهان افزایش یافته است اما هنوز آمار قطعی و رسمی در این‌باره جمع‌آوری نشده است. یک دلیل مهم درباره دشواربودن جمع‌آوری آمار اعتیاد هم این است که به غیر از معتادان متجاهر، بسیاری از معتادان خود را به‌عنوان بیمار معرفی نمی‌کنند زیرا اعتیاد علاوه‌بر این‌که بازخورد اجتماعی منفی دارد، می‌تواند جرم هم تلقی شود. بنابراین آمارهای این حوزه به شیوه‌های پیمایشی و غیرمستقیم استخراج می‌شود که زمان‌بر است.

آمار موجود از معتادان واقعی و تفننی

اما طبق آمار رسمی و به‌گفته تویسرکان‌منش، حدود ۲میلیون و ۸۰۰ هزار معتاد وابسته به مواد در کشور داریم؛یعنی افرادی که وابستگی جسمی و روحی‌شان به مخدر شدید است و اگر مواد به آن‌ها نرسد، حالشان بد می‌شود. البته در کنار این جمعیت، گروه دیگری از معتادان هم وجود دارند که به آن‌ها «معتادان تفننی» گفته می‌شود؛ یعنی افرادی که وابستگی شدید به مواد ندارند اما به شکل تفننی مواد مصرف می‌کنند، هرچند که این نوع مصرف از دلایل مهم ابتلا به اعتیاد قطعی است. آذرماه سال گذشته، سردار مومنی دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور، آمار معتادان تفننی در کشور را ۱.۸ میلیون‌نفر اعلام کرده بود. هرچند که یافتن این گروه از معتادان بسیار دشوار بوده و آمارهای ارائه‌شده نیز تخمینی است. در ادامه روایت تویسرکان‌منش را درباره این روزهای اعتیاد در کشور با هم مرور می‌کنیم:

۱- ایست کرونا به ترانزیت مواد، افزایش تولید مخدر صنعتی

در دوران کرونا به دلیل کاهش قابل‌توجه پروازها و حمل‌ونقل بین‌المللی در کل جهان، امکان ترانزیت مخدر در کشورهای مختلف از جمله ایران کاهش قابل‌توجهی یافت و قیمت آن هم بسیار بالا رفت. به همین دلیل سوداگران مرگ به فکر تولید داخلی مخدر افتادند تا این مواد را به مصرف‌کنندگان برسانند. ساده‌ترین و بی‌خطرترین راه تولید مواد هم، روی‌آوردن به تولید مواد صنعتی مثل شیشه و کراک بوده که در این مدت افزایش یافته است. به همین دلیل مصرف این مواد بین معتادان سابق و جدید بیشتر شده است. نکته مهم این‌که، این مواد معمولا در شرایط غیراستاندارد و به‌صورت زیرزمینی تولید می‌شود و بسیار خطرناک است. از آن مهم‌تر این‌که، بعضی از این مواد صنعتی کاملا ناشناخته است و در علم پزشکی هم هیچ درمانی برای آثار مخرب آن وجود ندارد. برخی از این مواد مخدر به بافت مغز آسیب می‌زند و از نظر فیزیکی آن را خراب می‌کند.

۲-کاهش دسترسی معتادان به دارو

مشکل دیگر در این دوران، کاهش اجباری برنامه‌های درمانی برای معتادان بوده است. در این ماه‌ها طبیعتا میزان مراجعه معتادان به مراکز درمانی و مطب‌ها کاهش یافت، چرا که عموم مردم از جمله معتادان به‌دلیل شیوع کرونا ترجیح دادند از مراجعه به مراکز درمانی خودداری کنند. از سوی دیگر ظرفیت پذیرش معتادان در کمپ‌های ترک اعتیاد هم کاهش یافت تا فاصله‌گذاری اجتماعی کرونا لحاظ شود و به شیوع کرونا دامن زده نشود. با این دو اتفاق، دسترسی معتادان به داروی درمانی کاهش یافت.

۳- رنگ باختن اولویت اعتیاد در برابر کرونا

موضوع دیگر این‌که، طی ماه‌های اخیر به‌طور طبیعی اولویت کاری سیستم بهداشت و درمان کشور، رسیدگی به بیماران کرونایی بود. به‌همین دلیل سایر اولویت‌ها از جمله درمان معتادان کمرنگ شد. این مسئله باعث بروز معضلاتی شد و مشکلاتی را به‌همراه داشت.

۴- بیکاری و افسردگی

بیکارشدن بسیاری از افراد در دوران کرونا هم از جمله دلایل افزایش اعتیاد بوده است. نگرانی اقتصادی، افسردگی، اضطراب و مشکلات اجتماعی و فرهنگی، همگی ناشی از این بیکارشدن‌هاست. بیکارشدگان به خیال خودشان برای این‌که از این فشار روحی و روانی خلاص شوند، به الکل و مواد مخدر روی می‌آورند، اما از چاله به چاه می‌افتند. البته این اتفاق در کل جهان رخ داده است و فقط مربوط به ایران نیست.

۵- آشکارشدن اعتیادهای پنهان

نمی‌دانیم باید این اتفاق را اثر مثبت کرونا بدانیم تا منفی؟ این‌که کرونا و قرنطینه‌های اجباری، دست برخی معتادان را برای خانواده‌هایشان رو کرده است. به گفته مدیرکل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر، طی ماه‌های اخیر به‌دلیل ضرورت قرنطینه خانگی و همچنین دشوارشدن دسترسی به مواد، برخی اعتیادهای پنهان در خانواده‌ها آشکار شده است. در این ماه‌ها بروز علایم و نشانه‌های اعتیاد برخی افراد در خانه، سبب شده خانواده‌ها متوجه اعتیاد آن‌ها شوند.

۶- باور غلط «معتادان کرونا نمیگیرند» !

آماری وجود ندارد، اما ممکن است در دوران کرونا برخی افراد فریب این شایعه را خورده باشند که مصرف مواد مخدر احتمال ابتلا به کرونا را کاهش می‌دهد. در حالیکه به‌گفته تویسرکان‌منش، نه تنها این شایعه از اساس غلط است، بلکه طبق مطالعات جهانی، معتادان از گروه‌های پرخطر ابتلا به کرونا و مرگ ناشی از این بیماری هستند.

اختصاص ۲۰۰ میلیارد اعتبار به استان‌ها

به‌گفته تویسرکان‌منش، با بروز این مشکلات در کشور، ستاد مبارزه با مواد مخدر جلسات متعددی با مشارکت دستگاه‌های مختلف برگزار کرده است تا به راهکاری برای مدیریت پیشگیری و درمان اعتیاد در شرایط کرونایی برسد.

به‌گفته او خوشبختانه یکی از خروجی‌های این جلسات، اختصاص ۲۰۰ میلیارد اعتبار ملی به این حوزه بوده است. وی می‌گوید: اعتباراتی که بین استان‌ها توزیع شده تا برنامه‌های مصوب را عملیاتی کنند. از جمله این برنامه‌ها، ایجاد شرایط پذیرش معتادان در مراکز با فراهم‌کردن الزامات پروتکل‌های بهداشتی بوده است. راهکار دیگر افزایش دوز متادون برای معتادان بوده تا بتوانند زمان بیشتری در خانه بمانند و مراجعه حضوری کمتری داشته باشند. در کنار آن برنامه‌هایی همچون ویزیت تلفنی و آنلاین نیز پیش‌بینی شده است. نظارت‌ها و بازدید‌ها از مراکز ترک اعتیاد و کمپ‌های نگهداری معتادان را هم بیشتر کرده‌ایم و در مجموع تلاش می‌کنیم شرایط فعلی را مدیریت کنیم تا مشکلات ناشی از اعتیاد بیشتر نشود.

افزایش ۶۷ درصدی کشفیات، فقط در یک هفته

در ماه‌های اخیر، میزان کشفیات مواد مخدر هم افزایش قابل‌توجهی داشته است که می‌تواند نشانه‌ای درباره افزایش خرید و فروش و مصرف آن هم باشد. بر اساس اعلام ستاد مبارزه با مواد مخدر در طول یک هفته ۲۲ تا ۲۸ شهریورماه امسال، بیش از ۲۶ تن موادمخدر در کشور کشف شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (۱۶۱۴۰کیلوگرم) حدود ۶۷ درصد افزایش دارد. بیشترین حجم کشفیات به ترتیب مربوط به سیستان و بلوچستان، کرمان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، هرمزگان، غرب تهران و فارس بوده است.