مطمئن نیستیم که واکسنی برای کرونا وجود داشته و موثر باشد

به گزارش وبدا، علیرضا بیگلری، در نشست خبری که در استودیو سلامت وزارت بهداشت و به صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد، با بیان اینکه امروزه دنیا با یک بحران جدی در حوزه سلامت روبرو است، اظهار کرد: این بحران در یک قرن گذشته بی سابقه بوده است و چون کووید ۱۹ بحرانی پیچیده و ناشناخته است، باید به آن توجه ویژه شود.

وی درخصوص تشخیص بیماری گفت: بیماری کووید ۱۹ نیازمند توجه جدی در امر تشخیص است و تمامی کادر درمانی باید توجه داشته باشند که آزمایشات سرولوژی یا مبتنی بر آنتی بادی در تشخیص بیماری در افراد علامت دار و افراد مشکوک رد شده و به صورت جدی باید مورد توجه هموطنان قرار گیرد که این آزمایشات جایگاهی در تشخیص افراد علامت دار و شکستن زنجیره انتقال در جامعه ندارند.

بیگلری ادامه داد: انجام این آزمایشات فقط تا مرحله ای که نمونه اخذ شده، ارزش دارد و بعد از آن ممکن است فرد در معرض قرار گرفته باشد. بنابراین، انجام این آزمایش ها اندیکاسیون ها و شاخصه هایی دارد که باید به جا به کار برده شود.

وی درخصوص نقش واکسن در پیشگیری از بیماری ها بیان کرد: همانطور که همه مردم می دانند، به راحتی ثابت شده که در یکصد سال گذشته عمده کاهش مرگ و میرها در جوامع بشری ناشی از تاثیر واکسن ها بوده و واکسن ها با تحریک سیستم ایمنی، عامل موثری در پیشگیری از بیماری ها هستند.

وی گفت: کووید ۱۹ بیماری پیچیده ای است و مهم ترین بعد آن ناشناخته بودنش است، یعنی معلومات و دانش دنیا درباره این بیماری بسیار کمتر از ندانسته هاست، بنابراین، در مورد ساخت واکسن بر علیه این بیماری هم باید عمیق تر و منطقی تر فکر کنیم. چند سوال مطرح است که باید در ذهن همه هموطنان وجود داشته باشد؛ ابتدا اینکه اصلا مطمئن نیستیم که این بیماری حتما واکسنی داشته باشد؛ چراکه ابتلای مجدد در بهبودیافتگان این بیماری را مشاهده کرده ایم. بنابراین ممکن است عملا واکسن موثری برای این بیماری نداشته باشیم. مبحث دیگر آن است که اگر واکسن داشته باشیم و تاثیری داشته باشد، مدت زمان تاثیر و ایمنی این واکسن چقدر خواهد بود؟

وی ادامه داد: با توجه به اینکه امروزه یک اضطرار جهانی وجود دارد، به همین دلیل شرکت ها و گروهای متعددی مشتمل بر بیش از ۲۰۰ گروه در دنیا مشغول مطالعه ساخت واکسن کرونا هستند. اما بعد از اینکه واکسن ساخته و کار آزمایشگاهی آن تمام می شود، باید از دو منظر مورد مطالعه قرار گیرد؛ در فاز اول مطالعات انسانی، بر روی تعداد اندکی انسان تست می شود تا بی خطر بودن آن مورد بررسی قرار گیرد. در فاز دوم واکسن بر روی تعداد بیشتری از افراد داوطلب( ۲۰۰ یا ۳۰۰ نفر) تست می شود تا هم بی خطر بودن و هم کارایی مورد مطالعه قرار گیرد. بعد از تایید در این مرحله وارد فاز سه می شود و تعداد داوطلبان به هزاران برابر می رسد و در فاز سه به عنوان مثال ۳۰هزار مورد بررسی می شوند و اگر در این مرحله هم نشان داده شد که بی خطر و موثر است، می تواند وارد اجتماع شود و به صورت وسیع در جوامع انسانی استفاده شود.

بیگلری ادامه داد: به همین دلیل، نکته مهم این است که گروه هایی که به تولید واکسن اشتغال دارند، در بهترین حالت در یک تا دو سال آینده واکسنی را تامین کنند که بتواند پوشش مورد نیاز افراد را فراهم کند.

وی درخصوص اقدامات ایران برای تولید واکسن کرونا خاطرنشان کرد: در کشور ما نیز پا به پای دنیا تعداد زیادی از گروهای علمی در شرکت های دانش بنیان و موسسات دولتی مشغول مطالعه در مورد ساخت واکسن هستند و پیش بینی می شود، یکی از راه هایی که در دنیا پیموده و در ایران هم مشابه آن اقدام می شود، به نتیجه برسد و واکسن ایرانی به نتیجه برسد. در مجموع در ایران یک یا دو شرکت نسبت به سایر شرکت ها خوب پیش رفته اند و مطالعات حیوانی در حال انجام است و به محض پایان این مطالعات، می توانند فاز انسانی را بگذرانند که فاز انسانی سه مرحله دارد و به مدت زمان کافی نیاز است.

رئیس انستیتو پاستور ایران در ادامه سخنانش در این نشست خبری عنوان کرد: نکته دیگر آن است که حتی اگر تمام شرکت های واکسن سازی در دنیا هم وارد تولید برای واکسن کرونا شوند، نخواهند توانست حدود هشت میلیارد انسان را در یک یا دو سال آینده پوشش دهند. به همین دلیل، نیاز است در داخل کشور هم گروه هایی به این عرصه وارد شوند. اگر کشورهای دیگر هم توانستند موفق شوند ما هم افراد و تیم هایی داریم که تجربه کافی در انتقال تکنولوژی و مهندسی معکوس دارند و در این زمینه نیز اقدام خواهد شد.

مطمئن نیستیم که واکسنی برای کرونا وجود داشته و موثر باشد

وی افزود: نکته اساسی که نیازمند توجه جدی هموطنان است، آن است که مطمئن نیستیم که واکسنی برای کرونا وجود داشته و موثر باشد. از طرفی ساخت واکسن زمان زیادی می برد. همه ما باید بدانیم که حداقل در دو سال آینده مهم ترین نکته، رعایت پروتکل های بهداشتی، زدن ماسک و فاصله گذاری اجتماعی است. تجربه جهانی نشان داده در کشورهایی که نظم اجتماعی و فرهنگ به درستی جا افتاده و انسان ها تعهد اجتماعی را حفظ می کنند، در امر مبارزه با کووید ۱۹ موفق تر بودند.

وی درخصوص کیت ‌های تشخیص کرونا ساخت ایران نیز بیان کرد: خوشبختانه برای ساخت کیت ایرانی همان اسفندماه فراخوان داده شد. به یاد دارم وقتی با بحران کووید ۱۹ مواجه شدیم، اولین کاری که انجام دادیم این بود که قبول کردیم همه نمونه‌ ها از سراسر کشور از حدود ۷۵۰ بیمارستان کشور به انستیتو پاستور بیاید. این تصمیمی انقلابی بود که با تکیه بر دانش فنی موجود و همت دانشمندان جوان کشور انجام شد. کشور را در اسفندماه به طور کامل از لحاظ تست پوشش دادیم و آموزش کارکنان آزمایشگاه‌ های کشور هم انجام شد. شنبه سوم اسفند ماه ۱۳۹۸ فراخوانی برای کیت‌ های تولید داخل اعلام کردیم که ۵۳ شرکت در آن شرکت کرده و همگی بررسی شدند و معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری و معاونت تحقیقات وزارت بهداشت هم به موضوع ورود کرد. تعداد کمی از شرکت ‌ها شرایط تولید کیت‌ ها را داشتند، تا اینکه در اواخر اسفند مجوز استفاده از کیت مولکولی تشخیص کووید۱۹ برای دو شرکت در شرایط اضطرار صادر شد. زیرا بحران تامین کیت از بیرون کشور نیز وجود داشت و اضطراب زیادی داشتیم که کیت باید در اوج تحریم‌ ها به دست ما می ‌رسید. خوشبختانه این شرکت ها در فروردین ماه کار تولید گسترده کیت ها را آغاز کردند و در حال حاضر، درصد قابل توجهی از کیت هایی که در شبکه آزمایشگاهی کووید ۱۹ کشور توزیع می شوند، توسط تولیدات داخلی تامین می شود.

وی افزود: در مورد کیت الایزا نیز حداقل سه شرکت مورد تایید قرار گرفته ‌اند و کیت‌ های آنها مناسب است و حتی در برابر کیت ‌های خارجی هم چیزی کم ندارند. به همین خاطر نیازی به واردات کیت الایزا از بیرون از کشور نداریم. البته تاکید می ‌کنیم که کیت الایزا یا سرولوژی فقط کاربرد در سرواپیدمیولوژی دارد. یعنی برای اینکه مشخص کنیم در یک منطقه چند نفر به این ویروس مبتلا شده ‌اند. به هیچ وجه نباید از کیت الایزا یا سرولوژی برای تشخیص بیمار مشکوک استفاده شود، زیرا نتایج آن گمراه کننده است.

وی درخصوص واکسن کرونای ایرانی بیان کرد: همانطور که در زمینه تشخیص بیماری و تهیه پروتکل های تشخیصی به دانش بومی خودمان تکیه کردیم، در مورد واکسن کرونا نیز همینگونه خواهیم بود. دانش فنی ساخت واکسن ها در کشورمان وجود دارد اما تحریم ها باعث می شود که کار برای دانشمندان ایرانی سخت شود، چراکه تامین مواد و دستگاه ها به راحتی میسر نیست. تامین این اقلام در کشورهای اروپایی طی ۴۸ ساعت فراهم است، اما برای ما خیلی بیشتر زمان می برد. با این حال، امیدواریم واکسن کرونا را بسازیم، اما این موضوع منوط به آن است که اصلا واکسنی در دنیا ساخته خواهد شد؟

وی ادامه داد: از نظر دانش فنی، ۵ یا ۶ راه اصلی و تکنیک‌ ها را که دنیا برای ساخت واکسن طی می‌ کند را در ایران نیز شروع کرده ‌ایم و پیش می ‌رویم و اگر کشوری زودتر از ما این واکسن را بسازد و ثابت کند که واکسن موثر است، به سرعت می ‌توانیم واکسن را در ایران نیز بسازیم.

رئیس انستیتو پاستور ایران با اشاره به شباهت علائم کرونا و آنفلوآنزا، اظهار کرد: در حال حاضر هر بیماری که با تب و سرفه مراجعه می کند، تشخیص کرونا را برای او داده و تست کووید ۱۹ از او گرفته می شود، اما در فصل پاییز که بیماری های حاد تنفسی شیوع داشته و علائمی شبیه کرونا دارند، کار سخت تر بوده و برای پزشک هم تشخیص بیماری سخت می‌ شود، آن هم در شرایطی که شناسایی بیمار بسیار اهمیت دارد. نکته مهم در این بین آمادگی برای آن است که بتوانیم همزمان در یک لوله هر دو آزمایش آنفلوآنزا و کرونا را انجام دهیم، زیرا ما در تحریم هستیم و حتی اجازه نمی ‌دهند موارد اهدایی به کشورمان وارد شود، کاری که ناجوانمردانه و غیر انسانی است. با این اوصاف ما ظرفیت آزمایشگاهی خود را می‌ شناسیم و نمی ‌توانیم حدود ۳۵ هزار تست کووید۱۹ را جدا و حدود ۳۵ هزار تست آنفلوآنزا را جدا انجام دهیم؛ به همین دلیل، ماه‌ ها است که در حال بررسی این موضوع هستیم که چگونه دو تست را در یک لوله آزمایش انجام دهیم. در این راستا، در سطح کشور و انستیتو پاستور طراحی های متفاوتی انجام دادیم و اکنون می ‌دانیم باید چه راهی را طی کنیم. به شرکت ‌های داخلی نیز ماموریت دادیم تا به سمت ساخت کیت‌ های ترکیبی حرکت کنند. از شرکت های خارجی نیز سعی کردیم که مشورت بگیریم. هیچ امکان و انتخابی را نباید رد کرد، همه امکانات باید در دست باشد، زیرا آینده مانند جاده ای‌ مه گرفته است که روبرویمان بسیار مبهم است و باید از تجربیات گذشته نیز استفاده کنیم.

بیگلری در پاسخ به سوالی درباره خطای کیت‌ های آزمایشگاهی مولکولی pcr، گفت: درصد موفقیت کیت‌ های مولکولی حدود ۷۰ درصد است. اگر یک مورد مثبت بیماری وجود داشته باشد، تست مولکولی تا ۷۰ درصد می ‌تواند مثبت بودن را نشان دهد. البته عوامل مختلفی این درصد را بالا و پایین می ‌کند که یک عامل درصد خود بیماری است. در اوایل و اواخر بیماری به دلیل کاهش تعداد ویروس‌ ها، احتمال مشاهده منفی کاذب زیاد می ‌شود؛ یعنی ویروس هست، اما میزان آن کم است. نوع و نحوه نمونه گیری هم اهمیت دارد، گاهی نمونه گیری توسط فرد مسلط انجام شده و در نتیجه نمونه خوبی گرفته می ‌شود و برعکس اگر نمونه ناشیانه باشد، احتمال مثبت بودن کم می‌ شود. فاز بیماری، نوع نمونه‌ گیری و مهارت فرد آزمایش کننده و کیفیت کیت‌ ها، همگی در جواب نهایی موثر است. انستیتو پاستور ایران به شکل مداوم آزمایشگاه‌ های دولتی و اخیرا آزمایشگاه‌ های خصوصی را رصد می ‌کند.

وی افزود: موضوع کیت‌ های قاچاق تشخیص کرونا از ابتدا مطرح بوده، اما از ابتدا اجازه ندادیم که کیت‌ هایی که مورد تایید نیستند، وارد شوند. آزمایشگاه‌ های دولتی جزو شبکه انستیتو پاستور هستند، اما آزمایشگاه ‌های خصوصی توسط آزمایشگاه مرجع کنترل و بازرسی می ‌شوند که این همکاری در حال آغاز است که در کنترل و بررسی صدور مجوز بتوانیم نقش داشته باشیم.

رئیس انستیتو پاستور ایران عنوان کرد: نکته مهم این است که نمی‌ توان رد کرد که هیچ کیت قاچاقی مورد استفاده قرار نمی ‌گیرد و پروتکل ‌ها به درستی انجام می ‌شود. آزمایشگاه‌ های دولتی به دقت پایش شده و از وضعیت در همه شهرستان‌ ها اطلاع داریم. بر اساس آمار حدود ۷۰ درصد آزمایشگاه ‌های دولتی در کشور خوب عمل کرده اند و نمره خوبی می‌ گیرند.